یزدفردا
پایگاه خبری و تحلیلی
حسین آهی نویسنده ، محقق و پژوهشکر منحصر فرد رادیو درگذشت/بیوگرافی و سوابق
چوبِ دار خویش را می‌کرد آهی سبزتر
تا زبانی در دهانِ طبع می‌پرورد، سرخ
یزدفردا :«حسین آهی» نویسنده و و بقولی کتابخانه ای سرشار دانشنامه ها ،گوینده پیشکسوت رادیو درگذشت
حسین آهی، شاعر و پژوهشگر پس از دست و پنجه نرم کردن با سرطان عصر امروز دعوت حق را لبیک گفت.
حسن آهی برادر این شاعر و پژوهشگر ادبی ، او پیش از این نیز در گفت‌وگوی دیگری به بیماری مرحوم حسین آهی اشاره کرده و گفته بود: «سرطان لنفاوی، بخشی از فک و چانه او را درگیر کرده است، بیماری، خیلی زود پیشرفت کرد و ظرف سه ماه گذشته، بخشی از بدن برادرم را درگیر خود کرده است.»
بیوگرافی
وی تحصیلات مقدماتی را در تهران گذراند و پس از آن بر زبان‌های فارسی، عربی، پهلوی و آلمانی تسلط یافت. آهی در علومی مانند صرف، نحو، منطق، نجوم، فقه، اصول عروض و کلام دست به مطالعه و پژوهش زد و در آن‌ها صاحب‌نظر شد. اوّلین پژوهش‌های او در مباحث شعری و ادبی در سال ۱۳۵۵ ثمره می‌دهد؛ تا آن‌جا که هنوز به ۱۸ سالگی نرسیده‌بود که کتاب بحور شعر فارسی را منتشر می‌سازد و در همان دوران تحسین تنی چند از بزرگان شعر فارسی نظیر دکتر شفیعی کدکنی و مهدی اخوان ثالث را بر خود برمی‌انگیزد.[۲] اخیراً نیز بهاءالدین خرمشاهی به ویژگی‌های این اثر اشاره‌ای داشته‌است.[
صدا و سیما
با کاروان شعر و موسیقی
اولین برنامه شادروان حسین آهی در تلویزیون با کاروان شعر و موسیقی که در دههٔ ۱۳۸۰ خورشیدی از شبکه دو سیما پخش می‌شد.
تماشاگه راز
از اواخر سال ۱۳۸۸ حسین آهی شروع به اجرای برنامهٔ «تماشاگه راز» در شبکهٔ رادیویی فرهنگ کرده‌است.برنامه «تماشاگه راز» همه روزه از ساعت ۱۸:۳۰ تا ۱۹ به وقت تهران از شبکه رادیویی فرهنگ تا اواخر بهمن ماه ۱۳۹۲ پخش می‌شد.کارشناسی و اجرای این برنامه به عهدهٔ حسین آهی است و سردبیری و تهیه‌کنندگی آن را سهیلا رضایی به عهده دارد.
بخش شبانگاهی چهارشنبه‌شب‌های شبکه پیام هم با شادروان آهی روز می شد
در برنامه‌ای دیگر از برنامه‌های صدا و سیما، بخش شبانگاهی رادیو پیام در روزهای چهارشنبه، میزبان شادروان حسین آهی است و او به اشاعهٔ مباحثی در زمینهٔ تاریخ فرهنگ و ادبیات ایران می‌پردازد.
بررسی نکات ویرایشی زبان فارسی، اشاره به لغزها و چیستان‌های دیرینهٔ زبان فارسی، خوانش اشعار و داستان‌های بزرگان ادبیات ایران و جهان و بررسی آن‌ها از دیگر بخش‌های این برنامه است. در قسمتی از برنامه تلویزیونی «رادیو مستند» از شبکهٔ مستند، یکی از شب‌های اجرای شادروان حسین آهی به تصویر کشیده شد که از جمله قسمت‌های این برنامه، خواندن ترانهٔ «من به این جملهٔ نمی‌اندیشم» فریدون مشیری بوده‌است.
