یزدفردا
پایگاه خبری و تحلیلیبه گزارش یزد فردا ، با وجود زیانبار بودن لامپ‌های کم‌مصرف، تولید و واردات لامپ‌های التهابی رشته‌ای بالای 40 وات ازسوی هیات دولت در اردیبهشت‌ماه امسال ممنوع شده است. از این رو با ممنوعیت تولید و واردات رشته‌ای‌ها، لامپ‌های کم‌مصرف چینی بازار ایران را اشغال کرده است؛ لامپ‌هایی که معمولا بی‌کیفیت‌‌تر از مشابه ایرانی خود هستند و سلامت مردم را به خطر می‌اندازند.
در حال حاضر 10 تا 15 میلیون لامپ کم‌مصرف در کشور تولید می‌شود. حدود 10 تا 15 میلیون لامپ کم‌مصرف هم وارد کشور می‌شوند که این لامپ‌ها عمدتا چینی و بیکیفیت هستند. تولیدکنندگان داخلی برای تولید لامپ‌های کم‌مصرف باید خطوط تولید خود را تغییر دهند . حدود 10 سال است استفاده و جایگزینی لامپ‌های کم‌مصرف از طرق مختلف ترویج و توصیه می‌شود و حتی برای تشویق اقشار مختلف مردم به استفاده از لامپ‌های کم‌مصرف، یارانه نیز در نظر گرفته و این نوع از لامپ‌ها با قیمتی پایین‌تر از قیمت تمام‌شده در اختیار مردم قرار می‌گرفت و هم‌اکنون مواد اولیه این لامپ‌ها مشمول تحریم نیستند.
سلامت مردم اهمیتی ندارد!
بالاخره پس از گذشت سال‌ها از مصرف گسترده لامپ‌های کم‌مصرف و جایگزینی آن از سوی خانوار‌های ایرانی، اخیرا مسوولان محترم وزارت بهداشت و درمان بر سرطان‌زا بودن این لامپ‌ها و سایر زیان‌های عمیق فیزیکی و عصبی ناشی از استفاده از این لامپ‌ها بر بدن انسان هشدار دادند و به صورت رسمی از احتمال نشت «اشعه ماورای‌بنفش» و «بخار جیوه» از این نوع لامپ اعلام خطر کردند و اعلام داشتند: در فرآیند تولید نور در لامپ‌های کم‌مصرف، دو خطر مهم وجود دارد: اول اینکه اگر به هر دلیلی، اشعه ماورا بنفش از لامپ نشت کند بسیار خطرناک بوده و بیماری‌های پوستی و چشمی را برای افراد به دنبال دارد و تهدید دیگر مهم این لامپ‌ها بخار جیوه آن است که موجب بروز بیماری‌های عصبی و سرطان می‌شود.
اما با این وجود هیات دولت درجهت حمایت از لامپ‌های کم‌مصرف ورود پرمصرف‌ها را به خاطر صرفه‌جویی در انرژی ممنوع کرده است بی‌آنکه به مساله سلامت مردم توجهی شود. در طول سالیان اخیر بسیاری از کارشناسان غیردولتی نسبت به عوارض و پیامدهای خطرناک استفاده از لامپ‌های کم‌مصرف هشدار داده بودند اما متولیان امر در وزارت بهداشت و درمان فقط در حدی که پاسخگوی قانون باشند، اقدام کرده‌اند. در حال حاضر سه واحد تولیدی با 20خط تولید لامپ التهابی رشته‌ای در کشور وجود دارند. واحدهایی اگر بخواهند خطوط تولیدشان را عوض کنند نیازمند حمایت دولت هستند. تولیدکنندگان لامپ‌های رشته‌ای به سرمایه‌ای حدود 30 تا ۴۰ میلیارد تومان نیاز دارند تا بتوانند خط تولیدشان را به سمت تولید لامپ‌های کم‌مصرف تغییر دهند.از سوی دیگر با وجود ممنوعیت واردات این لامپ‌ها، ورودشان از مبادی غیررسمی به قوت خود باقی است. گفته می‌شود 60 درصد لامپ‌های کشور وارداتی است. آنچه کمتر به آن توجه شده و مساله‌ساز است واردات قاچاقی کالاست که عمدتا نیز غیراستاندارد هستند.
