یزدفردا | نسخه چاپی | افروغ: هنگام برگزاری انتخابات غالبا فضا بازتر، روان‌تر و مطلوب‌تر می‌شود

یک کارشناس مسائل سیاسی گفت: اگر حضور حداکثری می‌خواهیم باید کاندیداهایی از سلایق مختلف اجازه حضور یابند.

عماد افروغ استاد جامعه شناسی و کارشناس مسائل سیاسی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره شرایط سیاسی کشور درآستانه انتخابات اظهار کرد: هنگام برگزاری انتخابات غالبا فضا بازتر، روان‌تر و مطلوب‌تر می‌شود. امیدواری ما این است که این فضا ادامه پیدا کند. فضای سیاسی کنونی فضای مطلوبی است و حاکی از یک آزادی نسبی است، اما انسانی که عادت به فراموشی ندارد و مدام به خود تنبه می‌دهد که همواره اینطور نبوده است، هوشیار‌انه‌تر عمل می‌کند و مراقبت بیشتری به خرج می‌دهد که این فضا تداوم پیدا کند.

وی با بیان این‌که "عده‌ای بودند که دیروز طور دیگری برخورد می‌کردند، اما امروز منادی نقد و نقادی شده‌اند" افزود: برخی دیروز مؤید و موافق بودند، اما امروز منتقد و مخالفند. برای کسی که نگاه فرآیندی و مستمر دارد مراقبت‌ها و هوشیاری‌ها بیشتر می‌شود تا عده‌ای نخواهند در فضایی که هنگام برگزاری انتخابات بطور طبیعی شکل می‌گیرد سوء استفاده کنند والا از نظر من فضای کنونی بهتر از فضای چند ماه پیش است، اما باید مراقبت کنیم استمرار پیدا کند.

افروغ خاطر نشان کرد: البته نمی‌گویم فضا به مطلوبیت غایی خود رسیده است، فضای مطلوب ما قانون اساسی است.

وی با اشاره به شرایط جریان‌های سیاسی کشور تصریح کرد: فکر می‌کنم قانون اساسی باید از سوی طرفین فهم شود؛ نه تنها صاحبان قدرت یا ناظران تعریف شده در قانون اساسی باید فهم درست از قانون و سعه صدر لازم داشته باشند، بلکه طرف مقابل هم باید فهم دقیقی از روح قانون و خط قرمزها داشته باشد.

این استاد دانشگاه با اشاره به اعتراض برخی جریان‌های سیاسی به فضای سیاسی کشور گفت: بعید می‌دانم اگر کسی ملتزم به قانون اساسی و انقلاب اسلامی باشد، نتواند در این شرایط فعالیت کند، حالا اگر خواست فعالیت کند، اما مانعی شکل گرفت باید با مانع تراشان برخورد کرد. آنچه من می‌بینم این است که کاندیداهایی که از جناح اصلاح‌طلب هستند، حرف‌هایشان را می‌زنند و انتقال می‌دهند. من که بطور کلی به مسائل نگاه می‌کنم نمی توانم به این نتیجه برسم که فضا برای آنان محدودکننده است.

وی ادامه داد: امروز فضا خیلی متعادل‌تر و بهتر شده و می‌تواند و انشاء الله صرفا به خاطر انتخابات نباشد، یعنی شاید درس عبرتی است که از گذشته گرفته شده است.

افروغ به تغییر رفتار برخی افراد در آستانه تغییر دولت‌ها و جریان حاکم بر کشور اشاره کرد و گفت: برخی احساس می‌کنند که دولت در حال اتمام است و باید موضع عوض کرد و همنوا با فضای کنونی شد و احساسشان این است که ممکن است چرخشی صورت گیرد، لذا تلاش می‌کنند که متناسب با این چرخش، موضع خود را تغییر دهند و همچنان در قدرت باشند یا این‌که، احساس می‌کنند که اتفاقاتی رخ داده و آنهایی که نقد می‌کردند درست می‌گفتند و پیش‌بینی‌هایی داشتند که درست از آب درآمده است.

وی افزود: کسانی که عادت به موج‌سواری دارند باز هم می خواهند به موج‌سواری‌شان ادامه دهند و این موج‌سواری را در بستری از این فرض که مردم حافظه تاریخی خوبی ندارند و نباید به آنها آگاهی بخشی کرد، دنبال می‌کنند.

