یزدفردا

پیچ وخم های ثبت تاریخی یزد

امیرترقی نژاد

وقتی بافت تاریخی یزد در تاریخ 16 اسفند سال 1384 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید دراین چند سال اخیر سعی شد که پرونده ثبت جهانی ان؛ شامل معرفی شهر، سوابق تاریخی و ویژگی‌های آن، شاخصه‌های ثبت، مقایسه یزد با شهر لیون فرانسه و چند شهر دیگر که ثبت جهانی شده‌اند است به ثبت جهانی برسد.

بنا به گفته کارشناسان ، عرصه این شهر برای ثبت جهانی 150 هکتار است که بخش مربوط به دوره آل مظفر به انضمام بازار و بخش‌های مربوط به دوره تیموری، زندیه، صفویه را دربرمی‌گیرد.

مدیرعامل انجمن خشت وخام یزد اظهارداشت:اخیراً از سوی مدیر کل دفتر ثبت و آثار میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی کشور در نشستی خصوصی اعلام گردیددرخواستی از سوی مسئولین استان یزد جهت جهانی شدن بافت تاریخی یزد نیست و عزم جدی در این خصوص وجود ندارد.

علیرضا صادقی افزود: معلوم نیست در همه این سالها چرا عزم جدی- همدلی و هماهنگی مسئولین استانی و کشوری برای ظرفیتی نهفته همچو بافت تاریخی یزد که موضوعیت جهانی شدن آن حتی قبل از چند اثر اخیراً از سوی ایران پیشنهاد و در میراث جهانی به ثبت رسیده سالها مطرح هست چرا به سرانجام نمی رسد؟

وی ادامه داد:دراظهارنظری ،مدیریت قبلی میراث فرهنگی استان یزد از شرایط مساعد جهانی شدن در روزهای آخر عمر مدیریتی در میراث فرهنگی استان سخن گفت در حالیکه در عمل اتفاق خاصی هیچگاه رخ نمی دهد و معلوم نیست چگونه مدیرکمیسیون ملی یونسکو و دفتر ثبت آثار سازمان میراث فرهنگی کشور اظهار بی اطلاعی از جهانی شدن بافت تاریخی یزد می کنند؟ یا مدیر قبلی میراث فرهنگی واقعیت نمی گوید یا دیگران بیان کننده واقعیت نیستند.

این فعال حوزه میراث فرهنگی افزود: جهانی شدن بافت تاریخی یزد بدون همدلی و هماهنگی و مدیریت واحد برای بافت تاریخی یزد امکان پذیر نخواهد بود و مسئولین استانی و کشوری باید به آشفتگی ها در تصمیم گیری ها و امور اجرائی - تخریبها عمدی و غیر عمدی متعدد توسط نهادها گوناگون رسیدگی و با همدلی به مدیریت واحد در بافت تاریخی یزد برسند.

بهرام رضایی مدیرکل میراث فرهنگی وگردشگری استان یزددراین مورد می گوید:ازدوسال پیش بخشی از بافت تاریخی یزد که حدود 150هکتاراست برای به ثبت رساندن درعرصه جهانی درنظرگرفته شدکه مشاورموردنظر،مطالعات آن را در دست اقدام دارد.

وی با بیان اینکه اینکه طرح مطالعاتی بافت تاریخی یزد درمرحله پایانی خود قراردارد،اظهارمی دارد: بزودی این طرح برای اظهارنظر به سازمان مرکزی میراث فرهنگی ارسال می شود تا پرونده ونتیجه نهایی را به یونسکو برای ثبت جهانی اعلام نمایند.

وی ادامه می دهد که تنها ارگانی که می تواند تشخیص دهد چه ابنیه واثری باید درمرحله ملی و جهانی به ثبت برسد سازمان میراث فرهنگی وگردشگری است.

این مقام مسئول ،اظهارنظر دیگرافراد وسازمانها را غیرکارشناسی می داند وبراین باوراست که اگردخالتهای بیجا واظهارنظرهای غیرکارشناسی از سوی افراد ونهادهای غیرمسئول عنوان نشود ،سازمان میراث فرهنگی این قد توان دارد که برای ثبت جهانی بافت تاریخی یزد اقدامات لازم وبه سرانجام رساندن آن را انجام دهد.

اما "علی اکبر اولیاء" نماینده یزد وصدوق در مجلس در مورد علت طولانی شدن ثبت جهانی بافت تاریخی یزد، می گوید: هنوز مستندات نهایی تکمیل نشده است و باید تا مراحل تکمیلی این پرونده صبر کنیم.