این برنامه به تهیه‌کنندگی وحید رستگاری و صدابرداری کامبیز حکمتی است و به مدت ۴ ساعت هر چهارشنبه شب از ساعت ۲۲ به وقت ایران به‌صورت زنده اجرا می‌گردد.
مقالات منتشرشده در کیهان فرهنگی
- فروردین ۱۳۶۳، در مقاله‌ای با عنوان «یاد در سال‌مرگ استاد محمّدعلی ریاضی»، به بررسی آثار و احوال محمّدعلی ریاضی یزدی در ادب فارسی می‌پردازد.
- مهر ۱۳۶۳، در مقاله «مرثیه آفتاب»، به بررسی تألیفات عمان سامانی و به خصوص مدحیه‌ها و مراثی وی در مورد اهل بیت می‌پردازد.
- آبان ۱۳۶۳، حسین آهی به همراه مهرداد اوستا، مهدی درخشان و محمّد روشن در منزل محمّدتقی مدرّس رضوی حاضر می‌شوند و مصاحبه‌های آن‌ها ذیل مقاله «استاد محمد تقی مدرس رضوی بزرگ معرف سنایی و خواجه نصیر» منتشر میشود. حسین آهی در آن‌جا به تصحیح و توضیح «المعجم فی معاییر اشعارالمعجم» صورت گرفته توسط مدرّس رضوی اشاره می‌کند و مدرّس رضوی را تکمیل‌کننده کار عظیم ادوارد براون و محمّد قزوینی در جمع‌آوری المعجم برمی‌شمرد.
- در طی سالهای دهه ۶۰ هجری شمسی، آهی در ذیل مقالاتی با عنوان «نگاهی به کتاب‌های تازه»
به معرفی و نقد کوتاهی از کتب منتشر شده در آن زمان اقدام می‌کند
مقالات منتشرشده شادروان آهی در ماهنامه حافظ
- در شماره ۶۹، در اردیبهشت ۱۳۸۹ تحت عنوان «نقدی بر مناظره مکتوب امین و امیری فیروزکوهی»، آهی مقاله‌ای انتقادی را پیرامون قصیدهٔ «فریده» سیّدکریم امیری فیروزکوهی و اظهار نظری در باب عدم رعایت اصل آزادی و عدم رعایت حقوق بشر توسط سید حسن امین در شماره ۶۸ همین ماهنامه، می‌پردازد.
- در شماره ۷۰، در خرداد ۱۳۸۹ آهی در مقاله‌ای با عنوان «وزن‌های قالب مثنوی»، به بررسی هفت بحر، از متداول‌ترین بحور مثنوی می‌پردازد و در آن مقاله بحر «خفیف مـَخبون اَصلَم مُسَبَّع» را بهترین بحر برای سرایش مثنوی برمی‌شمرد و از مصادیق آن «هفت پیکر نظامی»، «سیرالعباد الی المعاد، کارنامه بلخ و طریق‌التحقیق از سنایی» و «جام جم اوحدی مراغه‌ای» را یاد می‌کند.
- در شماره ۹۵، در تیر ۱۳۹۱ تحت عنوان «آمار کامل عروضی دیوان حافظ»، به بررسی بحرهای به کار رفته در غزلیات خواجه حافظ شیرازی پرداخته و فهرستی کامل از آن‌ها را به ترتیب فراوانی و علاقهٔ خواجه حافظ در استفاده از آن بحرها ارائه نموده‌است.
- در بسیاری از شماره‌های ماهنامه حافظ، اشعار آهی تحت عنوان‌هایی چون «با شاعران امروز»، «سه غزل از سه استاد» و «۱۲ شعر دیگر برای ماهنامه حافظ و سردبیرش» به چاپ می‌رسد.
همچنین در نشریاتی چون «هنر و معماری» و «زمانه» اشعار و سخنان حسین آهی به صورت پراکنده به چاپ رسیده‌است.
