یزدفردا
پایگاه خبری و تحلیلی
کدام کشورها بیشترین آثار ثبت شده در یونسکو را دارند؟
سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد ، (به فرانسوی: Organisation des Nations unies pour l'éducation, la science et la culture) که به‌طور خلاصه یونسکو (UNESCO) نامیده می‌شود، یکی از سازمان‌های تخصصی وابسته به سازمان ملل متحد است که در سال ۱۹۴۵ تشکیل شد. هدف این سازمان کمک به صلح و امنیت در جهان از راه همکاری بین‌المللی در زمینه‌های آموزشی و علمی و فرهنگی و تربیتی به منظور افزایش احترام به عدالت و قانون‌مداری و حقوق بشر، بر پایه منشور سازمان ملل متحد است.
۱۹۵ کشور عضو یونسکو هستند. مقر آن در پاریس پایتخت فرانسه است و دفترهایی در کشورهای مختلف دارد.
هر ساله آثاری از کشورهای مختلف، در میراث جهانی یونسکو ثبت می‌شوند. در بین کشورهای جهان، ایتالیا با ۵۴ اثر بالاترین جایگاه را از این نظر در یونسکو دارد و بعد از آن چین و اسپانیا با ۵۳ و ۴۷ اثر قرار دارند.
ایران نیز با ۲۳ اثر ثبت‌شده در یونسکو در رتبه دهم این رتبه‌بندی قرار گرفته است. اطلاعات این اینفوگرافی از سایت یونسکو استخراج شده است.
در ذیل نگاهی به آثار ارزشمند ایران که پیشتر در فهرست میراث فرهنگی یونسکو ثبت شده‌اند می‌اندازیم:
چغازنبیل: چغازنبیل نیایشگاهی باستانی است که در زمان عیلامی‌ها و در حدود ۱۲۵۰ پیش از میلاد ساخته شده‌است. چغازنبیل بخش به جامانده از شهر "دوراونتش" است.
تخت جمشید: تخت جمشید یا پارسه که در شهرستان مرودشت در شمال استان فارس قرار دارد، نام یکی از شهرهای باستانی ایران است. در این شهر باستانی، مجموعه کاخ‌هایی به نام تخت جمشید وجود دارد که در دوران زمامداری داریوش بزرگ، خشایارشاه و اردشیر اول بنا شده‌اند.
پاسارگاد: مجموعه میراث جهانی پاسارگاد مجموعه‌ای از آثار باستانی برجای‌مانده از دوران هخامنشیان است که در شهرستان پاسارگاد در استان فارس واقع شده است. این مجموعه دربرگیرنده سازه‌هایی چون آرامگاه کوروش بزرگ، باغ سلطنتی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آب‌نماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، استحکامات دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطه مقدس و تنگه بلاغی است.
میدان نقش جهان: میدان نقش جهان میدان بزرگ مستطیل شکل در شهر اصفهان است که بوسیله بناهایی از دوره صفوی محصور شده است. میدان نقش جهان به شکل امروزین در دوره سلطنت شاه عباس صفوی پایه‌گذاری شد. بناهای تاریخی موجود در میدان نقش جهان شامل عالی‌قاپو، مسجد امام(ره)، مسجد شیخ لطف‌الله و سردر قیصریه است.
تخت سلیمان: تخت سلیمان نام محوطه تاریخی بزرگی در نزدیکی تکاب و روستای تخت سلیمان در استان آذربایجان غربی است. مجموعه بناهای تاریخی در تخت سلیمان در اطراف دریاچه‌ای طبیعی ساخته شده است. آثار بناهای دوره‌های اشکانیان و ساسانی و ایلخانان در این محل یافت شده است. مهمترین آثار بجا مانده آن آتشکده و تالارهای دوره ساسانی است.
بم و فضای فرهنگی آن: ارگ بم در گوشه شمال شرقی و چسبیده به شهر بم در استان کرمان و در مجاورت جاده ابریشم قرار دارد و بنا به روایات متعدد، مربوط به دوران اشکانی و یا هخامنشی است. تا اواخر دوره قاجار، ارگ بم همچنان مسکونی بوده است. این بنای مشهور تاریخی در زمین‌لرزه بم به شدت ۶.۶ ریشتر که در ساعت ۵:۲۶ بامداد ۵ دی ۱۳۸۲ شهر بم را لرزاند، ویران شد.
