یزدفردا

شب گذشته بود که نیرو‌های ارتش ترکیه علیه تعدادی از پایگاه‌های نیرو‌های کُرد موسوم به «ارتش دموکراتیک سوریه» در حومه شهر «رأس العین» عملیات نظامی انجام داد.

آنکارا از جمله دلایل این حملات را مبارزه با تروریسم اعلام کرده و اظهار می‌کند پیش‌تر دولت سوریه، سازمان ملل متحد و ناتو را در جریان این حمله قرار داده بوده است. کارشناسان این تجاوز آشکار را از ابعاد متفاوتی بررسی کردند.

گفتنی است ترکیه یکی از طرفین مذاکره در روند صلح آستانه است و پیش‌تر با انجام عملیات نظامی در استان ادلب سوریه نیز مخالفت کرده بود!

حال این سوال پیش می‌آید که آیا دولت آنکارا حملات خود را در راستای احیای نو عثمانیسم انجام می‌دهد؟ و یا اینکه آیا این اقدامات تاثیری بر مذاکرات آستانه خواهد گذاشت؟ در ادامه نگاهی کوتاه بر ابعاد مطالب ذکر شده خواهیم داشت.

حمله به سوریه، تجاوز به کشوری مستقل است

قوانین بین‌المللی کشورها را از تجاوز و حمله مسلحانه به خاک کشوری مستقل محکوم و منع می‌کند؛ اما در سال‌های گذشته شاهد توجیهات متفاوت دولت‌ها برای حملاتشان به کشورهای دیگر بوده‌ایم که این خود ناشی از ضعف حقوق بین‌الملل است.

دولت ترکیه ادعا می‌کند پیش از حمله طی یادداشتی دولت سوریه را در جریان حمله خود قرار داده بود، اما به نظر نمی‌رسد این موضوع توجیه قابل قبولی برای کشورها باشد چراکه دولت سوریه قبلا مخالفتش را نسبت به حضور نیروهای ترکیه در خاک کشور خود ابراز کرده بود. افزون بر آن کشورهای دیگر نیز مخالفت خود را نسبت به این موضوع نشان داده‌اند.

علاوه بر روسیه که به صراحت به ترکیه درباره عواقب حمله به شمال سوریه هشدار داده بود، آمریکا نیز در ظاهر مخالفت خود را اعلام کرد و ترامپ در بیانیه‌ای این اقدام را «ایده بد» توصیف کرد.

علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی هم که بنا بود به منظور شرکت در اجلاسی پارلمانی به استانبول سفر کند، سفر خود را در پی وقوع عملیات نظامی ترکیه در خاک سوریه لغو کرد.

وزارت امور خارجه کشورمان با ابراز نگرانی نسبت به اقدام نظامی ترکیه در داخل اراضی سوریه و با توجه جدی به وضعیت انسانی و خطرات مترتب بر غیر نظامیان در منطقه تحت درگیری، توقف فوری حملات و خروج نظامیان ترکیه از خاک سوریه را مورد تأکید قرار می‌دهد.

همچنین وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با درک نگرانی‌های امنیتی ترکیه همانگونه که پیش از این نیز تصریح کرده است اقدام نظامی را نه تنها عاملی برای برطرف سازی نگرانی‌های امنیتی این کشور ارزیابی نمی‌کند، بلکه منجر به وارد آمدن خسارات مادی و انسانی گسترده دانسته و بر این اساس مخالفت خود را با این اقدام اعلام می‌کند.

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت عملیات تجازگرایانه ترکیه در سوریه مورد حمایت هیچ کدام از کشورهای منطقه‌ و جهان قرار نگرفته است. اما حال این سوال پیش می‌آید که با توجه به اینکه ترکیه یکی از طرفین مذاکره در روند صلح آستانه است، این اقدام چه تاثیری بر ادامه مذاکرات خواهد گذاشت؟

سرنوشت آستانه در جریان «تجاوز به سوریه» چه خواهد شد؟

«مذاکرات آستانه» به سلسله مذاکراتی گفته می‌شود که بین سه کشور ایران، روسیه و ترکیه در سطوح کارشناسی، وزراء و روسا به منظور حل بحران سوریه انجام گرفته است. بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند در میان نشست‌های برگزار شده برای حل بحران در سوریه، آستانه موثرتر و موفق تر عمل کرده است؛ آنکارا، مسکو و تهران با تاکید بر حفظ تمامیت ارضی سوریه و با تعیین نقاط کاهش تنش در این کشور توانستند از شدت تنش‌ها کم کرده و به روند صلح در این کشور کمک کنند.

سید رضا میرطاهر در گفت و گو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره تاثیر تجاوز ترکیه به خاک سوریه بر روند آستانه، گفت: گرچه ایران و روسیه اعتراضات شدیدی به این اقدام کرده‌اند، اما روند مذاکرات صلح آستانه تا کنون قوام گرفته است و تصور نمی‌شود اقدامات اخیر ترکیه در خاک سوریه تأثیری بر ساختار یا چارچوب آستانه داشته باشد.

البته لازم به ذکر است که بسیاری عقیده دارند ترکیه می‌توانست در قالب آستانه و یا با همکاری و هماهنگی دولت مرکزی سوریه عملیات نظامی خود را انجام دهد.

