قصه‌های خوب آذریزدی چگونه آفریده شد؟

یزدفردا"سید ابوالحسن مختاباد:
نگارش مجموعه كتاب‌های «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب»، خود ماجرایی خواندنی و شگفت انگیز دارد
و نشان می‌دهد كه مرحوم آذریزدی با چه نگره‌ای به تالیف این كتاب‌ها دست یازید و عبدالرحیم جعفری، مدیر انتشارات امیر كبیر هم چه نقشی در پاگرفتن و تداوم این كتاب‌ها داشته است.
جعفری درباره خلق و خوی شخصی و كاری و علمی زنده یاد مهدی آذریزدی در كتاب خاطراتش می‌نویسد: «آقای آذر یزدی با اخلاق پسندیده و تواضع و حجب و حیای خودو همچنین اطلاعات زیادو ذوق خوش در كارهای مطبوعاتی مورد توجه خاص دكتر معین بود.» به نحوی كه دكتر معین تصحیح و غلط گیری نمونه‌های اول و دوم و سوم فرهنگ معین را به آذریزدی می‌سپارد.
این كه فردی مورد اعتماد چهره‌ای همانند دكتر معین قرار بگیرد خود از جایگاه بالای وی حكایت دارد،‌ چرا كه دكتر معین در وسواس و دقت نظر علمی تقریبا تالی نداشت و تمامی زیردستانش از نكته گیری‌ها وایرادات وی به فغان می‌آمدند. پیش از آن هم دانش و اخلاق آذریزدی در انتشار مجله علمی كه از سوی انتشارات زیر نظر اكبر علمی و به مدیریت تحریریه آذریزدی منتشر می‌شد، اقبال فراوانی یافته بود و برخی از شعرا همانند شاملو هم در آن مطلب و نوشته داشتند.
اما از قرار اخلاق آذریزدی با اكبر علمی چندان جور در نمی‌آید و در نهایت وی به دعوت عبدالرحیم جعفری به انتشارات امیركبیر می‌آید و ارتباطاتش با اهل فرهنگ سبب می‌شود تا همان ابتدای فعالیت این انتشاراتی بیش از 30 عنوان كتاب منتشر شود. از جمله این كتاب‌ها كه آذریزدی در انتشار پاكیزه آن سنگ تمام گذاشت، ‌چاپ دوم امثال و حكم دهخدا بود كه در چهار جلد منتشر شد.
بعدها دانش و مطالعه فراوان آذر یزدی جرقه‌های اولیه تدوین مجموعه كتاب‌«قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» را سبب می‌شود، كتابی كه ابتدا به ناشران دیگری داده می‌شود ، اما آنكه جوهر و گوهر این كتاب را در می‌یابد جعفری امیر كبیر است كه بدون درنگ انتشار‌ آن را در دستور كار خود قرار می‌دهد.[فراز و فرود یك زیست بوم فرهنگی]
از مقدمه‌ جلد اول كتاب كه گزینشی هوشمندانه از كلیله و دمنه بود (25 قصه از 100 قصه) می‌توان دریافت كه نگاه مرحوم آذر یزدی به قصه‌ها و اصولا بازنویسی آنها نگاهی تعلیمی اخلاقی بود. وی در مقدمه كتابش كه اسفند 1336 از سوی انتشارات امیر كبیر به بازار كتاب راه یافت آورده كه هدفش دادن معرفت به خوانندگان نوجوان است و به همین دلیل است كه می‌توان حكم كرد دیدگاه اخلاقی‌اش در تدوین این كتاب‌ها بر سایر جبنه‌های سخنش می‌چربیده است.
مرحوم آذر یزدی در مجموعه كارهایش این نكته را به دقت و فراست دریافته بود كه باید ابتدا لذت خواندن را در كودك و نوجوان بیدار كرد و و سپس درلابلای آنها نكات آموزشی را به آنها آموخت.