گنبد سلطانیه: گنبد سلطانیه مقبره محمد خدابنده الجایتو است که در ۱۳۰۲ تا ۱۳۱۲ در شهر سلطانیه (پایتخت ایلخانیان) ساخته شد و از آثار مهم معماری ایرانی و اسلامی به شمار می‌رود. این بنا از حیث معماری و تزیین و بزرگی در دنیا مشهور است. رنگ گنبد آبی است. بر روی این اضلاع گنبد بلندی قرار گرفته که ارتفاع آن را ۱۲۰ گز نوشته‌اند.
سنگ نوشته بیستون: سنگ‌نوشته بیستون بزرگترین سنگ نوشته جهان، نخستین متن شناخته شده ایرانی و از آثار دودمان هخامنشیان (۵۲۰ پیش از میلاد) واقع در شهرستان هرسین در ۳۰ کیلومتری شهر کرمانشاه بر دامنه کوه بیستون است. سنگ‌نبشته بیستون یکی از مهمترین و مشهورترین سندهای تاریخ جهان و مهمترین متن تاریخی در زمان هخامنشیان است که شرح پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته مغ و به بند کشیدن یاغیان را نشان می‌دهد.
مجموعه کلیساهای آذربایجان: کلیساهای آذربایجان عبارتند از قره کلیسا، کلیسای استفانوس مقدس، کلیسای مریم‌مقدس دره‌شام، کلیسای چوپان و کلیسای زور زور.
سازه‌های آبی شوشتر: سازه‌های آبی شوشتر در دوران ساسانیان، جهت بهره‌گیری از نیروی آب به‌عنوان محرک آسیاب‌های صنعتی ساخته شده‌است. در این مجموعه بزرگ، ساختمان آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌ها و تونل‌های عظیم هدایت آب و سیکا که محلی جهت استراحت و تفریح است قابل توجه و جالب هستند. در سفرنامه مادام ژان دیولافوآ باستان‌شناس نامدار فرانسوی از این محوطه به عنوان بزرگترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شده است.
مجموعه تاریخی بازار تبریز: بازار تبریز بزرگترین و از مهمترین بازارهای سرپوشیده در سطح ایران و قاره آسیا به‌شمار می‌رود. این بازار با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع، بزرگترین بازار سرپوشیده جهان است. این بازار از بازارچه‌ها، تیمچه‌ها، سراها و کاروانسراهای متعددی تشکیل یافته‌است.
آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی: مجموعه نفیس بقعه شیخ صفی‌الدین به نام عارف نامدار شیخ صفی الدین اردبیل جد پادشاهان صفوی، در سال ۷۳۵ هجری قمری به دست فرزند وی صدرالدین موسی بنا شد. در عصر صفوی، بقعه شیخ با حضور استادان بزرگ عهد صفوی به زیور آراسته شد. یکی از موارد منحصر به فرد این مجموعه این است که این بقعه حاوی ده‌ها اثر بدیع در مضامین مختلف رشته‌های هنری است.
باغ ایرانی: باغ ایرانی به ساختار و طراحی منحصر به فرد آن اشاره دارد. باغ ایرانی پاسارگاد را ریشه معماری این باغ‌ها دانسته‌اند. کوروش شخصاً دستور داده بود که باغ پاسارگاد چگونه ایجاد شود و در واقع هندسی‌سازی باغ و شکل و شمایل آن از دیدگاه که کوروش به باغ ایرانی گرفته شده است. در دوره ساسانیان نیز باغ‌ها در جلوی کاخ‌ها و معابد شکل گرفتند. در سال ۲۰۱۱ باغ‌های ایرانی پاسارگاد، ارم، چهل‌ستون، فین، عباس‌آباد، باغ شازده، دولت‌آباد، پهلوان‌پور، اکبریه به عنوان میراث جهانی به ثبت رسیدند.
مسجد جامع اصفهان: این مسجد از مهمترین و قدیمی‌ترین ابنیه‌های مذهبی ایران است. این مسجد مجموعه تاریخی وسیعی را به ابعاد ۱۷۰ در ۱۴۰ متر در شمال شرقی اصفهان و کنار میدان کهنه نشان می‌دهد و امروز شامل قسمت‌های مختلفی است از قبیل گنبد نظام الملک، گنبد تاج الملک، ضمن چهار ایوانی شبستان‌ها، مدرسه مظفری محراب الجایتو که هر یک نمایانگر سیر هنر معماری اسلامی در دوره‌ای خاص هستند. سبک معماری مسجد شیوه رازی است. مسجد جامع اصفهان منعکس کننده هنر بیزانس و کلاسیک در قالب یک بنای سنتی و اسلامی است.
