زمان : 06 Tir 1395 - 18:20
شناسه : 123948
بازدید : 82001
آزمایش کار آفرینی که از کارگری شروع و صنایع بزرگی را در ایران تأسیس کرد کار آفرینان ایرانی آزمایش کار آفرینی که از کارگری شروع و صنایع بزرگی را در ایران تأسیس کرد

یزدفردا"کار آفرینی که از کارگری شروع و صنایع بزرگی را در ایران تأسیس کرد
از كارگري در عرصه اقتصادي شروع به فعاليت نمود. كارگاه كوچكش را در سال 1318 تاسيس و در مدت 43 سال آن را به يكي از بزرگ‌ترين توليدكنندگان لوازم خانگي ايران در دهه پنجاه تبديل نمود
محسن آزمايش همچون بسياري از كارآفرينان ايران دهه سي تا انتهای پنجاه شمسي مي‌باشد. آزمايش در خانواده‌اي از جهت اقتصادي ضعيف در سال 1304 در تهران متولد شد، در سن نوجواني پدرش را از دست داد. در كودكي بخت اين را نداشت به تحصيلات خود ادامه دهد. تنها در حد، سه و چهار سال كلاس ابتدايي، از آموزش رسمي برخوردار بود

از تولد تا ازدواج

محسن آزمایش (اشتهاردیان) در خانواده ای روحانی به دنیا آمد

محسن در خانواده ای فقیر متولد شد. خانواده او روحیاتی مذهبی داشتند. پدر کسوت روحانیت داشت و سایرین نیز دیدگاه های مذهبی پیش روی خود داشتند. 

وضعیت مالی خانواده آنقدرها قوی نبود تا تمامی فرزندان راهی مدرسه شوند وکسب علم کنند وفوت پدر در نوجوانی از همین روی محسن تنها چهار سال درس خواند.

 محسن یازده ساله شده بود که راهی بازار کار شد. انتخاب اول برای کودک یازده ساله بسیار هم دشوار بود. او به کارگاه آهنگری رفته بود.محسن قرار بود تا هزینه های زندگی خود و خانواده را از راه آهنگری کسب کند. صاحب کارگاه به محسن اعلام کرده بود که برای «کودکی چنین نحیف مزدی نمی دهد» اما محسن تقاضا کرده بود تا مدتی را آزمایشی کار کند و اگر نظر صاحب کار جلب شده به صورت دائم به کار بپردازد.

مدت کوتاهی که گذشت، کارفرمایی کارگاه کوچک آهنگری برای اومزد یک تومانی در ماه درنظر می گیرد و چنین محسن به استخدام آهنگری در می آید. ۴ سال که می گذرد، محسن ۱۴۰ تومان اندوخته بود.

 او مزدها و انعام ها را جملگی پس از انداز کرده بود تا چنین پس از اندازی را برای دورن سخت زندگی خود باقی گذشته باشد. محسن کودکی را به جوانی پیوند داده بود. او درکارگاه آهنگری رشد کرده بود و زندگی را به سختی آموخته بود. محسن اهل رفتارهای به سبک هم نسل های خود نبود. کودکی را در فقر و جوانی با کوره های داغ ذوب آهن تجربه کرده بود. محسن ولی اندیشه های بسیاری در ذهن داشت. او قصد کرده بود تا مردمی بزرگ باشد و بزرگی کند.

محسن هزینه های زندگی خواهر، برادر و مادر خود را پرداخت می کرد و از همین روی چندان تمایلی نداشت تا رفتارهای کودکانه از خود بروز دهد. زندگی در جوار فقر و درمجاورت کوره های ذوب آهن به محسن آموخته بود که درجوانی بزرگ شود.

وی توانست به کمک پس انداز اندک خود در سال 1318، مغازه کوچکی در خیابان عین الدوله خریداری نماید.او پس از دو بار تغییر محل کار و هفت سال تجربه شاگردی، عاقبت با ۱۴۰ تومان پس انداز، در سال ۱۳۱۸ مغازه کوچکی در خیابان عین الدوله باز کرد .  او همچنین بر اساس تجارب خود در آهنگری توانست این کارگاه را به  کارگاه درب و پنجره سازی اتبدیل و به فعالیت بپردازد. 

ازدواج

او هفده سال بیشتر نداشت که بتول عاصمی را به عقد خود در آورد. بتول از خویشان خاندان محسن بود. خاندان اشتهاردیان چندان بزرگ نبودند ولی محسن قصد داشت تا آنان را بزرگ کند.

آزمایش در سال ۱۳۲۱ با دختری از اقوام به نام بتول عاصمی ازدواج کرد. از آنجا که این وصلت بدون فرزند ماند، او به پیشنهاد همسرش زن دومی اختیار کرد. حاصل ازدواج با فرزانه سیمین پور، چهار فرزند به نام های امیرمسعود، مژگان، نادی و نازنین بود.