غزلی از شادروان حسین آهی
| روشن از مهریم، خورشید جهان‌گردیم ما | در هوای عشق امّا کمتر از گردیم ما | |
| گرچه روشن نیست چشم روزنی از برق شوق | کوچه‌های پرسه را، رندان شب‌گردیم ما | |
| تا برآییم از غبار شب به قصر آفتاب | ذرّه‌آسا بر مدار مهر می‌گردیم ما | |
| در لباس فقر، کوس پادشاهی می‌زنیم | چون نیفرازیم سر بر آسمان؟ فردیم ما | |
| شاه مات افتاد و برشد شحنه بر اسب مراد | بر سر خود کس چه می‌داند چه آوردیم ما | |
| دامن پاکم به مدح شیخ و شاه آلوده نیست | عرصه آزادگی را بی‌هماوردیم ما | |
| حرمت مام وطن را داشتیم از مهر، پاس | هرچه را بردند اینان، بازآوردیم ما | |
| لالهٔ دل؛ شعله‌ور، در خون تپید از داغ عشق | تا چراغی بر مزار خویش برکردیم ما | |
| کاش درگیرد دمی، از دود دل‌ها آتشی | داد؛ کز بی‌داد دی، دیریست دم‌سردیم ما | |
| طبع «مشفق» گرم؛ «آهی»! کآفتاب زندگیست |
ورنه از بی‌مهری گردون چه می‌کردیم ما[۳۰]
|
آثار
(تألیفات و تصحیحات)
- بررسی ج‍ام‍ع‍ی در بحور شعر فارسی، انتشارات خزر، ۱۳۵۵و به صورت پاورقی در مجله سروش از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۲.
- حاشیه بر ارث شرح لمعهِ شهیدین، انتشارات نور دانش، قم، ۱۳۵۴.
- فهرست کامل عروضی دیوان ناصر خسرو، انتشارات فروغی، ۱۳۵۶.
- حواشی و تعلیقات و تصحیح المعجم شمس قیس، انتشارات خزر، ۱۳۵۶.
- فرهنگ اصطلاحات ادبی، انتشارات حیدر بابا، ۱۳۶۰.
- اصول زبان فارسی، انتشارات حیدربابا، ۱۳۶۰.
- فنون شعر فارسی (بدیع و بیان)، انتشارات حیدربابا، ۱۳۶۰.
- فصول شعر و اصول شاعری، سلسله مقالات مندرج در مجله سروش در ۶۵ شماره از سال ۱۳۶۲.
- دیوان فیضی بزرگترین شاعر س‍دهٔ ده‍م س‍رزم‍ی‍ن ه‍ن‍د، به کوشش حسین آهی، انتشارات فروغی، ۱۳۶۲.
- دُرّهٔ نجفی؛ در علوم عروض، بدیع، قافیه، به کوشش حسین آهی، انتشارات فروغی، ۱۳۶۲.
- تصحیح کامل معیارالاشعار خواجه نصیر طوسی، انتشارات سروش، ۱۳۶۲.
- فنون ادبی (عروض فارسی)، از سلسله کتاب‌های درسی آموزش و پرورش برای سال چهارم دبیرستان‌ها، ۱۳۶۳.
- فهرست کامل عروضی دیوان قطران تبریزی، انتشارات خزر، ۱۳۶۲.
- خیام‌شناسی، انتشارات سروش، ۱۳۶۳.
- فرهنگنامه آلمانی فارسی، ناشر مدرسه ایرانیان در آلمان، ۱۳۶۵.
- هفتاد قاعده، ناشر، مدرسه ایرانیان در شهر کلن آلمان، ۱۳۶۶.
- ک‍ل‍ی‍ات دیوان مولانا بیدل ده‍ل‍وی، به کوشش حسین آهی، انتشارات فروغی، ۱۳۶۶.
- مقدمه و حواشی بر دیوان عمادالدین نسیمی، انتشارات فروغی، ۱۳۶۹
- فهرست عروضی حافظ، انتشارات اسدی، ۱۳۷۱.
- دیوان ریاضی یزدی، حواشی و تصحیح و مقدمه، انتشارات اسدی، ۱۳۷۱.
- تصحیح و شرح دیوان کامل بیدل، انتشارات معین، ۱۳۷۶.
- خوانش و شرح کامل ابیات غزلیات حافظ در «دانشنامه چندرسانه‌ای حافظ»، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، پایگاه نورسافت، شابک: ۹۷۸۶۰۰۲۳۶۱۰۵۹، ۱۳۹۱.