ترکیه در «سوریه» به دنبال چه می‌گردد؟

ترکیه در حملات خود به مناطق کردنشین سوریه که شامل مناطق شمال و شمال غرب این کشور می‌شود، دلایل متفاوتی را بیان کرد. برای مثال آنکارا ادعا می‌کند کرد‌های سوریه همراهی و همکاری‌هایی با سازمان تروریستی پ. ک. ک (P.K.K) ترکیه دارند و سلاح و مهمات در اختیار آن‌ها می‌گذارند؛ افزون بر این ترکیه ادعا می‌کند هدفشان از حمله ایجاد یک منطقه امن در شرق فرات این است که بتوانند حدود ۲ میلیون آواره و پناهجوی سوری را از ترکیه به این مناطق منتقل کنند.

البته با وجود اینکه اقدامات اخیر ترکیه مصداق بارز اشغال خاک کشوری دیگر با استفاده از زور است که مطابق قوانین بین المللی و مفاد منشور سازمان ملل غیرقانونی است، ولی دولت ترکیه تلاش می‌کند اقدامات خود را در چارچوب فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد و به ویژه در بخش دفاع از خود جای دهد تا وجهه قانونی پیدا کند.

با توجه اینکه توجیهات ذکر شده عموما مورد قبول کشورها قرار نگرفته است، دلیل دیگری برای عملیات تجاوز به خاک سوریه مطرح می‌شود و آن احیای نئو عثمانیسم است.

ایجاد منطقه امن در شرق فرات یا سودای نئو عثمانیسم؟

ایدئولوژی نئو عثمانیسم یا نئو عثمان گرایی را می‌توان برای نخستین بار در سیاست خارجی ترکیه و اوایل دهه هفتاد میلادی پیدا کرد و به نوعی به احیای عظمت، شکوه و نفوذ امپراتوری عثمانی اشاره دارد.

حال با توجه به اقدامات اخیر این سوال پیش می‌آید که آیا اقدامات اخیر تجاوزگرایانه ترکیه در سوریه ربطی به اندیشه نئو عثمانیسم دارد؟

سید رضا میرطاهر همچنین با اشاره به ایدئولوژی «نو عثمانیسم» و ارتباط احتمالی این اقدامات با این مسئله به باشگاه خبرنگاران جوان گفت: نو عثمان گرایی و ایده گسترش نفوذ منطقه‌ای ترکیه از ایده‌هایی است که آقای «داوود اغلو» از ایده پردازان حزب عدالت و توسعه ترکیه در یکی از کتاب‌های خود اعلام کرده؛ هرچند به دلیل اختلافات شدیدش با اردوغان از صحنه سیاسی کنار گذاشته شده است، اما می‌توان گفت ایده‌های او همچنان وجود دارد و ترکیه به دنبال گسترش نفوذ منطقه‌ای خود است؛ اما درباره اقدام اخیر، ترک‌ها بیشتر دغدغه‌های امنیتی را مطرح می‌کنند تا مسائل سیاسی و اقتصادی.

مسعود اسداللهی کارشناس مسائل غرب آسیا در گفت وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، به اشاره به تجاز ترکیه به خاک سوریه گفت: با این اقدام ترکیه، شاید معادلات در شرق فرات و در شرق سوریه تغییر کند، ترکیه ریسک بسیار خطرناکی می‌کند که شاید از عواقب آن در امان نماند.

کارشناس مسائل غرب آسیا با بیان اینکه روسیه هم این اقدام ترکیه را به شدت محکوم کرده و این مهم نشان می‌دهد که آن‌ها هم از این اقدام راضی نیستند، اظهار کرد: دولت سوریه هم رسما نسبت به این تجاوز نظامی ترکیه اعتراض کرده است و قطعا به سازمان ملل متحد هم اعتراض خواهد.

او با اشاره به هشدار دولت بشار اسد مبنی بر اینکه چنانچه به خاک کشورش تجاوز شود آمریکا را در صف تروریست‌ها قرار می‌دهد، گفت: البته ما در طول بحران سوریه همواره شاهد بودیم که ترکیه از گروه‌های مسلح تکفیری و مخالف نظام سوریه حمایت علنی کرده است و همین موضوع باعث شده تا وضعیت بحران در سوریه بسیار عمیق‌تر شود.

کلام آخر: حمله به سوریه چه تاثیری بر منطقه خواهد گذاشت؟

برخی عقیده دارند تجاوز آنکارا به شمال سوریه باعث می‌شود که کرد‌های ترکیه در مناطق مختلف این کشور علیه دولتشان موضع‌گیری کنند، زیرا کرد‌ها یک موجودیت قومی واحد دارند و سرکوب کرد‌های سوریه مطلوبشان نیست؛ در نتیجه می‌تواند منجر به افزایش اعتراضات در ترکیه و به علاوه، افزایش میزان حملات پ.ک.ک علیه دولت ترکیه شود.

اما از طرفی دیگر ادامه‌ی وضع موجود ممکن است موجب افزایش درگیری‌ها شود و موج جدیدی از پناهجویان نیز به سمت کشورهای غربی رفته و در نتیجه آتش تنش‌هایی که پس از جنگ سوریه به وجود آمده بود و مدت زمان زیادی از سرد شدن آن نمی‌گذرد، مجددا از سر گرفته شود.

منبع: باشگاه خبرنگاران جوان