محسن فعالیت های صنعتی خود را گسترش می داد و سعی داشت تا روزهایی خوشی را برای خانواده مهیا کند. اما زندگی خانوادگی او رونقی نداشت. ازدواج با بتول برای او فرزندی نداشت. اما محسن بسیار علاقه مند بود تا خانواده ای بزرگ تشکیل دهد. او تصمیم داشت تا زندگی موفق کاری خود را در حوزه خصوصی هم تکرار کند.  به پیشنهاد همسرش با یکی از خویشاوندانش مجددا در سال 1337 ازدواج نمود. بتول به او توصیه می کند تا با یکی ازدختران جوان خانواده خود ازدواج کند. بتول عاصمی تصمیم داشت تا با ازدواجی اینگونه پایه های زندگی خود و محسن را قوی تر از گذشته کند. فرزانه سیمن پور ۱۵ سال بیشتر نداشت که به عقد محسن در آمد.

اما محصول ازدواج محسن و فرزانه، چهار فرزند می شود.حاصل ازدواج با فرزانه سیمین‌پور 15 ساله پسری به نام امیرمسعود متولد 1339 و سه دختر به نام مژگان متولد 1340، نادی 1344 و نازنین1349 بود.


از میان فرزندان آزمایش هیچ کدام قصدی برای حضور در کارخانه پدر را نداشتند. از همین روی پسر او روانه فرنگ شد تا تحصیل را در آن سوی مرزها ادامه دهد. برادران محسن هم هرکدام برای خود کسب وکاری ساخته بودند و تمایلی به کارمندی برای برادر نشان نمی دادند. محسن هرچند نظام کارخانه داری غربی را برای خود انتخاب کرده بود ولی برخلاف بسیار از کمپانی های موفق ایرانی و خارجی ترجیح می داد تا سرمایه داری خانوادگی را ترویج نکند. او سعی داشت تا تنها نیروهای کارآزموده را به مجموعه خود وارد کند و مانند خاندان برخوردارها یا لاجوردی ها که هم دوره اوبودند قدمی در راه کارخانه داری خانوادگی برنمی داشت. چنین شیوه ای برای اوسرانجامی خوش ولی نداشت. محسن در مدت فعالیت های خود سه کارخانه را در ساوه، مرودشت شیراز و تهران راه اندازی کرده بود. این هرسه کارخانه در صدر انقلاب مصادره شدند. همگی کارخانه ها مشمول بند ج قانون اساسی شده بودند. محسن هنگامی که شرایط را برایخود چنین دید، تصمیم گرفت تا کشور را مقصد سویس ترک کند. او قصد کرده بود تا در کنار فرزند خود به زندگی بپردازد.

تغییر فامیلی به آزمایش

هنوز دهه سی به پایان نرسیده بود که دو اقدام مهم صورت داد. اوکارگاهی برای خود راه اندازی کرده بود و تلاش می کرد تا لوازم خانگی بسیار ابتدایی را تولیدکند. محسن رفتاری دیگر نیز صورت داده بود. اشتهاردیان برای محسن فامیلی جذاب نبود. از همین روی تصمیم گرفت تا فامیل خود را به «آزمایش» تغییر دهد. روایت می کنند که سال ۱۳۲۹ روانه ثبت احوال می شود و نام آزمایش را برخود می گذارد. او اکنون «محسن آزمایش» بود.

آزمایش صندلی تولید می کرد و می فروخت. پس از مدتی زندگی هم برای اورونقی گرفته بود. جامعه ایران مظاهر زندگی غربی را در دهه سی می آموخت و سعی داشت تا از مدرنیته اروپایی، حداقل مظاهرش را به زندگی شرقی بکشد از همین روی صندلی سازی محسن رونقی برای خود گرفته بود.

شروع کار شرکت  و سوختن هر آنچه داشت

آزمایش در سال 1330 توانست در مناقصه لوله کشی آب تهران شرکت نموده و به عنوان پیمانکار شروع به کار نماید.آزمایش از سال ۱۳۳۰ در مناقصه های شهرداری تهران در رابطه با لوله کشی آب شرکت کرده و چندین کار بزرگ را دریافت و به پایان رساند.