کالای بیکیفیت چینی در بازار
در این حال بیشتر لامپ‌های کم‌مصرف و LED از چین وارد می‌شود ولی سرمایه‌گذار و واردکننده برای کسب سود بیشتر دنبال واردات اجناس بیکیفیت می‌رود.اگر مقررات استاندارد در مورد همه لامپ‌ها اعمال شود مسلما لامپ‌های بیکیفیت وارد کشور نمی‌شود بنابراین لامپ با کیفیت هم قیمت بالاتری دارد و کالای داخلی می‌تواند رقابت کند. با توجه به اینکه مسابقه نابرابر است و واردکننده جنس بیکیفیت و ارزان وارد می‌کند و تولیدکننده مجبور است جنس با کیفیت تولید کند بنابراین قیمت داخلی بالا‌تر می‌رود و مردم تصور می‌کنند جنس وارداتی ارزان‌تر است در حالی که عمر مفید و نوردهی لامپ وارداتی که استاندارد نباشد به مراتب کمتر از لامپ استاندارد داخلی است و در نهایت این تولیدکننده داخلی است که دچار ضربه و خسارت می‌شود.
مصوبه هیات دولت چه می‌گوید
اما مصوبه هیات دولت چه می‌گوید؟ براساس مصوبه دولت صدور پروانه تولید جدید لامپ‌های التهابی رشته‌ای بالای 40 وات و همچنین ثبت سفارش و ورود این نوع لامپ‌ها ممنوع شده است.
بر اساس این مصوبه، بانک صنعت و معدن مکلف شد نسبت به اعطای تسهیلات لازم به منظور تغییر خطوط تولید لامپ‌های التهابی رشته‌ای بالای (40) وات به لامپ‌های پربازده با برچسب انرژی حداقل B اقدام کند، به نحوی که خطوط مذکور ظرف هشت ماه پس از لازم‌الاجراء شدن این تصویبنامه جمع‌آوری شوند.
متن مصوبه هیات وزیران به شرح زیر است:
1- صدور پروانه تولید جدید یا افزایش ظرفیت خطوط تولید موجود لامپ‌های التهابی رشته‌ای بالای (40) وات و همچنین ثبت سفارش و ورود لامپ‌های التهابی رشته‌ای از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این تصویبنامه ممنوع بوده و گمرک جمهوری اسلامی ایران موظف است از ترخیص لامپ‌های یادشده جلوگیری کند. همچنین واردات لامپ‌های پربازده صرفا با برچسب انرژی حداقل B مجاز است.
2- بانک صنعت و معدن با رعایت قوانین و مقررات مربوط و پس از تصویب مرجع ذی‌صلاح، موظف است نسبت به اعطای تسهیلات لازم به منظور تغییر خطوط تولید لامپ‌های التهابی رشته‌ای بالای (40) وات به لامپ‌های پربازده با برچسب انرژی حداقل B (موضوع استاندارد شماره 7341 تحت عنوان «لامپ‌های الکتریکی- تعیین معیار مصرف انرژی و دستورالعمل برچسب انرژی») و اصلاحات بعدی آن اقدام کند، به نحوی که خطوط یادشده ظرف هشت ماه پس از لازم‌الاجرا شدن این تصویبنامه جمع‌آوری شوند.
تبصره«یک»- یارانه سود و کارمزد تسهیلات پرداختی موضوع این بند به میزان سالیانه (8) واحد درصد توسط سازمان بهره‌وری انرژی ایران (سابا) از محل اعتبارات طرح یارانه سود تسهیلات و وجوه اداره‌شده برای‌کاهش شدت انرژی (موضوع تصویبنامه شماره 212343/ت41029هـ مورخ 15/11/1387) و از طریق انعقاد قرارداد با عاملیت بانک صنعت و معدن، تامین و متناسب با زمان بازپرداخت، در اختیار بانک عامل قرار می‌گیرد. بانک صنعت و معدن موظف است طرح‌های مربوط به پروژه‌های موضوع این بند را ظرف چهار هفته بررسی و نتیجه را به متقاضی اعلام کند.