برج گنبد قابوس: گنبد قابوس بنایی تاریخی از سده چهارم هجری است که در شهر گنبد کاووس، شمال ایران در استان گلستان قرار دارد. سبک معماری بنا شیوه رازی است. این بنا که بلندترین برج تمام آجری جهان به‌شمار می‌آید بر فراز تپه‌ای خاکی که قریب پانزده متر از سطح زمین بلندتر است قرار دارد و در سال ۳۷۵ هجری خورشیدی در زمان سلطنت شمس المعالی قابوس بن وشمگیر و در شهر هیرکانی که پایتخت پادشاهان آن دیار بوده، بنا شده‌است. بین مردم این شهر مثلی رایج است که هر غریبه ای دور این برج بگردد در این شهر ماندگار می‌شود.
کاخ گلستان: کاخ گلستان مجموعه‌ای از بناهایی است که در میدان ارگ تهران واقع است. بناهای این کاخ در زمان‌های مختلف ساخته شده‌اند. نام آن از تالار گلستان واقع در عمارت خروجی گرفته شده‌است. کاخ گلستان فضایی از ارگ سلطنتی تاریخی بوده است. شروع ساخت آن به ارگ تاریخی تهران و زمان شاه طهماسب یکم در دوران صفویه در بخش قدیمی شهر تهران بازمی‌گردد، و بخش‌های اصلی آن در درون حصار قدیمی تهران احداث شد؛ ولی در دورهٔ قاجار گسترش فراوانی یافت و محل سکونت شاهان قاجار بود. در زمان پهلوی جهت مراسم رسمی و محل اقامت روسای جمهور و مهمانان ویژهٔ خارجی استفاده می‌شد.
شهر سوخته: شهر سوخته نام بقایای دولت شهری باستانی در ایران است که روی آبرفت‌های مصب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون و زمانی در ساحل آن رودخانه بنا شده بود. دورهٔ بنای این شهر بزرگ با عصر برنز تمدن جیرفت مقارن است و ایرانیان در حدود ۶۰۰۰ سال پیش در این شهر زندگی می‌کرده‌اند. شهر سوخته ۲۸۰ هکتار وسعت دارد.این شهر دارای پنج قسمت اساسی بوده که شامل بخش مسکونی؛ بخش‌های مرکزی؛ منطقه صنعتی؛ بناهای یادمانی؛ و گورستان است که به صورت تپه‌های متوالی و چسبیده به هم واقع شده‌اند.
میمند: میمند روستایی صخره‌ای و دستکند با چند هزار سال قدمت است. این بنا بی‌گمان از نخستین سکونتگاههای بشری در ایران به شمار می‌رود. روستای میمند روی هم رفته دارای ۴۰۶ کیچه و ۲۵۶۰ اتاق است. ساکنان این روستا دارای آداب و رسوم خاص هستند و در زبان و گویش آنها هنوز از کلمات پهلوی ساسانی استفاده می‌شود.
شوش: شهر باستانی شوش یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاههای شناخته شده جهان است. طبق اسناد باستانی شوش از مهمترین و باشکوه‌ترین شهرهای باستانی ایران و جهان بوده است. شهر باستانی شوش روزگاری مرکز برخورد دو تمدن مهم بوده، که هریک به سهم خود در دیگری تأثیر داشته‌است.
قنات ایرانی: بی بدیل بودن این قنات‌ها شامل فناوری‌های مرتبط با احداث آنها با در نظر گرفتن ویژگی‌های منحصر به فردشان، مانند عمیق‌ترین، طولانی‌ترین، یا قدیمی‌ترین قنات ایران بوده است. این ۱۱ قنات شامل: قنات قصبه گناباد، قنات بلده فردوس، قنات‌های حسن‌آباد مهریز و زارچ یزد، قنات ابراهیم‌آباد اراک، قنات مزدآباد میمه و قنات وزوان در بخش میمه اصفهان، قنات دوطبقه اردستان، قنات جوپار، قنات اکبرآباد و قنات قاسم‌آباد بروات در کرمان است.