او از اواسط دهه ۳۰ در شرق تهران در کارگاهی به ساختن صندلی، مبل روی آورد و کارگاهی برای آب کاری نیز ایجاد کرد. او به مرور زمان کارگاه خود را کمی وسعت داد. کارگاه آزمایش بزرگ شده بود. مجموعه های «آب کاری» صندلی هم به مجموعه سابق افزوده شده بود ولی چه بد شانس بود اشتهاردیان سابق و آزمایش اکنون که ناگهان تمام آنچه ساخته بود در آتش سوخت و برباد رفت. سال ۱۳۳۶ تمام ساخته های محسن در آتشی سوخت. آزمایش از سوختن تمامی دارایی های خود سرگشته شده بود. او مدام روایت می کرد که چنین جریانی عمدی بوده است ولی خود هم نمی دانست که آتش زنندگان بر زندگی اوچه کسانی بوده اند. بر اثر آتش گرفتن کارگاهش، بخش بزرگی از سرمایه خود را از دست داد. آزمایش آنرا «عمدی» توصیف میکرد .


از پا نیافتادن آزمایش


محسن ولی هنوز توانی وعلاقه ای برای ادامه زندگی داشت. او قصد کرده بود تا در زندگی رسم بزرگی بیاموزد وشیوه مردان اسطوره ای را پیش گیرد از همین روی زمینی در جاده تهران نو، خریداری می کند تا این بار بیرون شهر پایه های کسب وکار خود را گذارد. کارگاه در سال ۱۳۳۶ سوخته بود و در سال ۱۳۳۷ کارخانه جایگزین کارگاه کوچک شده بود .پس از این ماجرا او در تهران‌نو به تاریخ ۱۶ اسفند ۱۳۳۷ در محل کارخانه قدیمی، کارخانه صنعتی آزمایش را بنیان نهاد وشرکت آزمایش نیز در سال 1344 به بهره برداری رسید.اما از سال ۱۳۳۷ تا سال ۱۳۴۴ زمانی بسیار نیاز بود تا کارگاه محسن به کارخانه بدل شود وکارخانه نامی برای خود دست و پا کند

سال ۱۳۴۴ سرمایه اولیه کارخانه محسن به ۳۰ میلیون ریال رسیده بود. کار که استارت خورد نشانه های از خوشبختی در زندگی محسن پدیدار شد. سال ۱۳۴۷ سرمایه اولیه به ۲۰۰ میلیون ریال رسید. اکنون دیگر محسن که زندگی خود را چند سالی پیش سوخته می دید، میلیونری تهرانی شده بود. کارگاه کوچ او در خیابان دماوند تهران در آتش سوخته بود ولی اکنون مجموعه ای بزرگ جایگزین کارگاه کوچ شده بود. کمی بعد زمینی به مساحت ۱۸۵ هزار متر در کیلومتر ۱۰ جاده آبعلی خرید تا به مجموعه سابق افزوده شود. اینگونه کارخانه ای بزرگ متولد شد که «آزمایش» نام گرفت.

شکوفایی و طرح های نو برای کارگران

همزمان به محسن گروهی دیگر از مردان اقتصادی ایران هم راهی مشابه پیش گرفته بودند. محسن در برنامه های آینده خود قصد داشت تا به بزرگ ترین تولیدکننده محصولات خانگی ایران بدل شود. او رقبای را هم در کنار خود می دید. از برخوردارها به موازات محسن وارد بازار لوازم خانگی ایران شده بودند. آنها ولی تقاوتی اساسی با محسن داشتند. برخوردارها خاندانی ثروت مند و تاجر پیشه بودند. آنان برای راه اندازی کارخانه های خود همچون محسن به آب و آتش نمی زدند و زندگی را چنان سخت نمی گرفتند ولی محسن باید شبانه روز خود را یکی می ساخت تا فرصتی برای رشد در اقتصاد ایران پیدا کند.


محسن به خوبی هم پیشرفت کرده بود. زمین کارخانه او در سال های پایانی کارش به بیش از ۷۲ هزار متر رسیده بود. محسن در سال ۱۳۴۷ چندین محصول به تولیدات کارخانه خود افزوده بود. او ۵ مدل یخچال تولید می کرد. ۷ مدل کولر ساخته بود، ۳ مدل آبگرمکن تولید کرده بود و ۴ نمونه بخاری و ۶ مدل اجاق گاز را نیز تولید کرده بود. محسن زندگی را در فقر آموخته بود.

او برای کارکنان خود احترامی بسیار قائل بود و هزینه عروسی کارگردان خود را می پرداخت. محسن اعتقاد داشت که اینگونه می توان کارخانه را به بهترین شکل اداره کرد. شرکت ملی نفت تحقیقی مفصل در مورد میزان حقوق ومزایایی پرداختی در صنایع ایران صورت داده بود که براساس این تحقیقات، کارخانه آزمایش حقوقی بیشتر از مجموعه های دولتی به کارکنان خود پرداخت می کرد. محسن دو استراتژی برای اداره مجموعه خود انتخاب کرده بود. اواز سویی اعتقاد به استفاده از مشاوران خارجی نداشت و سعی می کرد تا کارمندان غیرایرانی را به مجموعه خود راه ندهد. تنها در یک دوره یک کارشناس خارجی در مجموعه آزمایش وارد شد. خارجی ها تنها می توانستند در مرحله راه اندازی کارخانه حضور داشته باشند. استراتژی دوم ولی از شیوه اول کمی سخت تر بود. محسن برای رسیدگی به امور اجرایی کارخانه از یک سرهنگ بازنشسته یاری خواسته بود. سرهنگ باید تلاش می کرد تا امنیت کارخانه حفظ شود. چنین استخدامی سبب شده بود تا گروهی جو کارخانه آزمایش رامنیتی بدانند.