تبصره «2»- وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف است در پایان مهلت مقرر در این بند، پروانه تولیدکنندگان لامپ‌های التهابی رشته‌ای بالای (40) وات را در خصوص تولید لامپ‌های مذکور لغو کند.
3- از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این تصویبنامه، خرید لامپ‌های التهابی رشته‌ای بالای (40) وات توسط دستگاه‌های دولتی ممنوع است.
4- وزارت نیرو موظف است اقدامات لازم را برای فرهنگ‌سازی به منظور کاهش میزان استفاده از لامپ‌های التهابی رشته‌ای انجام دهد.
5- تولیدکنندگان لامپ‌های التهابی رشته‌ای موظفند ضمن رعایت مفاد این تصویبنامه، مضرات استفاده از این لامپ‌ها را به پیشنهاد سازمان بهره‌وری انرژی ایران (سابا) و متناسب با سطح بسته‌بندی محصولات روی آنها درج کنند.
6- وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف است ضمن نظارت بر حسن اجرای این تصویبنامه، نسبت به ارائه گزارش مربوط در فواصل سه ماهه به کمیسیون امور زیربنایی، صنعت و محیط‌زیست و در پایان دوره هشت ماهه به هیات‌وزیران اقدام کند.
7- این تصویبنامه جایگزین تصویبنامه شماره 50064/ت48065ک مورخ 16/3/1391 می‌شود.
اسحاق جهانگیری، معاون اول رییسجمهور این مصوبه را برای اجرا به وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت امور اقتصادی و دارایی، وزارت نیرو، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ابلاغ کرد.
تسهیلاتی دست تولیدکنندگان نرسیده
اما اتفاقی که افتاده آن است که تولیدکنندگان ۳۰ تا ۴۰ میلیاردتومان سرمایه نیاز دارند تا بتوانند خط تولیدشان را به سمت تولید لامپ‌های کم‌مصرف تغییر دهند. آیا بانک صنعت معدن این اعتبار را به آنها خواهد داد؟
در کشور چهار تولیدکننده لامپ‌های رشته‌ای داشتیم که یکی از تولیدکنندگان لامپ‌های رشته‌ای نامه‌ای به وزارت صنعت ارسال کرده تا مجوز تولید لامپ رشته‌ای از سوی این کارخانه لغو شود.
چندی پیش احمد محسنی، دبیر انجمن صنفی کارفرمایی تولیدکنندگان لامپ در گفت‌وگوبا ایلنا درباره توقف تولید لامپ‌های رشته‌ای در کشور گفت: قرار بود توزیع و مصرف لامپ‌های رشته‌ای بالای ۴۰ وات به دلیل مصرف بالا متوقف شود اما با توجه به اینکه هنوز تسهیلات لازم را برای تغییر خطوط تولید و تبدیل به CFL نکرده‌اند و همچنین واردات این لامپ‌ها متوقف نشده تولیدات ادامه دارد یعنی تا زمان فراهم نشدن تسهیلات تغییر خطوط تولید ادامه دارد. دبیر انجمن صنفی کارفرمایی تولیدکنندگان لامپ خاطرنشان کرد: دولت باید وام کم بهره یا بلاعوض در اختیار تولیدکنندگان قرار دهد تا بتوانند خط تولیدشان را عوض کنند زیرا برای تبدیل خطوط نیاز به سرمایه‌گذاری مجدد دارند اما تا به امروز هنوز تسهیلاتی به این بخش اختصاص نیافته است.
نیاز به سرمایه‌گذاری 40 میلیاردی برای تغییر خطوط تولید
وی افزود: حدود ۲۰ خط تولید لامپ رشته‌ای داریم این تولیدکنندگان ۳۰ تا ۴۰ میلیارد سرمایه نیاز دارند تا بتوانند خط تولیدشان را به سمت تولید لامپ‌های کم‌مصرف تغییر دهند اما فعلا تسهیلات لازم فراهم نشده است. محسنی گفت: ۲۰ خط تولید لامپ موجود در کشور اگر بخواهند تولید نرمال داشته باشند باید سالی تا ۱۴۰ میلیون تولید کنند اما چون بازار فروش ندارند تولید را کاهش داده و خیلی از واحد‌ها نیز با حداقل ظرفیت که مقرون به صرفه اقتصادی نیست کار می‌کنند.