مجموعه «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب»از همان عنوان ساده و صمیمی‌اش جاذبه خود را در كودك و نوجوان ایجاد می‌كند.
استاد از قصه‌های خوب آگاهی دارد و البته می‌داند كه بچه بد هم وجود ندارد، چرا كه این سنین (تا قبل از دوران بزرگسالی كه به مرورآیینه دل آدمی زنگارهایی به خود می‌گیرد) سنین معصومیت و آیینه وارگی است و دروغ و پلشتی و فریب و ریا در آن راهی ندارد. پس همه بچه‌ها می‌توانند مخاطب این كتاب باشند، چرا كه همه آنها خوبند و احترام بر انگیز. آنها در دنیایی زندگی می‌كنند كه می‌توان به سادگی به ‌آنها گفت ریا چیست، ‌نیرنگباز چه كسی است، ‌دروغگو چه رفتارهایی دارد و ظالم و مظلوم كدامند و راست و درست چگونه است.
انتشار این كتاب در همان روزهای اول با واكنش جلال آل احمد روبرو می‌شود كه هم با جعفری امیر كبیر و هم با آذریزدی حشر و نشری داشت. آل احمد در نامه‌ای به آذر یزدی می‌نویسد:«هفته پیش كه از درس بر می‌گشتم در كتابفروشی این آقای زمانی كتاب«قصه‌های خوب» را دیدم، یعنی خریدم و همانروز در حدود نصف آنرا خواندم... اولا خوشحال شدم كه شما هم روی پای خود بلند شدید،‌ و با این قدم اول بسیار سنگین و پخته امیدوارم راه درازی بتوانید بسپرید... با نثر شیرین و كاركشته خودتان كه در آن به منتها درجه از نثر قلابی و قابلمه‌ای روزنامه‌ها گریخته بودید سابقه طولانی خودتان را در امر مطبوعات نشان داده بودید و با انتخاب دقیق قصه ها حسن سلیقه خودتان را ... میدیدم كه از همین كتاب‌ها برای معلمی مثل من... چه كتاب شیرینی می‌شود در آورد» (تاریخ ادبیات كودكان ایران جلد ششم - محمدهادی محمدی و زهره قایئینی)
روحیه نقد پذیر آذر یزدی جالب توجه است وی به ایراداتی كه آل احمد بر كتابش گرفت واكنش مثبت نشان داد، ‌ایراداتی كه به گفته‌اش در نامه‌ای پرفیض به وی رسید و 37 ایراد را ضمن برشمردن نكات مثبت فراوان نوشته بود.
در آن دوره البته دیگرانی چون زهرا كیا (خانلری) و ذبیح بهروز و شمس االملوك مصاحب هم در این زمینه طبع آزمایی كردند، اما این مجموعه بود كه كارش گرفت و هم اینك شاید به بیش از 30 چاپ هم رسیده باشد، اگر چه بانی اصلی مشوق آقای آذریزدی دراین كار، جعفری امیر كبیر ، را از بهره‌های مادی این اثر نصیبی نیست.
كتاب بعد از انتشار با اقبال خواص هم روبرو شد.
جعفری از چگونگی اقبال به كتاب در خاطراتش می‌نویسد: «سال 1342 كمیسیون ملی یونسكو در ایران اعلام كرد كه به كتاب‌های ادبی و تحقیقی و علمی و عملی جوایزی خواهد دارد. سه كتاب بود از انتشارات امیر كبیر كه كتاب مقدمه ای بر رستم و اسفندیار زنده یاد شاهرخ مسكوب و و جلد چهارم قصه های خوب برای بچه های خوب آذر یزدی(قصه های مثنوی) و در روز تعیین شده به اتقاق مولفین به اداره یونسكو رفتیم. حال بماند كه آقای آذر یزدی از آمدن به این مراسم اكراه داشت، چون باید كراوات به گردن می بست. در سال 1345 هم كه جلد بعدی كتاب قصه‌های خوب برای بچه های خوب(قصه‌های قرآن) برنده جایزه سلطنتی شد،‌اقای آذر یزدی باید لباس فراك می‌پوشید و به دربار می‌رفت تا از شاه جایزه بگیرد ولی جدا از این كار خودداری كرد، می گفت نمی‌توانم لباس فراگ بپوشم، بچه های محله ام مسخره ام می‌كنند، نه لباس فراگ می پوشم و نه به دربار می‌آیم و نه جایزه می‌خواهم و بالاخره به دربار نرفت و جایزه را كه دو هزار تومان بود بعدا برایش فرستادند. اما آن روز به هر ترتیب بود راضی اش كردیم و برایش كراواتی خریدیم و روانه جلسه یونسكو شدیم.( در جست و جوی صبح – صفحه 760)
مرحوم آذر یزدی تعجیلی برای انتشار جلد‌های بعدی نشان نداد،‌ نگاهی به زمان تالیف این كتاب كه بیش از دو دهه به طول انجامید نشان می‌دهد كه وی صبوری فراوانی برای گزینش قصه‌ها و نیز برگردان آن به زبانی ساده صرف كرد و ماندگاری این كتاب‌ها هم سرش در این بودكه در كوره روزگار پخته و پخته تر شد و به قول آل احمد با نثری كاركشته و البته زبانی روان و همه پسند به بازار كتاب راه یافت.
اكنون كه 8 جلد این مجموعه در بازار كتاب موجود است و بیش از 5 دهه از زمان تالیف آن كتاب‌ها می‌گذرد و كثیری از نسلها از خرمن نوشته های استاد آذریزدی بهره برده اند، می‌توان به كار سترگ و ستودنی‌اش ، پی برد و آن را فهم كرد كه چگونه در برهوت بی‌كتابی برای نوجوانان ، وی چنین ایده‌ای را در ذهنش پروراند و درنهایت تا به پایان ادامه اش داد و كتابهایی ارزشمند را به یاد گار نهاد كه هنوز كه هنوز است ، خواندن آنها لذتی شگرف را د رمخاطب ایجاد می كند.
سادگی، روانی واز همه مهمتر انتخاب درست قصه‌ها و صافی اعتقادی نهفته در نویسنده آن ، مهترین عامل توقیق این كتابها بوده است. كتابهایی كه به نسل‌های مختلف لذت خواندن را چشانیدو آنها را بركشانید كه از این متون به عنوان پله های اولیه و البته اساسی و استوار برای ورود به دنیای كتاب و كتابخوانی بهره برند ، دنیایی كه اگرچه این سالها بی‌قدر شده و ارزش اجتماعی خود را از كف داده است، اما برای كسانی كه در این دنیا زیست می كنند، با شكوه و لذت بخش است و گمان نكنم ، كسی كه گام دراین وادی نهاده است بخواهد از آن دست شوید.
كتاب‌های استاد آذریزدی آغاز اعتیاد ما و چند نسل پیش و پس از ما به كتاب بود. اعتیادی دیرنده كه آتش آن همچنان پا برجاست.

^{منبع" همشهری آنلاین-}