شرکتی که محسن آزمایش به ثبت رسانده بود، سرمایه ای برابر با ۳۰ میلیون ریال داشت. اما با رشد و توسعه کار، سرمایه شرکت در سال ۱۳۴۷ به ۲۰۰ میلیون ریال افزایش یافت. در ادامه این روند او توانست   بعد از چند سال،   زمینی به مساحت ۱۸۵ هزار متر در کیلومتر ۱۰ جاده آبعلی، سه راه آزمایش خریداری کند و کارخانه ای بنا نهاد. و به تولید محصولات خانگی چون بخاری نفتی، تخت خواب، میز و آبگرمکن نفتی، یخچال، کولر، اجاق گاز و.... بپردازد. در این سال پیش بینی فروش محصولات شرکت ۱ میلیارد ریال بود.. کم کم زیربنای کارخانه از ۲ هزار متر در سال های آغازین، به ۷۳ هزار متر در اواسط سال های دهه پنجاه رسید.

آزمایش به کارگران حقوقی چند درصد بیشتر از حد رایج میپرداخت و مدیران کارخانه از مزایای ویژه ای چون وام مسکن، کمک هزینه ازدواج، یارانه خودرو و غیره برخوردار بودند. آزمایش در ساوه ومرودشت نیز شعبه های تولید به راه انداخته بود.افزایش فعالیت های کارخانه موجب شد تا وی، کارخانه را در سال 1354 در مرودشت شیراز راه اندازی نماید و فعالیت خود را به خارج از تهران منتقل نماید. 

 

وی علاوه بر کارخانه آزمایش، فعالیت صنعتی خود را توسعه داد. در شهر صنعتی ساوه شرکت فابیست را در اوایل دهه پنجاه تاسیس نمود و به تولید پنل‌های پیش‌ساخته (ورق‌های با طول بلند) اقدام نمود.

 

از محصول این کارخانه برای ساخت کارخانه آزمایش مرودشت نیز استفاده می‌نمود

 

محسن آزمایش در نظر داشت در مجتمع صنعتی آزمایش در مرودشت یک میلیون و چهارصدهزار دستگاه وسیله خانگی یخچال، کولر، اجاق گاز، بخاری، تلویزیون رنگی، آبگرمکن، ماشین لباسشویی و ظرفشویی تولید نماید.

 

بیشترین محصول شرکت در 5 نوع کالا، یخچال400 هزار، اجاق گاز 250 هزار، بخاری 200 هزار، کولر و تلویزیون رنگی هر کدام 150 هزار دستگاه برآورد شده بود. شرکت انتظار داشت 1500 نفر پرسنل در مرودشت مشغول به کار شوند؛ همچنین در نظر داشت در کنار کارخانه، یک مجتمع آموزشی وسیع با هزینه 200 میلیون ریال سرمایه از سوی بنیاد آزمایش تاسیس شود و در آن500 دانش‌آموز با هزینه بنیاد تحصیل نمایند و مکان آن به صورت دائمی وقف آموزش شود.


آزمایش توانست علاوه بر کارخانه آزمایش، در شهر صنعتی ساوه، شرکت فابیست را در اوایل دهه پنجاه تاسیس نموده و به تولید پنل های پیش ساخته اقدام نماید. 

او در سال ۱۳۴۷ گفت:

اگر در این محیط، جوانی بی سواد با ایمان و پشتکار خود به چنین موفقیت هایی دست یافته است، آیا دیگران به خصوص تحصیل کرده های ما نخواهند توانست از این همه موهبت برخوردار گردند و شاهد پیروزی را در آغوش گیرند؟

تا سال ۱۳۵۸ مدیریت آن را در اختیار داشت.

آغاز دوران فروش

پیش بینی فروش کارخانه در سال ۱۳۴۷ به عدد یک میلیارد ریال رسیده بود. کارخانه درهمان سال شصت میلیون ریال حقوق به کارکنان خود پرداخت کرده بود. سود کارخانه نشان می داد که زندگی محسن دگرگون شده است. او از کارگاه سوخته چنین دنیایی برای خود ساخته بود. محسن بازار ایران را تسخیر کرده بود. محصولات او در تمام ایران پخش بودند. او سعی داشت تا می تواند برمیزان تولیدات خود بیفزاید. تولیدات کارخانه هم آنقدرها رشد پیدا کرده بود که دیگر بازار ایران برای برایش کوچک بود.

