یزدفردا

به گزارش یزدفردا: سال ۱۶۶۵، «جووانی دومنیکو کاسینی»، اخترشناس ایتالیایی، طوفانی بسیار بزرگ را روی مشتری رصد کرد. این طوفان امروز به لکه قرمز بزرگ مشتری معروف است؛ گردباد بیضی بزرگی که تقریباً 2 برابر زمین قطر دارد. اما حالا پژوهشگران می‌گویند طوفانی که کاسینی رصد کرده بود، با طوفانی که ما امروز می‌بینیم، یکی نیست.

پژوهشگران با استفاده از داده‌های تاریخی رصد سیاره مشتری در قرم هفدهم، دریافته‌اند لکه قرمز بزرگ کنونی احتمالاً فقط ۱۹۰ سال عمر دارد. آن‌ها در مقاله‌ای تازه منتشرشده در ژورنال Geophysical Research Letters گفته‌اند طوفانی که کاسینی رصد کرده بود، حالا دیگر وجود ندارد و سال‌ها بعد طوفان دیگری آن‌جا ایجاد شد.

پس از اینکه کاسینی این بیضی قرمز تیره را کشف کرد، او و دیگر منجمان تا ۱۷۱۳ آن را رصد می‌کردند اما بعدا آن، برای بیش از یک قرن این لکه مشاهده نشد. سرانجام سال ۱۸۳۱ منجمان بیضی مشابهی را در همان عرض جغرافیایی رصد کردند. از آن زمان، دانشمندان درباره اینکه این لکه همان طوفان است یا نه اختلاف‌نظر داشته‌اند.

معاصران کاسینی طوفان مشتری را «لکه دائمی» می‌نامیدند اما نویسنده‌های مقاله اخیر می‌گویند این نام‌گذاری اشتباه بود؛ زیرا این لکه احتمالاً از اواسط قرن ۱۸ تا قرن ۱۹ ناپدید شد. از طرف دیگر، لکه بزرگ قرمز مشتری احتمالاً حداقل ۱۹۰ سال عمر داشته باشد.

لکه قرمز مشتری

لکه فعلی بسیار بزرگ‌تر از همتای قدیمی‌ خودش است که عرضش فقط۳۵۰ کیلومتر بود. وقتی اولین‌ بار لکه‌ امروزی این سیاره مشاهده شد، بیش از ۳۹٬۰۰۰ کیلومتر عرض داشت اما از آن زمان کوچک‌تر شده است. اکنون، عرض این طوفان ۱۴٬۰۰۰ کیلومتر است و شکل آن گردتر شده است. رصدهای قدیمی‌تر پیرامون لکه دائمی نشان می‌دهند عرض آن احتمالاً در مقطعی یک‌سوم طوفان فعلی بود.

لکه بزرگ قرمز بزرگ‌ترین طوفان شناخته‌شده در منظومه شمسی است و اندازه آن به یک‌ششم قطر مشتری می‌رسد. برخلاف طوفان‌های روی زمین، این لکه خلاف جهت عقربه‌های ساعت می‌چرخد؛ یعنی این طوفان فشار بالایی دارد.

دلیل اینکه این طوفان توانسته این‌همه سال دوام بیاورد، به ماهیت گازی مشتری ربط دارد. طوفان‌های روی زمین وقتی به خشکی می‌رسند، از بین می‌روند اما مشتری هیچ سطح جامدی ندارد و در اعماق این طوفان فقط لایه‌های مایع وجود دارد.

فهم سازوکار دقیق این طوفان کار ساده‌ای نیست؛ زیرا ابرهای مشتری باعث می‌شوند دید واضحی از لایه‌های پایین‌تر آن نداشته باشیم. پژوهشگران مطالعه اخیر می‌گویند لکه قرمز احتمالاً از دل طوفان بسیار بزرگ‌تری شکل گرفته است، جایی که چندین گردباد کوچک‌تر با هم ترکیب شدند.

حقایق ناشناخته زیادی درباره این طوفان وجود دارد. استفاده از داده‌های تاریخی یکی از راه‌هایی است که دانشمندان می‌توانند از آن به رازورمزهای این لکه بزرگ پی ببرند.