وی ادامه داد: مسئولان میراث فرهنگی استان یزد در حال بررسی و ترجمه گزارش‌ها برای ارسال به سازمان یونسکو هستند، این گزارش‌ها شرایط موجود در این پرونده را روشن می‌کند.

وی درمورد اختلاف دیدگاههای مطرح شده میان متولیان و مسئولان شورای شهر، میراث فرهنگی و شهرداری یزد گفت: چنین اختلافاتی صحت ندارد و مسئولان در حال پیگیری پرونده هستند که نتایج کار به زودی از طریق رسانه‌ها اعلام می‌شود.

اولیاء خاطرنشان کرد: دولت هم باید برای تسریع در ثبت این پرونده در سازمان یونسکوتلاش کند تا هرچه زود‌تر این پرونده به مراحل نهایی برسد.

دبیرشورای تشکلهای گردشگری استان یزد نیزمی گوید: مسئولان اداره کل میراث فرهنگی این استان قول داده اند که تا پایان سال 90، پرونده طرح ثبت جهانی بافت تاریخی یزد را آماده کنند.

وی  به خبرنگار مهر اظهارداشته است :در جلسه ای که با حضور فعالان میراث فرهنگی در یزد و مسئولان اداره کل میراث فرهنگی این استان برگزار شد، مدیران این اداره قول دادند که حداکثر تا پایان سال 90 پرونده طرح ثبت جهانی بافت تاریخی یزد را با تمام معیارهای لازم برای فرستادن پرونده نهایی به یونسکو، به سازمان میراث فرهنگی کل در تهران تحویل دهند.وی ادامه داد: اکنون پیش نویس این طرح آماده شده اما شاید لازم است که اطلاعات آن به روزتر شود. چون در برخی از موارد اطلاعات علمی موجود افسانه ای است نه علمی! و مدارک باستان شناسی معتبری برای اثبات آنها وجود ندارد

همچنین ، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو درباره علت طولانی شدن ثبت جهانی بافت تاریخی یزد می گوید: اختلاف دیدگاهها میان متولیان و مسئولان شورای شهر، میراث فرهنگی و شهرداری باعث تاخیر در پرونده ثبت جهانی بافت تاریخی یزد شده است.

محمدرضا سعید آبادی گفت: علت اختلاف دیدگاهها بین مسئولان را نمی دانم اما بافت تاریخی به دلیل آنکه زندگی درآن جریان دارد قطعا مشکلات و معضلات خاصی را به همراه دارد.

وی با بیان اینکه ثبت جهانی یک بافت باید با موافقت همه دستگاههای دولتی باشد تصریح کرد: ثبت یک بافت مانند ثبت یک اثر تاریخی نیست که محدوده و موقعیت مشخصی داشته باشد و بتوان به آسانی آن را در فهرست آثار به ثبت رساند بنابراین اگر برای زندگی به بهداشت، شهرداری و ساختمان نیاز هست در یک بافت تاریخی که مردم در آن زندگی می کنند نیز به این امکانات نیاز داریم.

وی درباره تخریب هایی که در بافت تاریخی یزد توسط مردم انجام می شود تاکید کرد: برخی می گویند که در بافت تاریخی این خانه میراثی و قدیمی است و حق نداری به آن دست بزنی اما باید تا زمانی که صاحبخانه در آن زندگی می کند، شرایط زندگی را هم برایش فراهم کرد چون وقتی صاحبخانه ببیند که به این خانه رسیدگی نمی شود و در عین حال اجازه هم ندارد آن را از فرسودگی نجات دهد بنابراین شبانه زیر دیوارهای آن آب می اندازد تا نشست کند و زودتر خراب شود.

ولی شهردار يزد پيگيري موضوع پرونده را آخرين بار مربوط به 3 سال پيش می داند که درسطح ملي پيگيري شد و موضوع رقابت پرونده يزد و تبريز مطرح بود.

سيد علي اکبر ميروکيلي با اشاره به اينکه موضوع ثبت جهاني بافت تاريخي يزد نيازمند عزم ملي و استاني است گفت: ثبت جهاني بافت تاريخي يزد عزم ملي و استاني را مي طلبد. در وهله اول بايد با مراجعه به استاندار، فرماندار و شوراي شهر در خصوص پروتکل (تفاهم نامه) کاري به نقطه مشترکي برسيم.