- پیشگفتاری در شاهنامه‌شناسی در «بزرگترین نرم‌افزار چند رسانه‌ای شاهنامه فردوسی»، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، پایگاه نورسافت، شماره شناسنامه اثر: ۶۹–۱۱۲–۳۸، ۱۳۹۲.
- قرائت متن کامل مثنوی معنوی در «سپهر سخن مولانا»، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، پایگاه نورسافت، شماره شناسنامه اثر: ۰۳۸۹۲۸–۰۰۵۳۸–۸، ۱۳۹۲، با همراهی امیر نوری.
حسین آهی، که از سرآمدان اهل شعر و ادب روزگار است، خلوت گزیده‌ای است که غالب اوقات خویش را به مصاحبت با کتاب‌ها و مطالعه و تتبع در متون میگذراند. در سالهای آغاز جوانی، یافته‌های خود را در علم عروض، با دسته بندی دقیق و روشمند، منتشر کرد و تحسین بزرگان ادب فارسی را برا نگیخت.
حسین آهی از نخستین یارانِ جمعی بود که در سالهای آغاز پس از پیروزی انقلاب اسلامی در حوزه هنر و اندیشه اسلامی شکل گرفت و در همان دوران، تدریس عروض و قافیه را برای شاعران جوان آن روزگار عهده دار شد. بسیاری از نام آوران شعر امروز، از اعضای آن جلسات آموزشی بودند.
تسلط بر زبان عربی و زبان آلمانی و دانش گسترده حسین آهی، موجب شده است که او علاوه بر نام بلندی که در شعر امروز دارد و نیز دقت علمی در کارهای تحقیقی، همواره مرجع و تکیه گاهِ عملی و هنری دوستداران شعر و ادب باشد.
جامعیت این استادِ فرهیخته، به همراه حافظه قوی و هوشمندی و سرعت انتقال، ایشان را به مرتبتی رفیع در حل مشکلات علمی و تحقیقی رسانده است. به نحوی که در بسیاری از مجادلات ادبی، در نهایت، داوری استاد حسین آهی، فصل الخطاب و گره گشای کار است.
احاطه ایشان بر علوم مختلف و گستردگی حوزه مطالعاتی و تحقیقی شان، چنان است که گویی حسین آهی، دهها دانشنامه جامع را با نظم و دسته بندی خاص، در ذهن خود جای داده است. فنون بلاغی، متون تفسیری، مباحث فقهی و کلامی، تاریخ و تذکره، دستور زبان فارسی و صرف و نحو عربی، زبان آلمانی، عروض و قافیه، نسخه شناسی و تصحیح متون، شرح مشکلات و تعلیقات دیوان های شعری، علوم ریاضی و نجوم و طب قدیم و بسیاری دانش های دیگر، گنجینه هایی هستند که کلیدشان زبان و بیان وقلم شیوای استاد حسین آهی است.اما آنچه فراتر از دانش و مقام علمی و ادبی ایشان است و جز بر یاران نزدیک او از دیگران پوشیده است؛ تواضع،مهربانی،جوانمردی و آزادگی استاد حسین آهی است که نه قابل توصیف با کلمات محدود است و نه ایشان از بیان آن خرسند می شوند. پس بگذار به همین اشارت کوتاه بسنده شود.
یکی از خدمات بزرگ او در حوزه شعر، تصحیح انتقادی و تطبیقی نسخه های دیوان حافظ و قرائت و شرح تمامی اشعار دیوان است. این کار عظیم و طاقت فرسا، که زمان و توان بسیاری مصروف آن شده است، رهاوردی ارزشمند و بی بدیل است برای دوستداران شعر حافظ و نیز الگوی مناسبی برای تصحیح انتقادی متون .
متن این کار به صورت برنامه های رادیویی از شبکه فرهنگ رادیو پخش شده و در فضای مجازی نیز در دسترس علاقه مندان است. این شیوه؛یعنی قرائت متون نظم و نثر، با صدای استادان و ادیبان، علاوه بر نقشی که در آشنایی مخاطبان عام با متون دارد، موجب میشود که بسیاری از مشکلات و تعقیدات متن آشکار شود و به این ترتیب، برای گرهگشایی از آن، چاره جویی گردد.