60 درصد لامپ‌های کشور وارداتی است
وی خاطرنشان کرد: ما می‌توانیم تمام محصولات کشور را تامین کنیم اما برخی که انحصار را به دست گرفته‌اند تمایل به واردات دارند به طوری که در حال حاضر ۵۰ تا ۶۰ درصد لامپ‌های مورد مصرف کشور وارد می‌شود چون ما باید کارگران چینی را مشغول به کار کنیم.
واردات لامپ بیکیفیت و ارزان از طریق قاچاق
دبیر انجمن صنفی کارفرمایی تولیدکنندگان لامپ در ادامه گفت: آنچه که کمتر توجه شده و مساله‌ساز است واردات قاچاقی کالاست که عمدتا نیز غیراستاندارد هستند. وی تصریح کرد: از میزان واردات قانونی لامپ با توجه به اینکه گمرک آمار را بر اساس تناژ اعلام می‌کند در دست نیست اما آنچه مسلم است اینکه بیشتر لامپ‌های کم‌مصرف و LED از چین وارد می‌شود ولی سرمایه‌گذار و واردکننده برای کسب سود بیشتر دنبال واردات اجناس بیکیفیت می‌رود. محسنی یادآور شد: اگر مقررات استاندارد در مورد همه لامپ‌ها اعمال شود مسلما لامپ‌های بیکیفیت وارد کشور نمی‌شود بنابراین لامپ با کیفیت هم قیمت بالاتری دارد و کالای داخلی می‌تواند رقابت کند.
رقابت نابرابر تولید داخلی در قیمت و کیفیت
وی ادامه داد: با توجه به اینکه مسابقه نابرابر است و واردکننده جنس بیکیفیت و ارزان وارد می‌کند و تولیدکننده مجبور است جنس با‌کیفیت تولید کند بنابراین قیمت داخلی بالا‌تر می‌رود و مردم تصور می‌کنند جنس وارداتی ارزان‌تر است در حالی که عمر مفید و نوردهی لامپ وارداتی که استاندارد نباشد به مراتب کمتر از لامپ استاندارد داخلی است و در نهایت این تولیدکننده داخلی است که دچار ضربه و خسارت می‌شود.همچنین مدیرعامل سازمان بهره‌وری انرژی نیز با بیان اینکه برآورد می‌شود سالانه ۱۰ تا ۱۵ میلیون لامپ کم‌مصرف که عمدتا هم چینی هستند وارد کشور می‌شود، گفت: روزانه به همین میزان لامپ کم‌مصرف در داخل تولید می‌شود که کیفیت به مراتب بهتری نسبت به لامپ‌های وارداتی دارند.
سیدحسین سجادی چندی پیش در پاسخ به پرسش فارس مبنی بر اینکه آیا آماری از واردات لامپ‌های کم‌مصرف و حتی غیراستاندارد در بازار وجود دارد یا خیر گفت: میزان واردات برآورد سالانه واردات لامپ کم‌مصرف 10 تا 15 میلیون است که به همین میزان نیز در داخل تولید می‌شود. وی افزود: ورود لامپ‌های کم‌مصرف غیراستاندارد، مطمئنا از مبادی غیررسمی صورت می‌گیرد به همین دلیل آماری از میزان واردات لامپ‌های کم‌مصرف غیراستاندارد وجود ندارد.مدیرعامل سازمان بهره‌وری انرژی با اشاره به اینکه هنوز مراحل اجرایی این کار آغاز نشده است، گفت: واردات لامپ‌های کم‌مصرف که اغلب چینی هستند، کیفیت پایین‌تری نسبت به لامپ‌های تولید داخل دارند.
تولید سالانه 60 میلیون لامپ رشته‌ای در کشور
وی افزود: درحال حاضر سه تولیدکننده لامپ رشته‌ای در کشور با 20 خط تولید در حال فعالیت هستند که سالانه 60 میلیون لامپ رشته‌ای تولید می‌کنند.وی تصریح کرد: واردات لامپ‌های رشته‌ای به کشور ممنوع است و اگر به صورت قاچاق هم در بازار دیده شود، با آن مقابله خواهد شد.