 

کروینالا مشاور خارجی شرکت در مرودشت امیدوار بود که محصولات کارخانه به علت استفاده از تکنولوژی برتر، از کیفیت بالاتر و قیمت کمتری نسبت به محصولات مشابه برخوردار باشد.

 

تولیدات شرکت بیش از مصرف داخل کشور برآورد می‌شد؛ همچنین به علت مرغوبیت، ارزانی و نزدیکی به کشورهای عربی همسایه به آنجا صادر شود.وی در سندیکای کارخانجات سازنده وسایل خانگی و صنعتی ایران از زمان تشکیل آن در سال 1342 فعالیت صنفی داشت در دوره اول و دوم از اعضای هیات مدیره آن بود.


از همین روی اولین نمونه محصولات آزمایش روانه بازارهای دیگر شد. افغانستان، کویت وشیخ نشین های حاشیه خلیج فارس بازارهای بودند که محسن قصد داشت، آنها را فتح کند. محسن خود روایت کرده بود که سی درصد بازار افغانستان را در اختیار محصولات خود گرفته است. او در روزهایی چنین اقدامی را صورت داده بود که کالاهای بسیاری از شوروی و جنوب شرق آسیا روانه افغانستان می شدند. محسن ولی در دهه ۴۰ بلخ را فتح کرده بود.

سال ها بعد مدیران دولتی کارخانه های صنعتی کشور تصمیم گرفتند تا تجربیات آزمایش را یکبار دیگر برای فتح بازار افغانستان به کار گیرند ولی تجربه ای بسیار ناموفق کسب کردند.محسن در دهه ۵۰ کالاهایی خود را به بازارهای حاشیه خلیج فارس هم ارسال کرده بود. این همان بازاری بود که دردهه ۸۰ از سوی مدیران بخش خصوصی ایران به «بازار بزرگ اسلامی» معروف شد ولی این بار ایران تنها کمتر از ۵ درصد این بازار را در اختیار داشت. محسن ولی اقدامی بی بدیل دیگر در این دوره صورت داد. او به سبب گرفتارهای خانوادگی فرصتی برای تحصیل نیافته بود ولی محسن در کارخانه خود کارگاه های فنی را برای تحصیل کارمندان ساخته بود.
در همین زمان در کارخانه آزمایش تهران هنرستانی‌ وجود داشت که حدود 100 هنرجو در آن به صورت شبانه‌روزی مشغول آموزش نظری و عملی در شرکت بودند که در سال سوم به 300 نفر توسعه پیدا کرد.
او ۳۳۰ هنرجو را نیز پذیرفته بود. کارخانه ای که محسن ساخته بود به زودی به یکی از بزرگترین مجموعه های اقتصادی کشور بدل می شد. شرکت اودر سال ۱۳۴۸ تلویزیون های ۲۳ اینچی را هم به محصولات خود اضافه کرده بود. در این دوره استفاده از تلویزیون میان خانواده های ایران رایج شده بود. آزمایش هم قصد داشت تا از این فرصت برای بهره مندی از موهبت بازار جدید ایران استفاده کند ولی این بار محسن در محاسبات خود کمی شتاب زده عمل کرد چراکه طرح اوشکست خورد و تلویزیون های آزمایش جایگاهی در بازار ایران نیافت. محسن ولی از پای در نیامد. اوقصد کرده بود تا زندگی را به شیوه ای جدید سامان دهد. محسن کارگاه های فنی را هر روز بیش از گذشته در مجموعه خود بزرگ می کرد. او اعتقاد داشت که کارخانه های ایرانی باید مانند فیات ایتالیا، بنز المان و جنرال موتورز امریکا اداره شوند.

همزمان سازمان برنامه پیش بینی کرده بود که تا پایان سال ۱۳۵۱ کشور به بیش از ۲۰ هزار نیروی متخصص وماهر نیاز دارد. مصادف با این جریان، اتفاقی در فضایی کسب و کار ایران رخ داده بود که بسیاری از کارخانه های صنعتی را با گرفتاری مواجه ساخته بود. کارخانه های صنعتی برای تامین نیروهای مورد نیاز خود شیوه ای جدید را ابداع کرده بودند. آنان به متخصصان کارخانه های دیگر رجوع می کردند و با پیشنهادهای مالی تلاش می کردند تا کارمندان مجرب را به مجموعه خود اضافه کنند. این موضوع سبب شده بود تا شیوه ای به نام «دزدی متخصص» میان فعالان صنعتی باب شود. در همین دوره محسن، تصمیم می گیرد تا روشی دیگر را برای اداره مجموعه های اقتصادی خود انتخاب کند. او با کمک واحدهای آموزشی کارخانه خود قصد کرده بود تا کارمندان مورد نیاز خود را تربیت کند.

