یزدفردا

بازگرداندن زندگی و پویایی به بافت­های فرسوده شهری، از مهم­ترین دغدغه­ های مدیران شهری است. رویارویی با مشكل بافت­های فرسوده به علت جنبه­ های متعدد و ملاحظات گوناگونی كه لازم است در ارتباط با اینگونه بافت­ها مورد توجه قرار گیرند، ماهیتاً دارای پیچیدگی­ها و ظرافت­هایی است كه برنامه­ ریزی، تصمیم­گیری و اقدام عملی در این خصوص را از حساسیت و اهمیت ویژه­ ای برخوردار می­سازد.

2

این بافت­های شهری ، بسته به ویژگی­ها و قدمتی كه دارند، با مسائل و موضوعات متعدد و متنوع اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، مدیریتی، اعتقادی، تاریخی و... ارتباط می­یابند و به همین دلیل، در مواجهه با بافت­های شهری فرسوده ، لازم است افزون بر ملاحظات فنی و مهندسی، سایر جنبه­ های موضوع نیز- كه غالباً ساختاربندی، تبیین و تحلیل آنها به سهولت پارامترهای فنی و مهندسی نیست- با دقت و ظرافت مد نظر قرار گرفته و در تصمیم­ سازی­ها و برنامه­ ها دخالت داده شوند.

طی سالیان گذشته، دولت راهكارهای گوناگونی را در راستای احیا، بازسازی و به­سازی بافت­های فرسوده شهری تجربه كرده است؛ اما حجم عظیم بافت­های فرسوده ­ی موجود و نیمه كاره ماندن و طولانی شدن اجرای بسیاری از پروژه­ های احیا و به­سازی این بافت­ها، نشان دهنده­ ی نامتناسب بودن برنامه­ ها و مدل­های در نظر گرفته شده باواقعیت این بافت­هاست.

4

درواقع، مشكل اصلی پیش روی طرحها وپروژه­های نوسازی، بازسازی، و به­سازی بافت­های فرسوده ، تأمین سرمایه و اعتبار هنگفتی است كه برای احیای این بافت­ها مورد نیاز است.

گستردگی دامنه و اهمیت موضوع را می­توان از سخنان وزیر مسكن و شهرسازی در جمع اعضای شورای مركزی سازمان نظام مهندسی ساختمان و اعضای سازمان نظام مهندسی ساختمان استان خراسان رضوی دریافت كه اظهار داشت 50 هزار هكتار بافت فرسوده در یك صد و شصت شهر كشور شناسایی شده است؛ كه این سخن مهر تأییدی رسمی بر دغدغه ­ی همیشگی كارشناسان در خصوص در خصوص گستردگی بسیار زیاد بافت­های فرسوده است.

گذشته از این جنبه­ ی موضوع، باید به این نكته هم توجه كرد كه احیاء نوسازی و به­سازی بافت­های فرسوده تحقق نخواهد یافت، مگر آن كه این فرآیند با توجیه كامل و مشاركت همه جانبه­ ی شهروندان ساكن در اینگونه بافت­ها، و با در نظر گرفتن منافع آنها طراحی و اجرا شود. به عبارت دیگر، چنانچه دولت ونهادهای عمومی (مانند شهرداری­ها) نتواننداعتماد ساكنان این بافت­ها را به دست آورند، نمی­توان به توفیق طرح­های احیای بافت­های فرسوده امید داشت ؛ ضمن آن كه علاوه بر رضایت­مندی ساكنان، می­باید در اجرای اصول شهرسازی ، معماری و اقتصاد شهری در خصوص بافت­های یاد شده، به قابلیت­های هر یك از مناطق مورد نظر نیز توجه داشت و با دیدی جامع­مگر نسبت به احیای بافت اقدام كرد؛ كه دست­یابی به این هدف نیز به نوبه­ ی خود، در گرو فراهم آمدن بسترها و زیر ساخت­های لازم برای اجرای همه جانبه و هماهنگ طرح­های سامان­دهی و مداخله در بافت است.

واقعیت مسلم و انكار ناشدنی در ارتباط با بافت­های فرسوده­ی شهری این است كه احیاء و باز زنده­ سازی این بافت­ها جدای از آن كه برای جلوگیری از گسترش تبعات منفی این بافت­ها به سایر مناطق شهری ضروری­ست، همچنین می­تواند موجد دستآوردهای جذاب و بی­بدیل برای شهر، شهروندان و مدیریت شهری باشد؛ كه بهینه­ سازی بهره­ گیری از زمین شهری، ارتقای شاخص­های زندگی شهری، صیانت از سرمایه و منابع انسانی، كاهش آسیب­­ها و خسارت ناشی از حوادث طبیعی، افزایش درآمدهای حاصل از رونق صنعت گردشگری و.... ، نمونه ­هایی از این دستآوردها به شمار می­ آیند.

اما روی دیگر سكه این است كه اجرای برخی طرحهای بازسازی و به­سازی بافت­های فرسوده، به علت فقدان رویكرد اصولی و همه جانبه ­نگر و برخوردار نبوده از مطالعات و بررسی­های پایه ­ای، در مرحله ­ی اجرا دچار انحرافاتی شده­ اند، كه همین امر دغدغه ­ها و دل­نگرانی­هایی را برای عامه ­ی شهروندان پدید آورده و انتقاد متخصصان را برانگیخته است. بیرون كردن ساكنان قدیمی یا كنونی بافت­های فرسوده، بی اهمیت یا كم اهمیت شمردن موضوع حفظ بناهای ارزشمند برجای مانده از دوره­ های گذشته، كم توجهی به مسأله ­ی كیفیت و زیبایی ساختمان­های جدیدلاحداث جایگزین در بافت و.... از مواردی هستند كه می­توانند باعث سلب اعتماد شهروندان و ساكنان بافت­ها شوند و در نتیجه كل فرآیند را با بن بست مواجه كنند.

بنا براین به نظر می­رسد، برای توفیق پروژه­های احیاء و باز زنده­ سازی بافت­های فرسوده­ی شهری، دست اندركاران، مسئولان و مدیران چاره­ ای ندارند جز آن كه عزم خود را برای جلب اعتماد و مشاركت شهروندان به صورت عملی- متفاوت از رویه­ ی متداول شعاری و تبلیغی- جزم كنند و نهایت تلاش خود را به كار بندند كه هیچ­یك از دل مشغولی­ها و دغدغه ­های شهروندان ناشنیده و بررسی نشده نماند.