یزدفردا

یزدفردا "روغن­گیری یکی از کارهای دستی در یزد بود که در محل­های مخصوصی دانه ­های کرچک یا پنبه تخم­داررا در مخزن­هایی که به شکل مخروط ناقص بود، می­ریختند و به کمک گاو و سنگ که روی آن می­چرخید، دانه ­ها را نرم و روغن را از آن جدا می­کردند.

البته این نوع روغن خوراکی نبود و در سابق به عنوان روغن چراغ از آن استفاده می­شد.از تفاله آن هم برای خوراک گاو و شتر و یا کود استفاده می­کردند. فعلاً این کار با وجود کارخانه­های روغن نباتی منسوخ شده است.

درخصوص شخصي كه دردوره صفوي مبدع كارخانه روغنگيري دريزد بوده ، مي توان به امير خليل الله اشاره نمود.وي فرزند امير زين العابدين از سادات اصفهان كه سمت كلانتري آن شهر را نيز  برعهده داشت، بوده است

 پدرش در اوايل حكومت شاه طهماسب از سمت خود معزول و با خانواده اش به يزد هجرت آمد اما دريزد نيز بخت با او يار نبود و به فقر و فلاكت دچار و خانه نشين گرديد.

امير خليل الله  در اين زمان با روشي جديد(بوسيله دستگاهي كه اختراع كرده بود) كه تا آن زمان معمول نبود، روغن پنبه دانه را جهت سوخت روشنايي تهيه نمود و از پدر اجازه خواست تا آن را اجرا نمايد. ، بنابراين زميني متصل به ميدان «خواجه ضياء الدين محمد» نزديك به مدرسه «كيا شجاع الدين» را خريداري و كارخانه روغنگيري را تأسيس نمود.

بعد از آن امير خليل الله به قزوين رفت و  صنعت خود را به شاه طهماسب عرضه داشت در نتيجه ؛ شاه منصب كلانتري يزد را بدو واگذار نمود.

گفتني است وي به مدت بيست سال اين سمت را برعهده و بعد از وي نيز  فرزندش «معزاشاهميرا» نيز علاوه بر كلانتري يزد به مدت 18 سال ؛ به رويه پدر در روغنگيري ادامه داد و بدين ترتيب  به «خاندان روغني » معروف و مشهور گرديدند