به گفته وی، میزان کارکرد یک لامپ رشته‌ای یک‌هزار ساعت است، در حالی که میزان کارکرد یک لامپ کم‌مصرف 8 هزار تا 16 هزار ساعت و میزان کارکرد یک لامپ ال‌ای‌دی 30 هزار ساعت است، بنابراین عدم استفاده از این لامپ‌های رشته‌ای، در نهایت به سود مصرف‌کننده‌هاست.
سجادی با اشاره به اینکه امسال پیک مصرف به 53 هزار مگاوات خواهد رسید، گفت: وزیر نیرو طی نامه‌ای از وزیر صنعت، معدن و تجارت خواسته است که اگر خریدی برای لامپ‌های رشته‌ای از سوی دستگاه‌ها صورت می‌گیرد، آن را باطل کند.
گشتی دربازار فروش لامپ‌ها
به همین علت در این روزهایی سرد پاییزی به میدان توپخانه سری زدیم تا با گشتن در خیابان لاله زار و مغازهای کالای برق و روشنایی خبری از بازار لامپ‌های کم‌مصرف، LED و رشته‌ای بگیریم.
لاله‌زار مثل همیشه شلوغ بود و پر رفت و آمد و کمتر مغازهای خالی بود اما وقتی از شرایط فروش و کار و کاسبی می‌پرسیدم همه فروشنده‌ها و کاسب‌ها از رکود بازارشکایت می‌کردند.
لامپ رشته‌ای مشتری خاص خودش را دارد
پای صحبت‌های عباس نوروزی، فروشنده مغازه کالای برق نوروزی نشستیم و از شرایط بازار و فروش لامپ رشته‌ای و کم‌مصرف پرسیدم. وی در ابتدا به این اشاره کرد که لامپ رشته‌ای هنوز مشتریان وفادار خود را دارد و گفت: لامپ‌های رشته‌ای هنوز مشتری‌های خاص خود را دارند، مخصوصا افراد قدیمی که هنوز رشته‌ای را ترجیح می‌دهند. از سوی دیگرنباید فراموش کنید که لامپ رشته‌ای ارزان تراست و برای همین برخی کالای ارزان‌تر را بیشتر ترجیح می‌دهند.
نوروزی 90 درصد لامپ‌ها رشته‌ای را تولید داخل کشور دانست و گفت: کارخانه‌ها ی تولید لامپ رشته‌ای هنوز تولید دارند و به کار خود ادامه می‌دهند و واضح است که فروش هم دارند.
در شهرستان نظارت وجود ندارد
وی در پاسخ به قانون ممنوعیت فروش لامپ‌ها رشته‌ای بالای 40 وات افزود: اگر مغازهای لامپ رشته‌ای بالا 40 وات آورد و ماموران اتحادیه متوجه شوند، فرد ملزم است خسارت سنگین بپردازد. به همین علت ما لامپ رشته‌ای بالای 40 وات نمی آوریم. البته در شهرستان‌ها چنین نظارتی وجود ندارد و احتمالا مغازه‌های بالای 40 وات هم می‌آورند و فروش می‌کنند. اگر کارخانههای تولید رشته‌ای فروش نداشتند که تعطیل می‌شدند.
نوروزی LED را با وجود گرانیش به نسب به لامپ کم‌مصرف، مورد استقبال مردم دانست و در مورد قاچاق و تولید داخلی LED افزود: افراتاب خط تولید لامپLED دارد و می‌توان گفت به نسبت محصولات با کیفیتی تولید می‌کند، البته همه مونتاژ هستند و قطعات اصلی از خارج از کشور مثل چین وارد می‌شوند و این بحث در مورد لامپ‌های کم‌مصرف هم صدق می‌کند.
80 درصد لامپ‌های کم‌مصرف وارداتی است
این فروشنده کالای برق، 70 تا 80 درصد LEDها و لامپ‌های کم‌مصرف موجود در بازار را وارداتی دانست و در مورد جا زدن کالای چینی به جای تولید داخلی گفت: در کارخانههای چینی حتی جعبه و بسته‌بندی‌های لامپ نیز با لیبل و نام ایرانی تهیه می‌شود و به داخل کشور وارد می‌شوند. البته در این مورد یکسری قوانین جدید گمرکی وضع شده که هنوز صددرصد اجرایی نشده است.
