یزدفردا

محمد رضا شوق الشعراء

آسمان بی کبوتر زیبا نیست


گاهی به آسمان نگاه کن، آنسوی افق کبوتری از صلح و دوستی و عشق می گوید

روزگاری که باران بیشتر می بارید و زلزله کمتر می آمد و انسانها با هم مهربانتر بودند و بازاریان انصاف بیشتری داشتند و صحبت از سکه و دلار و گرانی و وام و قسط و ربا و سکته و سرطان و دیابت نبود، شهرهای بسیاری در ایران و بخصوص شهرهای کویری و کم آب یزد و میبد و ابرکوه کبوترخانه داشتند، و شهرت کبوترخانه های اصفهان عالمگیر بود. کبوتر خانه هایی که فرصتی عمومی برای همه مردم بودند، تعاونی هایی که جز تامین بخشی از تغذیه و کود کشاورزی، نقشی مهمی نیز در بهبود کیفیت زیست عمومی داشته اند، و کشاورزان بجای کود شیمیایی زیانبار، از کود کبوتر برای محصولات کشاورزی و بخصوص صیفی حات استفاده می کردند و مردم از تماشای پرواز کبوتران در آسمان لذت می بردند و مهمتر اینکه آسمان شهرها و روستاها با پرواز کبوترها نقش و تصویر زیبایی بخود می گرفت.
روزگاری نه چندان دور، برای کبوتر و کبوترخانه ها، وقف و وقف نامه هایی بوده است، و با دیدی انسانی و فرهنگی و مذهبی، اصول و آدابی  برای نگهداری و استفاده از کبوتر و کبوترخانه ها نوشته اند، اصول و آدابی که متولی یا متولیان کبوترخانه ها  در نظر می گرفته اند، همه نشان از رویکردی فرهنگی و همزیستی با پرندگان است و نه رفتاری صرفاً سوداگرانه و کاسبکارانه . هیچگاه برخلاف کشورهای غربی کبوتر را برای استفاده از گوشت در کبوترخانه های ایران پرورش نمی داده اند و فرهنگ ایرانی یک نوع تقدسی خاص برای کبوتران قائل بوده است. اکثر امامزادگان و زیارتگاه های ایران کبوتر «حرم» داشته اند و دارند، که معروفترین آن کبوتران حرم امام رضا (ع) می باشد.
وقتی کبوتران «سپید» در آسمان پرواز کرده و بال باز می کنند و اوج می گیرند، صحنه و تصویر زیبایی پدید می آید که تماشاگران بخاطر تماشای آن هیچ پول و هزینه ای پرداخت نمی کنند. این روزها بسیاری از سرها پائین و در گریبان و گرم درد و رنج است و بسیاری دلیل و بهانه ای برای نگاه از زمین برداشتن و تماشای آسمان پیدا نمی کنند و گاه حتی یادشان می رود که آسمان و خدایی هم هست و روزی روزگاری آسمان «آبی» و یاد خدا در دلها زنده بوده است.
« محل قرار گیری کبوتر خانه ها در گره های محلی، هندسه و ساختاری که بالاترین عملکرد را دارد و بهره گیری از آنان به عنوان نشانگان شهری؛ همه و همه اثباتی بر این رویکرد فرهنگی و حتی زیبایی شناسانه به منظر عمومی زیست گاه آدمی است. از این منظر می توان کبوترخانه ها را نمادی از معماری و شهرسازی پایدار و دوست دار طبیعت دانست که ضمن حل مسئله تعامل زیستی با گونه های غیر انسانی، این مسئله را به یک فرصت فرهنگی ارتقا می داده اند.
 از این منظر مدیریت شهری و شوراهای شهر می توانند به احیای حضور پرندگان در فضا و منظر شهری یاری رسانند؛ و با  احداث کبوترخانه‌هایی در محلات یا پارک ها امکان تعامل کودکان و دیگر قشرها را با پرندگان فراهم کنند و از این طریق مشارکت عمومی و فعالیت فرهنگی اعضای یک محله را قوام ببخشند که این خواسته سال هاست از سوی جامعه شناسان شهری مطرح شده است.
