یزدفردا

به گزارش یزدفردا به نقل از بی بی سی، در بهمن و اسفند امسال در یک شب بدون ابری که به آسمان نگاه کنید با صحنه‌ای خارق العاده رو به رو خواهید شد. شش سیاره زهره، مریخ، مشتری، زحل، اورانوس و نپتون در حال حاضر در آسمان شب قابل مشاهده هستند. با این حال تنها یک شب در اواخر اسفند ماه، عطارد نیز به سایر سیارات می‌پیوندد و صحنه‌ای نادر از به صف کشیدن سیارات در آسمان را به نمایش می‌گذارد.

چنین رویداد‌هایی فقط یک منظره برای تماشای ستارگان نیست و می‌توانند تأثیری واقعی بر منظومه شمسی ما داشته باشند و پتانسیلی برای به دست آوردن بینش‌های جدید در مورد مکان ما در منظومه ارائه دهد. هشت سیاره اصلی منظومه شمسی ما در یک صفحه مسطح و همگی با سرعت‌های متفاوت به دور خورشید می‌چرخند. عطارد، نزدیک‌ترین سیاره به خورشید، یک مدار را در ۸۸ روز کامل می‌کند. یک چرخ زمین به دور خورشید ۳۶۵ روز طول می‌کشد، در حالی که در انتهای بالایی منظومه شمسی، نپتون ۶۰۱۹۰ روز یا حدود ۱۶۵ سال زمینی نیاز دارد تا دور خود را کامل کند.

سرعت‌های متفاوت سیارات به این معناست که در مواقعی تعدادی از آنها تقریباً در یک سمت خورشید قرار می‌گیرند. از زمین، اگر مدار‌ها درست در یک راستا قرار گیرند، می‌توانیم همزمان چندین سیاره را در آسمان شب ببینیم. در رویداد‌های نادر، همه سیارات به گونه‌ای در یک ردیف قرار می‌گیرند که همگی در آسمان شب ما در امتداد دایره البروج ظاهر می‌شوند. عطارد، زهره، مریخ، مشتری و زحل به اندازه کافی درخشان هستند که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده باشند، در حالی که اورانوس و نپتون برای تشخیص به دوربین دوچشمی یا تلسکوپ نیاز دارند.

در ماه‌های بهمن و اسفند می‌توانیم شاهد وقوع این رویداد نادر باشیم. سیارات دقیقاً در یک ردیف قرار ندارند، بنابراین به دلیل صفحه مداری آنها در منظومه شمسی در یک قوس در سراسر آسمان ظاهر می‌شوند. در شب‌های بدون ابر بهمن و اسفند، همه سیارات به جز عطارد قابل مشاهده خواهند بود؛ رویدادی که گاهی اوقات رژه سیاره‌ای نامیده می‌شود. در تاریخ ۹ اسفند اگر شرایط اجازه دهد، هر هفت سیاره قابل مشاهده خواهند بود.

جنیفر میلارد، ستاره شناس در آزمایشگاه ستاره پنجم در بریتانیا، میگوید: «حس خاصی در نگاه کردن به سیارات در آسمان وجود دارد. بله، می‌توانید به گوگل بروید و منظره‌ای تماشایی‌تر از همه این سیارات داشته باشید، اما وقتی خودتان به این اجرام نگاه می‌کنید، در واقع فوتون‌هایی را می‌بینید که میلیون‌ها یا میلیارد‌ها کیلومتر در فضا را طی کرده‌اند تا به شبکیه چشم شما برسند.»

در سال ۲۰۱۹، محققان پیشنهاد کردند که هم ترازی سیاره‌ها می‌تواند بر فعالیت خورشیدی تأثیر بگذارد. یکی از سؤالات برجسته در مورد خورشید این است که چه چیزی چرخه ۱۱ ساله آن را بین دوره‌های اوج فعالیت، معروف به حداکثر خورشیدی (که در حال حاضر در آن هستیم) و دوره‌های ضعیف‌ترین فعالیت، هدایت می‌کند. فرانک استفانی، فیزیکدان مرکز تحقیقات آلمان، معتقد است که ترکیب نیرو‌های جزر و مدی زهره، زمین و مشتری می‌تواند دلیل این تغییر باشد.