آزمایش بدون محسن آزمایش
در سال 1358 کارخانه محسن آزمایش به مانند دیگر کارخانه های صنعتی، ملی اعلام شد و آزمایش و وی به ناچار به سویس رفت و نهادهای دولتی مدیریت کارخانه را به دست گرفتند.

در سال ۱۳۵۸ کارخانه های آزمایش مشمول بند د قانون حفاظت صنایع ایران شدند و محسن آزمایش یک سال پس از ملی شدن (مصادره) دارایی اش به سوئیس مهاجرت کرد. پس از چند سال، سایر نهادهای دولتی و شبه دولتی مثل سازمان خصوصی سازی و صندوق بازنشستگی از سهام داران بزرگ شرکت شدند. 

 

پسرش پیش از انقلاب، مشغول تحصیل بود؛ بنابراین در فعالیت صنعتی پدرش شاغل نبود. همچنین از برادران محسن آزمایش کسی در کارخانه‌اش با وی همکاری نداشت.

 

به او نیز اتهام خروج ارز از کشور در زمان انقلاب زده شد.نهادهای دولتی مثل سازمان صنایع ملی کنترل و مدیریت آن را در دست گرفتند. پس از چند سال سایر نهادهای دولتی و شبه دولتی مثل سازمان خصوصی‌سازی و صندوق بازنشستگی از سهامداران بزرگ شرکت بودند.

 

مدرنیزه کردن قسمت‌های قالب‌سازی، پرس‌کاری، پلاستیک و برش‌کاری از طریق خرید تجهیزات از ایتالیا در همین سال از برنامه‌های شرکت آزمایش برای نوسازی بود.

 

فعالیت تولیدی آن تا اوایل سال 1380 تا حدی رونق داشت. کالاهای تازه‌ای مثل انواع یخچال سای‌بای‌ساید، فریزر بدون برفک (بدون استفاده از گاز مخرب لایه اوزن) با همکاری لیبهر آلمان، شومینه‌گازی با همکاری والور انگلیس، ماشین لباسشویی در چندین مدل، جاروبرقی، الکتروپمپ تخلیه ماشین لباسشویی و آبمیوه‌گیری، واتر پمپ کولر و... را به بازار عرضه نمود.

 

ضمانت محصولات آزمایش را از 12 ماه به 30 ماه افزایش داد. محصولات شرکت از طریق تعاونی‌ها و 130 فروشگاه زنجیره‌ای توزیع می‌شد. صادرات یخچال، فریزر، بخاری و آبگرمکن آن عمدتا به کشورهای همسایه ایران مثل آذربایجان، افغانستان، گرجستان و تانزانیا چندین سال تداوم داشت.پس از انقلاب کارگران و کارکنان گروه‌های ذی‌نفوذ متعدد در درون واحد تولیدی در قالب نهادهایی مثل انجمن اسلامی کارکنان، شورای اسلامی کار، پایگاه مقاومت،‌ تعاونی مسکن و مصرف صندوق قرض‌الحسنه در کارخانه تاسیس شد این نهادها گاه به عنوان حامیان منافع جمعی و گروه خاصی در طی سال‌های مختلف ایفای نقش نمودند؛ گرچه از دهه هفتاد به بعد اقتدار آنان رو به تنزل بوده است.

با وقوع انقلاب که برخی از طرح‌های در دست اقدام متوقف شده بود، دوباره در اوایل دهه شصت فعال شد. طرح‌های تولید آزمایشی کولر پرتابل، ماشین لباسشویی، الکتروموتور و الکتروپمپ در تابستان سال 1363 در شرکت آزمایش به بهره‌برداری رسیدند.از سال 1363 برخی از طرح های توقیف شده، دوباره فعال شد.فعالیت های تولیدی شرکت تا اوایل سال ۱۳۸۰ تا حدی رونق داشت و کالاهای جدیدی مانند یخچال ساید بای ساید و فریزر بدون برفک به محصولات شرکت اضافه شدند. پس از پایان جنگ تا سال 1383 فعالیت های کارخانه در بخش تولید محصولات جدید تا حدودی ادامه یافت اما در این سال به دلیل زیان های به وجود آمده، صاحبان اقدام به فروش زمین های کارخانه و انتقال آن به سمنان نمودند. اما به دلیل بدهی فراوان این فعالیت نتیجه بخش نبود و شرکت از تالار بورس کنار گذاشته شد و کارخانه به حالت نیمه تعطیل درآمد.