وي افزود: پروتکل بافت تاريخي يزد دردست تهيه بود تا زماينکه تبريز انتخاب شد.اين موضوع تا سه سال پيش درحال پيگيري بود. درحال حاضر بنا به تصميماتي که درسطح کشوري وجود دارد عزم راسخي در ثبت جهاني بافت تاريخي يزد ديده مي شود، در رده استاني هم نيازمند يکسري الزامات، ضوابط و مقررات در حفاظت ازبافت وجود دارد.

ميروکيلي به اقدامات اوليه که در خصوص ثبت جهاني بافت تاريخي يزد شده اشاره کرد و ادامه داد: بسته هاي نرم افزاري که به اصطلاح روند کار را تدوين مي کند تهيه و مشاور مطالعاتي نيز انتخاب شده است اين موضوع زمانيکه از سوي استانداري درحال پيگيري بود که موضوع ثبت بازار تبريز پيش آمد. در اين ميان شهرداري تمام جلسات بافت تاريخي يزد را پيگيري کرده است به طوري که حداقل 10 جلسه در رده استاني و ملي انجام شده که نماينده شوراي شهر و سيف اللهي معاون سابق اصفهان در اين جلسه حضور داشتند و همچنين سمينارهاي مختلفي نيز با همکاري و مشارکت ميراث فرهنگي برگزار شد.

به اعتقاد ميروکيلي شهردار يزد،بافت تاريخي يزد داراي الزامات وسيعي است به طوري که شرايط زندگي مردم و کالبد را بايد توامان دي چرا که اين مسئله نيازمند کارو خدمات پيچيده اي است. براي اولين بار سرويس آتشنشاني و آمبولانس با تجهيزات خاص ام بي ام در بافت تاريخي يزد گذاشته شده است. تردد کالسکه و دوچرخه را ميسر کرديم و سعي کرديم بافت تاريخي يزد را تا حدودي مهيا کنيم و زندگي را به جريان بياندازيم. به طوري که با تغيير کاربري برخي اماکن به سفره خانه و هتل اقدامات وسيعي انجام شد. همچنين براي صدور پروانه براي ترميم و تجديد بنا يک ريال نمي گيرم و دربافت فرسوده نيز پروانه نيم بها صادر مي شود.

وي تخصيص اعتبارات عمراني در آماده سازي بافت تاريخي يزد کرد بسيار مهم قلمداد کرد و گفت: درحال حاضر سعي کرديم اعتبارات عمراني را نسبت به سال 86، 10 برابر کنيم.. اين درحالي است که آماده سازي بافت تاريخي يزد نيازمند اعتباري نزديک به 93 ميليارد تومان است که با داشتن 120 ميليارد اعتبار ملي، تنها 5 ميليارد اعتبار به اين شهر اختصاص داده مي شود. درحاليکه اعتبارات دولتي ما در خصوص اعتبارات جاري و عمراني در يزد 3 درصد است.اين امر مشارکت عمومي را مي طلبد و هم اکنون مردم درون بافت اينقدر بضاعت ندارند تا با مشارکت آنها به آماده سازي بافت بپردازيم در نتيجه مشارکت خروجي آنچناني نخواهيم داشت. تسهيلات بانکي با وام اندک مي تواند مفيد واقع شود.

البته درگیر و دارهمه این قضیه ها،احداث ساختمان هشت طبقه بیمارستانی در مجاورت بافت تاریخی یزد دغدغه دیگری است که دوستداران میراث فرهنگی بنای این بیمارستان را تهدیدی جدید برای ثبت نشدن کهن ترین بافت تاریخی جهان در فهرست میراث جهانی بدانند. اکنون ارتفاع هشت طبقه این بیمارستان منظر بافت تاریخی یزد را در محدوده حریم آن مخدوش کرده است.

مدیرکل میراث فرهنگی وگردشگری یزد دراین مورد می گوید:ساختمان این بیمارستان خارج از بافت تاریخی است وبنابراین ازنظرسازمان میراث فرهنگی ساخت این بیمارستان بدون هیچ گونه تخلفی است.

به هرحال، بافت تاریخی شهر یزد با مساحتی در حدود 800 هکتار را می توان گسترده ترین و اصولی ترین بافت تاریخ ایران دانست که به عنوان دومین بافت خشتی دنیا و دست نخورده ترین بافت تاریخی کشور به شماره 15000 در فهرست ملی ثبت شده است.بنابراین تنها انتظاری که بیان می شود حفظ این بافت وتلاش مسئولین برای ثبت جهانی آن است.