در حالی که در شیوه مکتوب تصحیح نسخه‌ها، مصححان ، برخی دشواری های
متن را نادیده می انگارند و به ویژه در مورد ویژگی های خاص زبان، مانند تکیه و تأکید و لحن، چندان کاری صورت نمی دهند.
حسین آهی علاوه بر کتاب‌هایی که تألیف کرده است، مقالات ارزشمندی دارد که از نظر موضوعی بسیار متنوع و از نظر ژرف نگری و نگاه خاص و دقت عملی، قابل تأمل است.
همچنین بیش از سه دهه حضور ایشان در برنامه های رادیویی و تلویزیونی، دستاوردهای ارجمندی برای فرهنگ و ادب ایران زمین داشته است که کار بزرگ تصحیح نسخه ها و شرح ابیات حافظ، بخشی از آن است.
استاد آهی با آنکه سروده های خود را خیلی کم منتشر می کند، اما آنچه از شعر ایشان منتشر شده است، نشانگرِ پرده ای دیگر از هنر و دانش و خلاقیت اوست.
در پایان این نوشته کوتاه، غزلی از حسین آهی را بازمی خوانیم و پس از آن، فهرستی از برخی کتاب های این استاد توانمند و خلاق خواهد آمد.
تاز خون دیده ما را گشت روی زرد، سرخ
کی شود از شرم پیش منتِ نامرد، سرخ
روسیاهی ماند بر اَربابِ زور و دِی گذشت
دست و روی ماست اما زان هوایِ سرد، سرخ
پنجه مرجان بود گلرنگ از سیلی موج
پیش نامردم شود از فیضِ غیرت مرد، سرخ
نیست هر تردامنی از حلقه آزادگان
اَبر نیلی هست از خورشیدِ تنهاگرد، سرخ
تا نباشم شرمگین پیش سیهکاران ز عَجز
دیده را نازم که ما را کرد رویِ زرد، سرخ
طبع آتش‌خیز من کی افسُرَد در خاک مرگ
لاله بر خاکم شود جای سخن از درد، سرخ
چوبِ دار خویش را می‌کرد آهی سبزتر
تا زبانی در دهانِ طبع می‌پرورد، سرخ
بخشی از آثار منتشر شدهِ حسین آهی
۱- بحور شعر فارسی، انتشارات خزر، ۱۳۵۵ و به صورت پاورقی در مجله سروش از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۲
۲- حاشیه بر ارث شرح لمعهِ شهیدین، انتشارات نور دانش، قم، ۱۳۵۴
۳- فهرست کامل عروضی دیوان ناصر خسرو، انتشارات فروغی، ۱۳۵۶
۴-حواشی و تعلیقات و تصحیح المعجم شمس قیس، انتشارات خزر، ۱۳۵۶
۵-فرهنگ اصطلاحات ادبی، انتشارات حیدر بابا، ۱۳۶۰
۶-فنون شعر فارسی (بدیع و بیان) انتشارات حیدربابا، ۱۳۶۰
۷-فصول شعر و اصول شاعری، سلسله مقالات مندرج در مجله سروش در ۶۵ شماره از سال ۱۳۶۲
۸-حواشی دیوان فیضی آگره‌ای، انتشارات فروغی، ۱۳۶۲
۹-تعلیمات و حواشی درهِ نجفی، انتشارات فروغی، ۱۳۶۲
۱۰-تصحیح کامل معیارالاشعار خواجه نصیر طوسی، انتشارات سروش، ۱۳۶۲
۱۱-فهرست کامل عروضی دیوان قطران تبریزی، انتشارات خزر، ۱۳۶۲
۱۲-خیام‌شناسی، انتشارات سروش، ۱۳۶۳
۱۳- فرهنگنامه آلمانی فارسی، ناشر مدرسه ایرانیان در آلمان، ۱۳۶۵
۱۴-مقدمه و حواشی بر دیوان عمادالدین نسیمی، انتشارات فروغی، ۱۳۶۹
۱۵-فهرست عروضی حافظ، انتشارات اسدی، ۱۳۷۱
۱۶-دیوان ریاضی یزدی، حواشی و تصحیح و مقدمه، انتشارات اسدی، ۱۳۷۱
۱۷-تصحیح و شرح دیوان کامل بیدل، انتشارات معین، ۱۳۷۶
حافظ زیستی
بهاءالدین خرمشاهی - حافظ پژوه می گوید:استفاده از اوزان خوش و طربناک (در زمینه تقسیم‌بندی و معرفی وزن‌های شعر حافظ. یک تحقیق ارزشمند از استاد حسین آهی دیده‌ام که محصول پیش از انقلاب است، و یک تحقیق ارزشمند دیگر از استاد دکتر بیژن زرشکیان که چاپ نشده و امیدوارم چون هیچ‌کدام پرحجم نیست، ابتدا در نشریه بخارا به همت جناب دهباشی چاپ شود و بعدها ویراست گسترده‌تر آن کتاب شد.)