در همین سال ها مجموعه آزمایش از طریق بورس به بخش خصوصی واگذار شد. در آن زمان زیان انباشته شرکت حدود ۱۲.۵ میلیارد تومان بود. همچنین قیمت هر سهم از شرکت ۱۶۰ تومان بود که ارزش کل شرکت را برابر ۳۵ میلیارد تومان نشان می داد. در سال ۱۳۸۸ به دلیل بدهی های فراوان تعداد کارکنان واحد مرودشت آزمایش، از ۱۴۰۰ نفر به ۱۶۰ نفر کاهش یافت و کارخانه به حالت نیمه تعطیل درآمد.


سرانجام معضلاتی که در طی 23 سال مدیریت دولتی از جهت مازاد نیروی انسانی، بدهی و زیان‌ انباشته گریبانگیر سازمان‌های دولتی شده بود، همچنین سیاست‌ و شعار دولت پس از پایان جنگ مبنی بر برون سپاری فعالیت‌های غیراساسی به بخش خصوصی، فعال شدن بورس در سال 1368، زمینه واگذاری آن به بخش خصوصی را اوایل سال‌های هشتاد فراهم نمود. زیان انباشته شرکت در سال 1383 حدود 5/12 میلیارد تومان، با توجه به زیان‌های سال‌های پیش از آن، هر سهم 160 تومان جمعا 35 میلیارد تومان زیان داشت.در همین سال‌ها با فروش برخی از زمین‌های شرکت به کاهش زیان اقدام نمودند. 

صاحبان و مدیران جدید به ده هکتار زمین در شهرک صنعتی سمنان به منظور انتقال فعالیت صنعتی کارخانه به آنجا اقدام نمودند؛ همچنین به تاسیس شرکت هلدینگ و چند شرکت در زمینه بسته‌بندی، ‌خدمات پس از فروش هادکو و... اقدام نمودند. با این وجود مدیریت خصوصی که کارخانه‌ را خریدند موفقیتی در توسعه شرکت نداشتند؛ آنان به اخذ وام از بانک‌ها اقدام نمودند، اما با این وجود در کمتر از 5 سال شرکت دچار ناتوانی در پرداخت بدهی‌ها و مجبور به استمهال بدهی‌ها گردید. شرکت آزمایش به علت عدم شفافیت از تالار بورس کنار گذاشته شد. با فروش برخی از دارایی‌های شرکت در سال 1387 و 1388 به پرداخت بدهی و بازخرید پرسنل کارخانه مرودشت و تهران ادامه دادند. پرسنل مرودشت از حدود 1400 نفر به 160 نفر در خرداد سال 1388 کاهش یافت (931 نفر در طرح پیش از موعد صنایع نیمه دوم سال 1383 بازنشسته شده بودند) و کارخانه نیمه تعطیل بود. چند تن از صاحبان فعلی خصوصی در دادگاه محکوم شدند. سرنوشت کارخانه آزمایش پس از نیم قرن در آستانه اضمحلال قرار گرفته است.محسن آزمایش در بیشتر فعالیت اقتصادی در طول زندگیش، روزی حدود 16 ساعت به مدت چهل سال (تا سال 1357) کار کرد.آرزویش این بود که کارخانه آزمایش را به یکی از بزرگ‌ترین کارخانه‌های تولیدکننده لوازم خانگی با تولید 200 تا 300 نوع محصول با کیفیت و ارزان تبدیل نماید. همچنین صاحبان سرمایه پولشان را به جای بورس‌بازی و سرمایه‌گذاری در زمین،‌ در صنایع به کار اندازند.

آزمایش چگونه پایان یافت!

زندگی محسن از همان دوران کودکی به داستان های سینمایی نزدیک تر بود تا شیوه زندگی یک کارافرین. او دوران کودکی را همچون قهرمان قصه «آرزوهای بزرگ» در تنگدستی و رویا به پایان رساند. محسن مانند شخصیت اول فیلم های بالیودی کودکی در در کارگاه آهنگری به سختی گذراند. مدتی بعد او ازدواج کرد و زندگی همچون داستان های ایرانی دهه ۷۰ برای خود ترسیم کرد. اندکی بعد ولی سرانجام محسن همچون یکی از شخصیت های فیلم «بادبادک باز» شد. او به آن سوی مرزهای ایران رفت. محسن پس از مصادره اموال به سویس مهاجرت کرد ولی آزمایش زندگی را به شیوه سنتی آموخته بود و علاقه ای به زندگی فرنگی نداشت.

به روایت نویسندگان زندگی نامه او در کتاب «پیشگامان رشد» زندگی او در فرنگستان چنین شد:« سال های آخر زندگی برای آزمایش سرشار از یاس ورنج بود. چهار فرزندش در سال ۱۳۵۷ در سویس درس می خواندند. امیرمسعود، بزرگترین آنها ۱۸ ساله و نازنین کوچکترین آنها ۸ ساله بود. فقدان درآمد، کار، هزینه بالای زندگی، بیماری و پیری در خارج از کشور وضع روحی اورا به شدت متاثر نموده بود. رفتار پدرسالارانه در سویس درون خانواده خشن تر شده بود. مردی که عمری برپای خود ایستاده بود و زندگی بیش از ۲هزار خانوار از طریق کارخانه اش تامین می شد، اکنون محتاج خانواده اش بود.