در حالی که کشش جزر و مدی هر سیاره بر خورشید بسیار کم است، استفانی می‌گوید وقتی دو یا چند سیاره در کنار خورشید قرار می‌گیرند ممکن است تحت تأثیر یکدیگر قرار بگیرند و چرخش‌های کوچکی در داخل خورشید ایجاد کنند که امواج راسبی نامیده می‌شود و می‌توانند حوادث آب و هوایی را هدایت کنند. استفانی می‌گوید: «در زمین، امواج راسبی باعث ایجاد طوفان‌ها و پادسیکلون‌ها می‌شوند. ما همان امواج راسبی را در خورشید داریم.» محاسبات استفانی نشان داد که هم ترازی‌های زهره، زمین و مشتری باعث تناوب فعالیت خورشیدی ۱۱.۰۷ سال می‌شود که تقریباً دقیقاً با طول چرخه‌های خورشیدی که ما می‌بینیم مطابقت دارد.

همه دانشمندان در مورد این ایده چندان مطمئن نیستند، برخی خاطرنشان می‌کنند که فعالیت خورشیدی را می‌توان تنها با فرآیند‌های درون خورشیدی توضیح داد. رابرت کامرون، دانشمند خورشیدی در موسسه ماکس پلانک آلمان، می‌گوید: «شواهد رصدی نشان می‌دهد تأثیر مستقیم سیارات بر چرخه خورشیدی، اتفاق نمی‌افتد. هیچ مدرکی دال بر این هماهنگی وجود ندارد.» با این حال، ویژگی‌های دیگری درباره صف کشیدن سیاره‌ها وجود دارد که مطمئناً بر ما تأثیر می‌گذارند. رسیدن به سیارات بیرونی با یک فضاپیما دشوار است، زیرا آنها بسیار دور هستند و رسیدن به آنها دهه‌ها طول می‌کشد. با این حال، استفاده از نیروی گرانشی سیاره‌ای با موقعیت مناسب، مانند مشتری، برای شلیک یک فضاپیما به فضا می‌تواند زمان سفر را به طور چشمگیری کاهش دهد.

صف کشیدن سیاره‌ها فقط برای پژوهش منظومه شمسی مفید نیست. اخترشناسان از این پدیده برای کاوش در بسیاری از جنبه‌های مختلف کیهان استفاده می‌کنند و هیچ کدام بیشتر از کشف و مطالعه سیارات فراخورشیدی مهم نیستند. روش غالب یافتن چنین جهان‌هایی به عنوان روش گذر شناخته می‌شود: وقتی یک سیاره فراخورشیدی از مقابل یک ستاره از دید ما عبور می‌کند، نور ستاره را کم می‌کند و اجازه می‌دهد اندازه و مدار آن قابل تشخیص باشد. به لطف این روش، ما سیارات زیادی را در مداری به دور ستاره‌های خاصی کشف کرده‌ایم.

جسی کریستینسن، ستاره شناس در ناسا می‌گوید: «اگر سیاره‌ای با جو در مقابل یک ستاره قرار گیرد، این صف کشیدن به این معنی است که نور ستاره از سیاره عبور می‌کند و مولکول‌ها و اتم‌های جو سیاره نور را در طول موج‌های خاصی جذب می‌کنند.» این پدیده اجازه می‌دهد تا گاز‌های مختلف مانند دی اکسید کربن و اکسیژن شناسایی شوند. این محقق ادامه داد: «اکثریت قریب به اتفاق آنالیز ترکیب جوی سایر سیارات به دلیل صف کشیدن سیارات ممکن شده است.»

صف کشیدن‌های بسیار بزرگ‌تر می‌توانند به ما اجازه کاوش در جهان دور، یعنی به صف کشیدن کهکشان‌ها را بدهند. رصد کهکشان‌ها در کیهان بسیار اولیه دشوار است، زیرا آنها بسیار کم نور و دور هستند. با این حال، اگر یک کهکشان یا خوشه بزرگ از کهکشان‌ها از بین خط دید ما با کهکشان اولیه بسیار دورتر عبور کند، کشش گرانشی بزرگ آن می‌تواند نور جسم دورتر را بزرگ کند و به ما امکان مشاهده و مطالعه آن را بدهد. برخی از کاربرد‌های جدید‌تر صف کشیدن سیارات مانند بررسی وجود حیات فرازمینی، در منظومه‌های خورشیدی که در آن سیارات فراخورشیدی از مقابل یکدیگر عبور می‌کنند نیز ممکن است.