یزدفردا
پایگاه خبری و تحلیلی
زیلو، دست‌بافته‌ای که به شهرت جهانی رسید
زیلو، دست‌بافته هزار ساله هنرمندان میبدی است که اکنون با نام این شهرستان به شهرت جهانی رسیده است.
زیلو، یکی از صنایع‌دستی قدیمی ایران است و از زمان کهن مورد علاقه و مصرف میبدی‌ها قرار داشته چراکه هم دستباف بوده و هم سازگار با محیط‌زیست است، تا آنجا که به فرش سلامت معروف شده و به خاطر مصرف پنبه به‌عنوان عنصر اولیه بدون پرز در بافت، سلامتی بافنده و مصرف‌کننده را به مخاطره نمی‌اندازد.
خاستگاه این هنر صنعت شهرستان میبد است و به گواه تاریخ، میبدی‌ها نفیس‌ترین زیلوها را بافتند و در آن تغییرات ایجاد کردند.
هیچ زیلویی وجود ندارد که بافت شهر دیگری و تاریخ قرن‌ها قبل را داشته باشد و از سوی دیگر این هنر صنعت در عین سادگی بافت اولیه، نقش و نگارهای ظریف و منحصربه‌فرد دارد و در طرح‌ها و رنگ‌های مختلف بافت می‌شود که آبی سفید ازجمله معروف‌ترین و پرطرفدارترین رنگ‌های این مفروش سنتی است.
زیلو با ساختار گلدانی، نقوش گل چند پر و طوق در زمینه بافته می‌شود که ساختار گلدانی معمولاً با طرح‌های مربع، خطوط شکسته حاشیه، لچک، لوزی و قندیل پر می‌شود.
زیلو در گذشته تنها به‌عنوان فرش و زیرانداز استفاده می‌شد، اما اکنون زیلوبافان خوش‌ذوق میبدی کاربردهای جدیدی به این دست بافته داده‌اند که به‌عنوان روکش صندلی ماشین، تابلو، سجاده، کناره، پشتی و مبل تولید می‌شود.
سازگاری با محیط‌زیست، عمر مفید و طولانی ثبات رنگ و ضد آلرژی ازجمله مزایای زیلوی میبد است.
قدیمی‌ترین زیلویی که در حال حاضر در ایران موجود است، قطعه‌ای مربوط به سال ۸۰۸ هجری قمری است که در موزهٔ زیلوی میبد نگهداری می‌شود و نفیس‌ترین زیلوی میبد نیز متعلق به قرن ۱۲ هجری قمری است که بر روی آن ۲۴ سجاده طراحی‌شده و در حاشیه آن نام واقف و تاریخ هزار و ۱۱۸ هجری قمری نقش بسته است.
افزایش صادرات زیلو
مصطفی فاطمی، مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان یزد گفت: «یکی از شاخصه‌هایی که باعث می‌شود شهری در حوزه صنایع‌دستی به ثبت جهانی برسد فعالیت اکثر مردم آن شهر در زمینه صنعت دستی مد نظر و نقش آن‌ها در اقتصاد شهر است.»
فاطمی با بیان اینکه نزدیک به ۸۰ درصد مردم و حتی مسئولین شهرستان میبد با صنعت زیلوبافی آشنا هستند افزود: «شهر میبد توانست تمام شاخصه‌ها را برای ثبت جهانی صنعت دستی زیلو کسب کند و به‌عنوان شهر جهانی زیلو به دنیا معرفی شود.»
او گفت: «بعد از ثبت جهانی، مردم به ایجاد کارگاه‌های زیلوبافی ترغیب شدند و در حال حاضر بیش از ۵۰۰ هنرمند زیلوباف در کارگاه‌های زیلوبافی فعالیت دارند و تولید زیلو در این شهرستان افزایش پیدا کرده و اکنون باید با بازاریابی، صنعت زیلو را بیش از پیش به مردم ایران و جهان معرفی کنیم.»
مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان یزد با اشاره افزایش صادرات زیلو اظهار کرد: «در گذشته زیلوی میبد به کربلا، نجف و سامرا صادر می‌شد و به‌تازگی صادرات به سایر کشورها برنامه‌ریزی شده و کشورهایی نیز ابراز تمایل کردند که برخی از آن‌ها نیز با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه نوع مواد اولیه خاصی را سفارش می‌دهند.»
جهانی شدن زیلو به کام چه کسی است؟
فاطمه منصوری یکی از زیلوبافان کهنه کار میبدی از قدمت و مزیت‌های زیلو گفت و افزود: «جهانی شدن زیلو تفاوتی به حال آن‌ها نداشته است.»
منصوری بیان کرد: «ما از مردم می‌شنویم که زیلویی که ۴۰ سال است می‌بافیم جهانی شده، اما درآمد ما همچنان مانند قبل است و حتی بیمه هم نیستیم.»
مصطفی فاطمی، مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان یزد با اشاره به مشکلات زیلوبافان در زمینه بیمه گفت: «تعداد صنعتگرانی که می‌توانیم در کشور بیمه کنیم بسیار محدود و سهمیه استان یزد هم میزان کمی است که با ثبت جهانی سعی می‌کنیم که این سهمیه را افزایش دهیم.»
محمدعلی طالبی، استاندار یزد با اشاره به ضرورت معرفی بیش از پیش ظرفیت‌های میراثی استان به مردم جهان، گفت: «ثبت جهانی زیلو آغاز کار برای بهره‌برداری از این میراث ارزشمند است.»
طالبی ثبت جهانی زیلو را آغاز کار برای بهره‌برداری از این میراث ارزشمند عنوان کرد و افزود: «ایجاد خوشه زیلو، ارائه تسهیلات گسترش فعالیت‌های زیلوبافی در میبد و جذب کمک‌های علمی و آموزشی جهاد دانشگاهی ازجمله اقدامات در دستور کار استان یزد برای حمایت از زیلوی میبد است.»
زیلوبافان میبد پیشانی درخشان تولید زیلو در کشور هستند
علی‌اصغر مونسان، رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گفت: «استان یزد با توجه به سابقه دیرینه در تولید انواع صنایع‌دستی جایگاه ویژه‌ای در شکوفایی هنر صنعت زیلو دارد و فعالان این حوزه در شهرستان میبد پیشانی درخشان تولید زیلو در کشور هستند.»
مونسان افزود: «ما با این باور که صنایع‌دستی اقتصاد بومی و ملی را متحول می‌کند اقدام به تجهیز کارگاه‌ها، آموزش، پرداخت تسهیلات به زیلوبافان و در اختیار گذاشتن رایگان دار زیلوبافی به بافندگان برای احیای این صنعت تاریخی کردیم و از هیچ کمک و حمایتی برای مطرح شدن زیلو در سطح جهانی نیز دریغ نخواهیم کرد.»
او ادامه داد: «جهانی شدن یکی از مهم‌ترین دستاوردهایش معرفی شهر است که اکنون میبد به‌عنوان یک شهر جهانی در جهان با موضوع زیلو معرفی می‌شود.»
رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در پایان تصریح کرد: «ما هر جایی را که به ثبت جهانی رساندیم آمارهای جهانی و گردشگرهای خارجی، به‌شدت رشد کرد که امیدواریم میبد هم از موهبت‌های جهانی شدن برخوردار شود و بتوانیم در سال‌های آینده صنایع دیگر این استان را به ثبت جهانی برسانیم.»