یزدفردا
پایگاه خبری و تحلیلی
شهید آیت الله مرتضی مطهری؛ رعايت جنبه‌هاي معنوي و اخلاقي د ر انفاق
روزنامه جمهوری اسلامی نوشتاری را قلم شهید مرتضی مطهری منتشر کرده است که در پی می آید:
اميرالمؤمنين علي(ع) در يك وقت يك مقداري خرما از مال شخصي خود در ميان فقرا تقسيم مي‌كرد، مقدار نسبتاً زيادي براي يك نفري فرستاد كه آن شخص هيچ‌گونه عرض حاجت و اظهار احتياجي نكرده بود و اساساً اخلاق شخصي آن مرد اين بود كه از احدي چيزي نخواهد . مردي به اميرالمؤمنين اعتراض كرد كه آن شخص كه از تو چيزي نخواسته و عرض حاجتي نكرده و بعلاوه يك پنجم اين خرما براي او كافي است تو چرا اصلاً براي او كه از تو چيزي نخواسته مي‌فرستي و چرا اينقدر زياد مي‌فرستي؟ سخني كه اميرالمؤمنين علي در جواب اين مرد معترض گفت اين بود: خدا امثال تو را در ميان مسلمانان زياد نكند، تو چقدر آدم پست دوني هستي، من مي‌بخشم و تو بخل مي‌ورزي! و بعلاوه اگر بنا شود من فقط به كساني ببخشم كه از من تمنا و تقاضا كرده‌اند من بخششي نكرده‌ام بلكه عوض آنچه از آنها گرفته‌ام به آنها داده‌ام، آنها را وادار كرده‌ام كه روي خود را كه هنگام سجده براي خداي خود برخاك مي‌نهند و از خداوند مسئلت مي‌نمايند، اين رو را متوجه من كنند و به من ببخشند، پس آنچه من نام"بخشش" روي آن گذاشته‌ام بخشش نيست معاوضه و معامله است، در عوض بذل آبروي كسي چيزي به او بخشيده‌ام. بعد فرمود:كسي كه اينچنين فكري داشته باشد و منتظر باشد كه محتاجان در خانة او را بزنند و يا در كوچه و بازار جلو او را بگيرند تا او دست كمك به سوي آنها دراز كند،او در دعاي خود هنگامي كه مي‌گويد":اللهم اغفر للمؤمنين والمؤمنات" دروغگو است، زيرا كسي كه از كوچكترين متاع دنيوي نسبت به ديگران بخل بورزد چگونه ممكن است به آساني براي ديگران تمناي بهشت و سعادت ابدي نمايد؟
در قرآن كريم، سورة مباركة بقره، آيات زيادي هست در موضوع انفاق مال در راه خدا. انفاق و كمك به مستمندان و مصيبت‌زدگان و بلا ديدگان در دنيا هميشه بوده و هست. موضوعي كه قرآن مجيد به آن اهميت مي‌دهد رعايت جنبه‌هاي معنوي واخلاقي است، زيرا اگر رعايت جنبه‌هاي روحي نشود ممكن است زيان يك عمل از فايده‌اش بيشتر باشد. جنبه‌هاي روحي كه بايد رعايت شود بعضي مربوط به افراد انفاق كننده است و بعضي مربوط به روح افراد مستمند و بيچاره‌اي است كه مي‌خواهند از آن كمكها بهره‌ببرند. جنبة مربوط به روحية‌انفاق كنندگان اين است كه بايد خالي از هر نوع ريا و تظاهر و خودنمايي باشد، بايد صرفا جنبة همدردي داشته باشد، بايد عمل انفاق صرفاً منبعث از ايمان و وجدان زنده و حساس شخص بوده باشد، كه پيغمبر اكرم فرمود:"مثل مسلمانان از لحاظ همدردي و حساسيت نسبت به يكديگر مثل يك بدن است كه چون عضوي به درد مي‌آيد همة اعضاي ديگر با تب و بي‌خوابي اظهار بي‌تابي مي‌كنند." عملي كه منبعث از ريا و تظاهر باشد ضررش از فايده‌اش بيشتر است. اين است كه قرآن مجيد هر جا نام انفاق مي‌برد كلمة في‌سبيل‌الله را با آن توأم مي‌كند، يعني انفاقي كه فقط براي رضاي حق باشد نه براي ارضاي جاه‌طلبي و نه در راه اطفاي شهوات نفساني.
و اما جنبة روحي طرف مقابل كه بايد رعايت شود اين است كه كمك و دستگيري نبايد به صورتي در آيد كه شخصيت روحي طرف مقابل را خرد كند.
يا ايهاالذين آمنوا لاتبطلوا صدقاتكم بالمن والادي كالذي ينفق ماله رئاء الناس(1)
اي مردم باايمان! از راه منت گذاشتن بر كسان و از راه آزار دادن به فقيران، اعمال خير و انفاقات و احسانات خود را باطل و ضايع نكنيد،مانند كسي كه به واسطه رياكاري و تظاهر و خودنمايي مال خود را انفاق مي‌كند و عمل خود را ضايع مي‌گرداند.
ائمة اطهار (عليهم‌السلام) خوي و عادتشان اين بود كه مخفيانه به اين و آن كمك كنند، همه براي اين بودكه افراد محتاج احساس ذلت و خواري در خود نكنند و روحيه و شخصيتشان درهم شكسته نشود. اين گونه عمل است كه اثرش يك بر صد بلكه يك بر هزار است، كه خدا مي‌فرمايد:
مثل كساني كه در راه خدا بخشش مي‌كنند مثل دانة گندمي است كه به زمين پاشيده مي‌شود و از آن بوته‌اي داراي هفت خوشه پديد مي‌آيد كه هر خوشه‌اي صد دانه داشته باشد و خدا براي هر كس كه بخواهد از اين هم بيشتر قرار مي‌دهد(2) (منبع: مجموعه آثار، ج22)
*پاورقي:
1- سوره بقره، آيه 264
2- سوره بقره،آيه 261
*موضوعي كه قرآن مجيد به آن اهميت مي‌دهد رعايت جنبه‌هاي معنوي و اخلاقي در كارهاي خير است. زيرا اگر رعايت جنبه‌هاي روحي نشود ممكن است زيان يك عمل از فايده‌اش بيشتر باشد.
*كمك و دستگيري و بخشش مال نبايد به صورتي درآيد كه به شخصيت روحي طرف مقابل ضربه و آسيب وارد كند.