کویر لوت: کویر لوت نخستین اثر طبیعی ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت می‌شود. سابقه تمدنی بیش از پنج هزار سال در حاشیه کویر لوت و کشف حدود سه‌هزار اثر تاریخی از این منطقه در نوع خود بی‌نظیر است که از جمله این کشفیات می‌توان به درفش پنج هزارسالهٔ شهداد اشاره کرد که قدیمی‌ترین درفش جهان محسوب می‌شود.
شهر تاریخی یزد: شهر یزد در میانه فلات ایران و در ۲۷۰ جنوب شرقی اصفهان و در نزدیکی جاده ابریشم قرار داد. این شهر نمونه‌ای از استفاده هوشمندانه از منابع طبیعی محدود برای بقا در منطقه کویری است. آب از طریق سیستم قنات که در زیر زمین توسعه یافته تامین می‌شود. معماری خاکی شهر یزد از مدرنیزاسیون در امان بوده که تاکنون بسیاری از شهرهای خاکی را تخریب کرده است، اما یزد مناطق سنتی، سیستم قنات، خانه‌های سنتی، بازار، حمام‌ها، مساجد، عبادتگاه‌ها، معبدهای زرتشتیان و باغ تاریخی دولت آباد را حفظ کرده است.
ایران 57 اثر ثبت شده موقت در یونسکو دارد
محمدحسین طالبیان، معاون میراث فرهنگی رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفت: هم اکنون ایران تعداد 57 اثر ثبت شده موقت در فهرست آثار تاریخی جهان دارد.
وی مجموع آثار تاریخی ایران را یک میلیون اثر اعلام کرد که از این تعداد تاکنون تنها 23 اثر در فهرست آثار تاریخی یونسکو به ثبت رسیده است.
طالبیان اظهار داشت: این تعداد اثر تاریخی در ایران به لحاظ پراکندگی نیز دارای نشانه های با ارزشی است و در این میان آذربایجان و تبریز جزو مناطق پیشرو و دارای ارزش فوق العاده ای است.
وی، خانه های ایرانی، حمام های ایرانی، استفاده از انرژی باد در قالب آسیاب های بادی با قدمت 750 سال، روستاهای تاریخی همچون کندوان، ماسوله، ابیانه و میمند، معماری بومی، آیین ها و مراسمات و آداب مناطق مختلف، میراث صنعتی مثل راه آهن و شاهکارهای مهندسی مدرن را از جمله رویکردهای پیگیری شده سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برای معرفی ایران به جهانیان نام برد.
طالبیان، جنگل های هیرکانی به وسعت دو میلیون هکتار واقع در استان های گیلان، مازندران، سمنان و گلستان را از رئوس فعالیت های میراث فرهنگی ایران برای ثبت در فهرست یونسکو نام برد.
وی با اشاره به قدمت تاریخی و کهن ایران در ساخت و طراحی قنوات در شهرها و روستاهای مختلف، از مستند سازی تعداد 120 هزار حلقه فنات در اقصی نقاط کشور توسط میراث فرهنگی خبر داد و گفت: طبق اسناد و مشاهدات عینی هم اکنون تعداد 37 هزار رشته قنات زنده در ایران وجود دارد که از این تعداد 11قنات برای بررسی های علمی و مرمت های کارشناسایی انتخاب شده اند.
طالبیان ادامه داد: قنات زاج در یزد به طول11 کیلومتر و یا قنات قصبه گناباد مربوط به دو هزار و 500 سال پیش است که آب آن بدون پمپ به روستاها می رسد و عمق چاه آن بیش از 300 متر است.
فعالیت‌های یونسکو
- ایجاد مؤسسه بین‌المللی برنامه‌ریزی آموزشی یونسکو برای بهبود برنامه‌ریزی آموزشی در کشورهای جهان در سال ۱۳۴۲.