افروغ تصریح کرد: متاسفانه این، یک واقعیت است که مردم ما به دلیل حسن اعتماد و وجه عاطفی پررنگی که دارند گاه حافظه تاریخی خود را از دست می‌دهند و فراموش می‌کنند که چه کسی، در چه موقعیت زمانی و مکانی چه موضعی اتخاذ کرد؟

این جامعه شناس در ادامه اظهار کرد: ما با چند دسته از افراد روبروهستیم یک دسته موج سوارانند، به دلیل شامه تیزی که داشته‌اند فهمیده‌اند که مثلا امروز باید موضع «X» بگیرند و فردا وقتی این به انتها می‌رسد موضع دیگری اتخاذ می‌کنند. اگر کشور ما رشد و عقلانیت کافی داشت، اجازه نمی‌داد که چنین جریانی اتفاق بیفتد. اما روشنفکران باید حتما به مواضع گذشته افراد گذری کنند. مواضع افراد را می توان مطرح کرد و این نه بی‌حرمتی، نه تهمت و نه تخریب است. یکی از راه‌های مقابله با موج‌سواری‌ها این است که مواضع گذشته این افراد را مطرح کنند.

وی با بیان این‌که " حافظه تاریخی مردم را باید تقویت کنیم و یادآوری کنیم" خاطر نشان کرد: این عین اخلاق است. این کار باید انجام شود تا استمرار موج سواری‌ها را شاهد نباشیم که عده‌ای متناسب با شرایط حاکم مدام تغییر موضع دهند. این افراد محیط ما را پراگماتیستی و عملگرایانه کرده‌اند و این زیبنده نظامی با آرمان‌های ما نیست. تاکید می کنم که عده‌ای این پیشنهاد را باید عملی کنند و مواضع گذشته افراد و گروه‌ها را رو کنند، این بهترین روشنگری و آگاهی بخشی است و به انتخاب مردم کمک می‌کند و اگر ما این را بدانیم وانجام ندهیم جفا کرده‌ایم و این جفا و کوتاهی در وهله اول متوجه روشنفکرانی است که درد آگاهی بخشی به مردم را دارند.

این استاد دانشگاه در ادامه گفت: شورای نگهبان یک وظیفه قانونی دارد که با مردم سالاری دینی تعریف شده است. در مورد مردم سالاری دینی نظارت‌هایی تعریف شده، چون یک مردم سالاری جهت دار و معنا دارا است و همین جهت و معنا محدوده‌ای ایجاد کرده است که شورای نگهبان باید عطف به محدوده تعیین شده نظارت هایی داشته باشد.

وی افزود: شورای نگهبان باید در چارچوب قانون اساسی عمل کند، عینکی به چشم بزند که با سعه صدر همراه باشد. مکانیزم‌هایی که می‌خواهد استفاده کند متناسب با جایگاه ریاست جمهوری باشد. برخی ملاحظات وجود دارد که اصلا ربطی به این جایگاه ندارد. به ارتباطات درونی با جایگاه توجه شود تا ارتباطات عرضی. ببینند چه ملاحظاتی با این جایگاه ارتباط درونی و ذاتی دارد. مسائل عرضی یا تصادفی که ضروری محسوب نمی‌شود. بیشتر به شایستگی‌ها و ‌رجل سیاسی بودن‌ها توجه کند. گاه فردی تمام صلاحیت‌های درونی را دارد، ولی ویژگی‌های عرضی را ندارد. بنظر من عرضیات را باید کنار گذاشت ذایتات مهم‌اند.

افروغ با بیان این‌که متاسفانه گاه در شورای نگهبان به عرضیات توجه‌ می شود افزود: مثلا گاه یک سلیقه‌ای را مناسب‌تر تشخیص می‌دهیم در حالی که سلیقه عرض است ذات نیست. صلاحیت ریاست جمهوری را چه کسانی دارند؟ رجل سیاسی یعنی اینکه سابقه روشن مدیریتی، برنامه و استراتژی دارد، جمهوری اسلامی و گفتمان انقلاب اسلامی را فهم کرده و وحدت را می‌شناسد و می داند که مبنای فلسفی، کلامی، فقهی جمهوری اسلامی چیست؟ ممکن است روی کسی انگشت بگذارند که هیچ یک از این ها را ندارد و فقط ادا در می‌آورد. البته مایه خوشحالی است که شورای نگهبان در این دوره برای احراز صلاحیت، برنامه کاندیداها را خواستار شده است.

افروغ تصریح کرد: گرایش به جریانی خاص عرض است، اما توجه به ذایتات انقلاب اسلامی، مبانی آن، مولفه‌ها و فهم ارکان رکین نظام، ذاتی است. من مهمترین عنصر ذاتی انقلاب اسلامی را مردم سالاری دینی می‌دانم که یک فلسفه سیاسی نوینی است. کسی که مردم سالاری دینی را فهم نکرده باشد یا به مردم سالاری لیبرال گرایش پیدا می‌کند یا بطور صرف به وجه تکلیفی توجه می‌کند و یک تعریف متحجرانه می‌دهد، یا از سوی دیگر یک، تفسیر لیبرالی از دین می دهد، هیچ کدام نمی‌تواند متناسب جمهوری اسلامی باشد.