معاون صدا از «حسين آهي» قدرداني كرد
«حسين آهي» نويسنده، محقق، شاعر و حافظ شناس مورد قدرداني معاون صدا قرار گرفت.
به جهت شرح ديوان حافظ توسط آهي شاعر و حافظ شناس در برنامه تماشاگه راز از شبكه فرهنگ، اين شاعر مورد قدرداني قرار گرفت. اين برنامه ضمن مورد توجه قرار گرفتن مخاطب و به منظور همكاري‌هاي موثر استاد آهي با راديو به ويژه توليد برنامه، نقد، تحليل و تفسير حافظ از سوي محمدحسين صوفي مورد قدرداني قرار گرفت. بنابراين گزارش، همچنين نشست سياستگذاري شوراي عالي طنز با حضور معاون صدا برگزار شد. صوفي با اشاره به دستيابي سمينار هم انديشي به اهداف تعيين شده و جريان سازي مطلوب از اين رويداد، گفت: از نتيجه اين هم انديشي ضرورت برنامه‌سازي طنز نيز آشكارتر شد. وي با تأكيد بر اين مطلب كه اين حركت، آغاز راهي است براي توليد برنامه‌هاي فاخر با حضور هنرمندان، مواردي چون سياستگذاري، آسيب شناسي،برنامه‌ريزي، توليد، اجرا و پخش پيرامون شبكه‌هاي راديويي براي اجرايي شدن برنامه‌ها را در دستور كار برشمرد. معاون صدا هدف گذاري كوتاه مدت و بلند مدت با برنامه‌ريزي مناسب به منظور روشن شدن افق كار و انعطاف پذيري در توليد برنامه‌هاي شبكه‌ها را ضروري دانست و گفت: تشكيل و راه اندازي شوراي عالي طنز به تركيبي فراگير از هنرمندان مطلع و آگاه و مديران مرتبط، همچنين تشكيل كانون طنز و هدف گذاري كمي و كيفي براي شبكه‌هاي راديويي با انگيزه افزايش نشاط و شادابي در جامعه و تشكيل دبيرخانه دائمي برنامه‌هاي طنز با فوريت در راديو از ديگر مواردي است كه در دستور كار است. محمدحسين صوفي دراين نشست ايجاد روشي مناسب جهت توليد برنامه‌هاي طنز توسط هنرمندان متعهد و پخش آن براساس موازين رسانه را نيز خواستار شد. معاون صداي جمهوري اسلامي، خاطرنشان كرد: ظرفيت‌هاي راديو به حدي است كه امكان پخش روزانه طنز در هر يك از شبكه‌ها فراهم است و توليد محصولات مرتبط با طنز نظير كتاب و انجام پژوهش‌هاي مرتبط بايستي به كمك واحدهاي مرتبط و مسئول زير نظر شوراي عالي طنز اتفاق بيافتد كه به طبع آن اين شورا گشايش‌گر توليد برنامه‌هاي طنز از سوي هنرمندان مي‌شود. معاون صدا ضمن تأكيد بر ادامه‌دار بودن تقدير از هنرمندان در اين عرصه افزود: تعيين زمان برگزاري دومين هم انديشي طنز در دستور كار قرار مي‌گيرد ضمن اينكه تنديس طنز تحت عنوان يك جريان فرهنگي با نام هنرمندي مشهور نام‌گذاري و معرفي شود