یزدفردا
پایگاه خبری و تحلیلییزدفردا:مسئله خريد سوغاتي از بازارهاي عربستان در سالهاي اخير به يک آسيب جدي در رفتار حجاج ايراني تبديل شده بود تا جايي که مقام معظم رهبر نيز در بياناتشان اين مسئله را امري مذموم دانستند و توصيه کردند تا حجاج سوغاتي هاي خود را از بازارهاي داخلي تهيه نمايند. يکي از رسوم قديمي ايرانيان اين بوده که پس از زيارت و يا حج براي بستگان و خانواده و دوستان سوغاتي بياورند.
هدي باقريان در یادداشتی که در روزنامه رسالت منتشر کرده آورده است: البته پيشتر ها سوغاتي شامل ساده ترين هدايا مانند مهر و سجاده و عطر بود اما در سالهاي اخير و البته متاسفانه بخشي از وقت زيارت و يا حج به خريد سوغاتي هاي متنوع مي گذرد که موجب مي شود زائران از فضاي معنوي حج بيرون بيايند .ضمن آنکه اين کار از نظر اقتصادي نيز به صرفه نيست و باعث خروج پول هاي زيادي از کشور مي شود. اين تغييرات در سنت مناسک حج موجب شده تا هزينه حجاج براي سفر به حج دو برابر شود و حاجي به جاي پرداختن به آداب و مناسک حج و اداي مستحبات دغدغه خريد سوغاتي و سالن غذاخوري براي پذيرايي از ميهمانان را داشته باشد.طبق يك نظرسنجي كه از حجاج ايراني انجام شد، 30 درصد وقت مفيد زائران ايراني در سفر حج براي بازارگردي و خريد سوغات تلف مي‌شود.گستردگي بازارگردي و خريد سوغات توسط زائران ايراني به حدي رسيده است كه اغلب فروشنده‌ها در مغازه‌هاي اطراف حرمين، فارسي ياد گرفته‌اند و چمدانهاي بزرگ كاروانهاي ايراني و ايرانيان با كيسه‌هاي مملو از كالا، انگشت‌نما و گاهي سوژه تمسخر و مضحكه ساكنان مكه و مدينه و معتمرين و حجاج ديگر كشورها مي‌شود.
بررسي در عمره 88 درباره محتواي سوغات زائران ايراني و غير ايراني نشان داد كه مهمترين سوغات تهيه شده توسط زائران غيرايراني از بازار عربستان به ترتيب آب زمزم،خرما، جانماز، تسبيح و برديماني بوده است اما مهمترين سوغات تهيه شده توسط زائران ايراني به ترتيب پارچه، پوشاك، اسباب بازي ، ساعت مچي و دوربين بوده است، يعني كالاهايي كه ارزش معنوي خاصي ندارند و اغلب در بازار تهران ارزانتر هم هستند. اجناس بنجل چيني اين بار بازارهاي عربستان سعودي را تسخير کرده‌اند و وفور جانمازهاي چيني بيش از ساير کالاها در بازار خودنمايي مي‌کنند.
فروشندگان بازارهاي مدينه منوره که اکثرا تابعيت خارجي دارند، علاوه بر ريال عربستان سعودي و دلار، پول رايج ايران را هم مي‌پذيرفتند؛ فروشندگاني که اگر از جلوي مغازه آنها عبور کنيد، اين جمله را مي‌شنويد:" حاجي ايراني؛ تخفيف تخفيف."
اما امسال و با افزايش قيمت نرخ ارز و به نوعي کاهش ارزش پول ملي کشورمان حجاج ايراني ديگر توان خريد کالاهاي بازارهاي عربستان را نداشتند و همين مسئله نيز باعث شده است تا اين روزها کمتر حجاج ايراني در بازارهاي مکه و مدينه ديده شوند.
در خبر ها آمده است که سال گذشته در چنين روزهايي هر ريال عربستان معادل حدود 300 تومان ارزش داشت و به همين نسبت قيمت اجناس 10 تا 100 ريالي معادل 3 تا 30 هزار تومان پول رايج ايران مي‌شد و در نتيجه، خريد بسياري از جنس‌هاي عمدتا چيني به اين قيمت يک سوغاتي مطلوب محسوب مي‌شد؛ اما هم‌اکنون هر ريال عربستان يا قيمت‌هاي روز دلار در بازار آزاد کشورمان به حدود هزار تومان افزايش يافته و در نتيجه، همان اجناس به حدود 10 تا 100 هزار تومان، يعني بيش از 3 برابر افزايش يافته‌اند.
بنا بر اين شرايط، با انصراف زائران ايراني در زمينه خريد اجناس سوغاتي، بسياري از فروشگاه‌هاي مدينه که تعداد زيادي از آنها توسط اتباع ديگر کشورها و به‌صورت موسمي اجاره مي‌شوند، ايام خلوتي را سپري مي‌کنند. جالب آنکه اين فروشندگان که عمدتا با توجه به کثرت مشتري ايراني در سالهاي گذشته به زبان فارسي نيز آشنايي يافته‌اند، علت شرايط نامطلوب جديد خود را وضعيت ريال ايران در برابر ارزهاي رايج دنيا توصيف مي‌کنند. نکته ديگر در اين زمينه اينکه فروشندگان حاضر در مدينه در سالهاي گذشته به‌راحتي ريال ايران را از خريداران خود دريافت مي‌کردند. اين روند تا اوايل حج تمتع سال پيش جريان داشت، اما در پايان موسم حج سال گذشته، کاهش يافت و از زمان آغاز عمره گذشته به‌طور کامل متوقف شد. از اين رو، با امتناع فروشندگان حاضر در حاشيه مناسک حج امسال در پذيرش پول ايران، بيشتر زائران ايراني پول‌هاي خود را به کشور بازمي‌گردانند تا خريدهاي‌شان را در ايران انجام دهند.
با اين حال به نظر مي رسد که افزايش قيمت نرخ ارز يک توفيق اجباري براي زوار ايراني به حساب مي آيد که به سبب آن مي توانند بخش بيشتري از وقت خود را به زيارت و دعا بپردازند و بي جهت مشغول بازارگردي در عربستان نشوند.
متاسفانه در جامعه ما عرف هاي بسيار غلطي باب شده است که مبارزه با اين عرف ها عزم بسيار جدي اي را مي طلبد اما بعضي اتفاقات کمک مي کند تا اين عرف ها اهميت خود را از دست بدهند. از همين رو به نظر مي رسد که درمقطع کنوني ما بايد به دنبال ترويج فرهنگ صحيح اسلامي در اين خصوص باشيم و خواستار آن شويم که اين بازارگردي ها براي هميشه پايان يابد.بدون شک مهمترين سوغاتي که هر حاجي مي تواند براي دوستان و بندگان خويش از بيت الله الحرام بياورد دعاي خير و يک ياد نيکو است که ماندگاري جاودان دارد و الا خريد کالاهاي بنجل چيني آن‌هم در عربستان به هيچ نحو نمي تواند سوغات خوبي از مکه مکرمه و مدينه منوره باشد.
گفتني است درآمد مغازه هاي فروش سوغاتي به حجاج در عربستان در مناسک حج از يک ميليارد دلار فراتر مي رود. کارشناسان اقتصادي با اين وجود مي گويند بيشتر اين سوغاتي ها وارداتي و بعضي از آنها بي کيفيت است.