این استاد دانشگاه با تاکید بر ضرورت توجه به ذاتیات در تایید صلاحیت‌ها و نه عرضیات، گفت: ذات این است که آن شخص مردم سالاری دینی را درک کرده باشد که فلسفه سیاسی جدیدی است. بفهمد که انسانها هم حق دارند و هم تکلیف. بفهمد که مشروعیت در جمهوری اسلامی دو مؤلفه‌ای است، هم شریعت و حقانیت و هم مقبولیت و رضایت عامه دارد. برای نظارت مردم حق شرعی قائل باشد و فقط از منظر مقبولیت به آن نگاه نکند.

این جامعه ‌شناس افزود: اختلاف سلیقه‌ها و شاخه‌ها و شعباتی که مربوط به فعالیت سیاسی- تاریخی گروه‌ها یا بخشی از اهداف انقلاب می‌شود جز عرضیات ‌اند و ذاتی نیستند. بطور مثال کسی آمده که می‌گوید من انقلاب را کامل می‌دانم و می‌گویم این انقلاب سه شعار همزمان آزادی، عدالت و معنویت را دارد، ولی من ضمن اینکه این را می‌فهمم بیشتر روی آزادی انگشت گذاشته‌ام، کسی می‌گوید من روی عدالت انگشت گذاشته‌ام و کسی می‌گوید روی معنویت و اخلاق. همه این‌ها جزء ذاتیات است. نگوییم چون این آقا آزادی را پررنگ کرد باید کنارش بگذاریم.

افروغ ادامه داد: برای ما ایده‌آل این است که به هرسه توجه شود که بگوییم اصلح است ولی مگر می‌توانیم بدون اینکه انتخابات را رقابتی کنیم، بدون اینکه به شعور مردم احترام بگذاریم، همان اول بگوییم اصلح این است. در این صورت که دیگر نیاز به انتخابات نیست. باید رقابت درون گفتمانی انقلاب اسلامی وجود داشته باشد تا خود مردم تشخیص دهند که کدام را اصلح می‌دانند و آ ن کسی که مردم آگاهانه انتخاب می‌کنند و البته این انتخاب در بستری از اقناع و نفوذ و نه تهدید و ارعاب باشد هر که باشد اصلح است. اما باید بستر را فراهم کرد تا صالحینی بیایند که التزام به انقلاب اسلامی و قانون اساسی داشته باشند و کسی هم نمی‌تواند بگوید که من اصلح را انتخاب کرده ام و شما مکلف به رأی به او هستید و این است و جز این نیست، چون یک پای انتخاب اصلح مقبولیت مردم است و بدون رای مردم کسی نمی‌تواند ادعایی بکند.

وی درباره علت تعدد کاندیداها گفت: ما نظام پارلمانی نداریم و قرار نیست رقابت بین احزاب شناخته شده باشد که تعداد کاندیداها هم محدود باشد، البته این بدان معنا نیست که بنده طرفدار نظام پارلمانی هستم، معتقدم مادامی که اقتصاد نفتی داریم و ساختار متمرکز در اداره کشور داریم حزب پا نمی‌گیرد و نباید هم پا بگیرد چون می‌تواند مشکلات را مضاعف کند.

وی افزود: اگر از اقتصاد نفتی و تمرکزگرایی خارج شویم آنگاه حزب می‌تواند بن‌مایه‌های قابل قبولی داشته باشد اما تا آن زمان تعداد کاندیداها مسئله‌ای نیست. در عمل و فرآیند مبارزات انتخاباتی خود به خود از تعداد آنها کم خواهد شد. شورای نگهبان باید صلاحیت‌های ذاتی آنها را در ارتباط با جایگاه ریاست جمهوری تشخیص دهد و وظیفه‌ دارد، بصورت روشمند وشفاف عمل کند و این امر خود به خود ریزش به همراه خواه داشت، چون هر کسی که رجل سیاسی نیست.

وی ادامه داد: ریزش‌هایی هم نخبگان و عالمان و روشنفکران ما باید انجام دهند شعارها و پشتوانه‌های استراتژیک و برنامه‌ای کاندیداها را ارزیابی کنند و مردم را آگاه کنند که خود این هم باعث ریزش خواهد شد. امیدوارم این ریزش‌ها غیرقانونی و غیر طبیعی و سلیقه‌ای و با تخریب و رفتارهای غیراخلاقی همراه نباشد و کسی از ابزارهای خود سوء استفاده نکند و اغوا،فریب و تهدید و ارعابی صورت نگیرد. اینها ابزارهای سخت افزارانه و نرم‌افزارانه‌ای است که متاسفانه در اختیار عده‌ای قرار دارد.