وی در ادامه قیمت لامپ رشته‌ای 100، 60 و 40 وات را بین 1200 تا 2000 تومان اعلام کرد و اذعان کرد: لامپ LED 9 وات افراتاب 9 هزار تومان، 12 وات 12900 تومان، 18 وات 18500 تومان فروخته می‌شود.
نوروزی یکی از دلایل که LED هنوزبه طور کامل جای لامپ کم‌مصرف را نگرفته این چنین بیان کرد:LED هنوز نمی‌تواند لامپ‌های با وات بالا تولید کند برای همین واضح است که لامپ کم‌مصرف هنوز فروش داشته باشند. برای مثال همین الان افراتاب لامپ کم‌مصرف تا 160 وات هم تولید می‌کند.
جمع‌آوری کامل لامپ رشته‌ای غیرممکن است
در این میان از فروشنده دیگری که تمایل به ذکر نام خود و مغازه اش نداشت در مورد شرایط لامپ‌های رشته‌ای که قرار بود تولید و فروش‌شان متوقف شد، پرسیدیم. وی در پاسخ جمع‌آوری کامل لامپ‌های رشته‌ای را غیرممکن دانست و گفت: امکان جمع‌آوری کامل لامپ‌های رشته‌ای وجود ندارد و این لامپ‌ها کماکان مشتری‌های خاص خود را دارند و فروش می‌روند.
این فروشنده مصرف لامپ‌های رشته‌های را غیر‌خانگی دانست و افزود: مصرف لامپ رشته‌ای کاهش یافته است و دیگر مصرف خانگی ندارد و بیشتر برای مصرف در ساخت‌و‌ساز استفاده می‌شود. به این معنا که سازنده‌ها، خانه‌ها را با لامپ کم‌مصرف و LED تحویل مشتری نمی‌دهند بلکه با لامپ رشته‌ای تحویل می‌دهند. چرا‌که خرید لامپ رشته ارزان‌تر تمام می‌شود و لامپ کم‌مصرف به نفع‌شان نیست.
وی استفاده از لامپ‌های کم‌مصرف را نیز به خاطر میزان آلودگی‌اش کمتر از قبل دانست و گفت: لامپ‌های کم‌مصرف از رده خارج می‌شوند چرا‌که خطر گاز جیوه که موجب سرطان می‌شود، اشتیاق خریداران را کاهش می‌دهد. این فروشنده لوازم روشنایی جایگزین لامپ‌های خطرناک کم‌مصرف را LED خواند و ادامه داد: لامپ‌های کم‌مصرف فروش‌شان کم شده و جایشان راLED گرفته که همه از چین وارد می‌شوند. در مورد لامپ رشته‌ای هم بگویم که ما اصلا لامپ رشته‌ای نمی‌فروشیم. فروشنده دیگری نیز LED را جایگزین اصلی لامپ‌های کم‌مصرف دانست و ایران را فاقد خط تولید لامپ کم‌مصرف و LED خواند و گفت: لامپ های کم‌مصرف ایرانی نیستند و همه وارداتی‌اند. کارخانههای داخل کشور همه لامپ رشته‌ای تولید می‌کنند و توانایی تغییر در نوع خط تولید خود را ندارند.فروشنده دیگری نیز ادعای تولید لامپ کم‌مصرف ایرانی را رد کرد و گفت: همه می‌گویند لامپ کم‌مصرف وارداتی نداریم اما واقعیت ندارد و همه وارداتی هستند.
وی شرایط بازار را نامناسب دانست و قیمت‌ها را این گونه اعلام کرد: لامپ کم‌مصرف 18 وات بین 6500 تا 7500، لامپ کم‌مصرف 30 وات بین 8500 تا 11 هزار تومان و لامپ کم‌مصرف 40 وات نیز بین 11 تا 15 هزار تومان در بازار به فروش می‌رسد. همچنین لامپ LED نیز از پایین ترین ظرفیت خود یعنی هفت وات به قیمت 6500 تومان و بالاترین ظرفیت خود یعنی 100 وات 85 هزار تومان فروخته می‌شود. قابل ذکر است که این لامپ‌ها دارای خطرات جدی هستند که تاکنون ناگفته مانده است.