و اما آسمان کویری یزد را می توان با اندک هزینه ای با خاطره ای زیبا عجین و همراه کرده و به مسافران و رهگذران و گردشگران هدیه داد و یزد را در کنار نماد بادگیر، با برند و تصویر کبوتر، که نماد صلح و دوستی و آشتی است به جهان نشان داد.
کویر بدون آفتاب و بدون باد و بدون سمان و بدون بادگیر نمی شود، و بادگیر بدون کبوتر نمی شود، چوب های جای خوش کرده در بادگیرهای کاهگلی، نشیمنگاه کبوتران بوده است و اما بادگیر سازان مدرن و جدید، چرا جای نشستن کبوتران را از یاد برده اند؟
آیا شورای شهر و شهردار و مدیران شهری، که بدون نگاه جامعه شناسانه و زیبا شناختی مجوز نصب آنتن های بی قواره و آهنی تلفن های همراه را در گوشه و کنار شهر صادر کرده اند، هیچگاه دغدغه ای در باب منظر طبیعی شهر از خود نشان داده اند و یا پذیرش و انعطاف فرهنگی لازم را برای احیای این امر در خود سراغ دارند؟
بقول دوستی « جالب ترین نمونه قابل ملاحظه در این باب، احیا و ایجاد کبوترخانه های مدرن برای بهبود کیفیت فضاهای شهری و باز زنده سازی محلات است. در این موارد با افزایش مشارکت رفتاری بین اعضای یک محله و یا یک مجتمع ساختمانی و در نتیجه افزایش حس مسئولیت و تعلق نسبت به مکان مواجه هستیم. همچنین با پرواز چرخشی پرندگان در سایت مورد نظر علاوه بر ایجاد ابتهاج محیطی، با تحریک عواطف انسانی ساکنان، کیفیت روابط افزایش می یابد. مراقبت، تغذیه و مراسم و رویدادهای مربوط به پرندگان نیز سبب ایجاد سنت های رفتاری و اجتماعی جدید می شود.»
 امروزه شهر پایدار و دوست دار طبیعت را نه تنها در سبزینگی و ارتباط با گونه های نباتی تعریف می کنند، بلکه تعامل انسان با حیوان را بخشی غیرقابل تفکیک از سیاست های پایدار شهری به حساب می آورند.
 در سالهای اخیر نیز مدیریت شهری بسیاری از بوستان های عمومی موجود و یا بوستان های در حال احداث را مبتنی بر پارادایم های دوستدار حیوانات و پرندگان طراحی کرده و یا به مسابقه می گذارد که با شرکت دفاتر معماری حرفه ای از همه سوی جهان مورد استقابل قرار می گیرد.
 در شهرهای ایران هر چند منع قانونی صریحی در منع نگهداری کبوتر وجود ندارد ولی بنا بر شکایت مدعی عمومی و یا خصوصی، نگهداری از کبوتر جرم تلقی می شود. یکی عطف به قانون مصوبی در ابتدای دهه پنجاه درباره ممنوعیت نگهداری از کبوتر در حریم فرودگاه ها که امروزه در دیگر شهرهای بزرگ جهان هیچ مزاحمتی تلقی نمی شود وشما در میادین عمومی لندن، پاریس، وین و رم با پرندگانی مواجه هستید که تهدیدی برای فرودگاههای این شهرها به شما نمی آیند.و دیگری شکایتی مبتنی بر تجاوز به حریم روانی خانه که شهرسازی غیر اصولی امروز ما با مشرف کردن 30-40 پنجره بر حیاط خانه ای 150 متری همه ی آن چه که نثار کبوتربازان می شد را نثار تراکم فروشان می کند»
به آسمان نگاه کنید، کبوتری در آسمان یزد می بینید!؟
تبصره اول: آسمان، بی کبوتر زیبا نیست
تبصره دوم: آسمان بی کبوتر، زیبا نیست
تبصره سوم: زندگی، آزادی، عشق دیگر هیچ!