افروغ درباره لوازم تحقق شعار حماسه سیاسی نیز اظهار کرد: حماسه سیاسی یعنی حضور حداکثری مردم پای صندوق‌ رای و انشاءالله این حماسه شکل می گیرد. یک وجه نظام ما مردم سالاری است،‌ما همیشه به این نیاز داریم حتی اگر تهدیدات خارجی را هم نداشتیم، نظام برای پیشبرد اهداف و رسیدن به آرمانهای خود نیاز به این پشتوانه دارد، حضور مردم هم البته نباید صرفا انتخاباتی باشد این تغییر غلطی است، حضور مردم باید مستمر باشد، مشارکت مردم در عرصه‌های مختلفی اقتصادی سیاسی، فرهنگی، تصمیم‌گیری و نظارت جلوه‌هایی از حضور مردم است.

این جامعه شناس خاطر نشان کرد: احتمال انتخاب حماسه‌ای زیاد است، نظام، دینی است و مردم به ولی فقیه ارادت دارند چون به دین ارادت دارند. اما قطع نظر از این نکته، جایگاه مردم سالاری لوازمی دارد و نباید از لوازم عقلانی حماسه سیاسی غافل شویم. اگر حضور حداکثری می‌خواهیم باید کاندیداهایی از سلایق مختلف بتوانند بیایند. اگر سلایق مختلف باشند مردم احساس می‌کنند می‌توانند به کاندیدای خود رای دهند. اما اگر تأیید کاندیداها سلیقه‌ای شد که همان عرضیات می‌شود و نه ذاتیات و توقع حضور حداکثری نباید داشت.

وی تاکید کرد: باید منصف باشیم و درست داوری کنیم اگر فیلتر بگذاریم و فقط سلیقه‌ای گزینش کنیم مطمئن باشید حماسه شکل نخواهد گرفت. لازمه عقلانی شکل‌گیری حماسه سیاسی این است که کاندیداها با سلایق مختلف در ذیل گفتمان انقلاب اسلامی بتوانند خود را عرضه کنند.

افروغ خاطر نشان کرد: حتما اخلاق در مبارزات انتخاباتی باید رعایت شود، رقابت راه و چاهی دارد آنهایی هم که تخریب می‌کنند این راه و چاه‌ها را می‌شناسند اما چون می‌خواهند جواب دیگر بگیرند این راه کارها را نادیده می‌گیرند و پایمال می‌کنند. کاندیداها خود را معرفی کنند و به دیگری کار نداشته باشند و یا اگر می‌خواهند به طرف مقابل بپردازند به برنامه او بپردازند نه تخریب شخصیت او.

افروغ یادآور شد: کاندیداها با برنامه بیایند و صرف هیجان نباشد. مردم از اقشار مختلف تشکیل شده‌اند و نخبگان و روشنفکران بالاخره آنها را آگاه می‌کنند. مردم بعد از چند سال فهمیده‌اند که شعار صرف جواب می‌دهد یا نه. ما باید رقابت و مصاف برنامه‌ها را شاهد باشیم. کسانی که به این مسائل توجه نمی‌کنند نه این که این مسائل را نمی‌دانند و نمی‌شناسند، اتفاقا بهتر از خیلی‌ها هم می‌شناسند اما دنبال چیز دیگری هستند این‌ها از سر نادانی این کارها را نمی‌کنند بلکه کاملا از سر فهم است.

وی در باره اینکه امروز چه گفتمانی در انتخابات با اقبال بیشتری روبرو خواهد شد، گفت: اگر یک نفر بیاید که با گفتمان انقلاب اسلامی وارد میدان شود و توجه به جامعیت این گفتمان و حقوق شهروندی داشته باشد و ضمن اینکه به عدالت و آزادی اصرار می‌ورزد و برای هر کدام برنامه دارد، به وجه ممیزه انقلاب اسلامی نسبت به سایر انقلاب‌ها، یعنی اخلاق و معنویت و معرفت خدا توجه ویژه می کند، پیروز است. البته نه اینکه به آزادی و عدالت بی‌توجه باشد بلکه در بهترین نگاه این دو برای او حکم وسیله را دارند که باید مورد اعتنا قرار گیرند.

افزوغ افزود:گفتمانی پیروز خواهد بود که با شعار مردم سالاری دینی بیاید، از تحجر بدور باشد و ابعاد فلسفی، کلامی، فقهی و عرفانی امام را درک کرده باشد. اندیشه‌ای که با امام آشنا باشد وبه مردم به مثابه ابزار نگاه نکند و به نیازهای واقعی مردم توجه داشته باشد.