- طراحی و اجرای پروژه‌های با اهمیت فرهنگی و عملی مانند:
- حفاظت از بیوسفر طی برنامه MAB (برنامه انسان و بیوسفر) از سال ۱۹۷۱
- مدیریت منابع آب طی برنامه IHP (برنامه بین‌المللی آب‌شناسی) از سال ۱۹۶۵
- پروژه‌های مربوط به تنوع زبان و زبان‌های در حال انقراض
- شاهکارهای میراث نامکتوب و نامحسوس بشر
- ثبت بین‌المللی حافظه جهانی از سال ۱۹۹۷
- مکان‌های میراث جهانی
- ترویج «جریان آزاد اندیشه بر اساس کلام و تصویر» توسط:
- ارتقاء آزادی بیان، آزادی مطبوعات و دسترسی آسان به اطلاعات
- ارتقاء دسترسی آسان و فراگیر به فناوری اطلاعات و ارتباطات
- ارتقاء تکثرگرایی و تنوع فرهنگی در رسانه‌ها
- برگزاری رویدادهای مهم مانند:
- دهه بین‌المللی ارتقاء فرهنگ صلح و فاقد خشونت برای کودکان سراسر جهان (از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۰، که در سال ۱۹۹۸ توسط UN اعلام شد)
- روز جهانی آزادی مطبوعات، ۳ می، (که در آن آزادی بیان و آزادی مطبوعات به عنوان ارکان حقوق بشر و یکی از لوازم جامعه‌ای سالم، دموکراتیک و آزاد معرفی می‌شوند)
- سرمایه‌گذاری و تأمین مالی پروژه‌هایی مانند:
- UNESCO-CEPES، «مرکز آموزش عالی اروپا» (که درسال ۱۹۷۲ در بخارست رومانی تأسیس شد و ارتقاء همکاری‌های آموزش عالی در اروپا، کانادا، آمریکا و اسرائیل را دنبال می‌کند) این مرکز آموزش عالی Higher Education in Europe نام دارد.
- فهرست نرم‌افزارهای رایگان (از سال ۱۹۹۸ یونسکو و بنیاد نرم‌افزار رایگان این پروژه را با عنوان نرم‌افزار رایگان به صورت مشترک اجرا کرده‌اند)
- اوآنا، سازمان مؤسسات خبری آسیا- اقیانوس آرام
- شورای بین‌المللی علم
- نمایندگان حسن نیت یونسکو
جوایز و مدال‌های یونسکو
یونسکو جوایز و مدال‌هایی را در زمینه‌های مختلف علمی و فرهنگی ارائه می‌کند که برخی از آنها عبارتند از: * جایزه ژان. اموس. کومو نیوس پدر تعلیم و تربیت، برای نظریه پردازان برجسته آموزش، دو سالانه.
- جایزه کالینگا برای فراگیر کردن دانش
- جایزه علمی یونسکو
- جایزه کارلوس جی فینلای در میکروبیولوژی
- جایزه جواد حسین برای دانشمندان جوان
- جایزه سلطان قابوس برای حفاظت از محیط زیست
- جایزه بین‌المللی رودخانه‌های دست‌ساز برای حفاظت از منابع آب در مناطق خشک و نیمه خشک
- مدال انستیتو پاستور – یونسکو
- جایزه یونسکو – ال اورئال برای زنان دانشمند
- جایزه صلح فیلکس هوفوت – بویگنی
- جایزه آموزش صلح یونسکو
- مدال‌های سرگی اینشتین برای هنر سینماتوگرافی
- جایزه جیکجی برای افراد یا موسساتی که در حفاظت از میراث‌های مستند و دسترسی به آنها تلاش کرده‌اند.
- مدال موتزارت یونسکو برای تقویت صلح جهانی با استفاده از موسیقی و دیگر هنرها.
سی
مدیران کل یونسکو
- جولین هاکسلی، انگلستان، (۱۹۴۸–۱۹۴۶)
- تورس بودت، مکزیک، (۱۹۵۲–۱۹۴۸)
- جان ویلکینسون تیلور، ایالات متحده، (موقت ۱۹۵۳–۱۹۵۲)
- لوتر اوانس، ایالات متحده، (۱۹۵۸–۱۹۵۳)
- وتیورنیو ورونسه، ایتالیا (۱۹۶۱–۱۹۵۶)
- رنه ماهو، فرانسه، (۱۹۷۴–۱۹۶۱)؛ (موقت ۱۹۶۲)
- آمادو – ماهاتار ام بو، سنگال (۱۹۸۷–۱۹۷۴)
- فدریکو ماریو زاراگونوزا، اسپانیا (۱۹۹۹–۱۹۸۷)
- کوشیرو ماتسورا، ژاپن (۱۹۹۹–۲۰۰۹)
- ایرینا بوکووا، بلغارستان (۲۰۰۹–۲۰۱۷)
- ادره آزوله، فرانسه (۲۰۱۷ – تاکنون)
گزارش: فرزانه صدقی
منابع:ویکی پدیا