تنش های درون خانواده به جدایی ازهمسرش در سال ۱۳۶۶ منجر شد. همسر اولش نیز در ایران زندگی می کرد پنج سال آخر زندگیش در کنار بیماری بیشتر یک ترا‍ژدی بود. مردی که از کودکی تکیه گاه دیگران بود اکنون ناچار وابسته به دیگران شده بود.چیزی از درون روحش را متلاشی کرده بود. پسرش تکیه گاه و همزبانش در کشور عرب مراکش بود.محسن آزمایش که ۱۴ سال از کارخانه اش وحاصل زندگیش جدا شده بود، سرانجام در غربت و در سال ۱۳۷۱ در شهر رباط مراکش درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد.»

محسن آزمایش، زاده ۱۳۰۴ در تهران، درگذشته ۱۳۷۱ در شهر رباط مراکش، کارخانه دار خودساخته ایرانی و بنیانگذار کارخانه آزمایش بود.محسن آزمایش به دلیل مشکلات مالی و خانوادگی در سال ۱۳۶۶ از همسر دومش نیز جدا شد. وی سرانجام در سال ۱۳۷۱ در شهر رباط مراکش درغربت درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد.

پرونده محسن آزمایش پس از 33 سال به جریان افتاد
 
خانواده محسن آزمایش پس از ۳۳ سال بازهم پرونده بازگشت اموال پدرشان را به جریان انداخته اند.
 فعالیت های تازه ای برای بازگشت اموال محسن آزمایش آغاز شده است. آزمایش سال ها قبل در مصر فوت کرد ولی خانواده او تلاش می کنند تا برخی از اموال مصادره شده را به خانواده بازگردانند.

پیش از این خانواده برخوردار و ایروانی هم تلاش هایی را برای بازگشت اموالشان صورت داده بودند. برخوردار در دولت اصلاحات و پیش از مرگ قسمتی از اموالش را بازگرداند. ایروانی هم پیش از مرگ، نامه ای به علی سعیدلو معاون اجرایی دولت نهم نوشت و خواهان بازگشت اموالش شد.

دولت اصلاحات اعلام کرده بود،اموال کسانی که دارایی هایشان در صدر انقلاب مصادره شده بود را براساس کارشناسی بازمی گرداند. پیش از این یکبار هم در دهه ۶۰ این موضوع مطرح شده بود ولی با مخالفت جدی موسوی خوئینی ها دادستان وقت انقلاب، موضوع بازگشت اموال بایگانی شد.

در همین حال خبر می رسد، تلاش ها برای بازگشت قسمتی از اموال محسن آزمایش به خانواده او کلید خورده است. 

فیلمی که با زندگی آزمایش همسان است

 بخش هایی زندگی محسن شباهتی بی اندازه به یکی از کارکترهای ماندگار سینمای ایران در دهه ۷۰ داشت. سوژه اول فیلم «هنرپیشه» شباهتی با محسن آزمایش یافته بود.

لیلا» یکی از شاخص ترین آثار داریوش مهرجویی در دهه 70 به اسطوره ای برای سینمای دراماتیک ایران بدل شده بود. «لیلا» روایت دختری بود که برای همسر خود همسری اختیار می کند. کمی بعد از لیلا یکی دیگر از کارگردان های سینمای ایران هم چنین داستانی را در اثری دیگر گنجاند و«هنرپیشه» را خلق کرد. در روایت دوم نیز همسری تلاش می کند تا برای همسر خود، زنی را اختیار کند. «لیلا» و «هنرپیشه» هر دو ماجرای زنانی بودند که به ناباروری دچار بودند و همسرانی داشتند که بذرحسرت کودکی را در دل کاشته بودند.

 

 کمی پیش ازاین دوفیلم در دهه 30 اتفاقی مشابه رخ می دهد.

در پایان 

مدیر کل صنعت، معدن و تجارت فارس:جبران بیکاری کارگران کارخانه آزمایش، سخت است

۷ شهريور ۱۳۹۴

مدیر کل صنعت، معدن و تجارت فارس بیان داشت: امیدوار هستیم شهرستان مرودشت بتواند به وضعیت سابق خود در زمینه صنعت دست یابد و مشکلات این شهر در زمینه صنعت حل گردد.

 مدیر کل سازمان صنعت، معدن و تجارت استان فارس در مراسم افتتاح کارخانه کاغذ کرافت در شهرک صنعتی فتح آباد بیان داشت: در هفته دولت چهار طرح در زمینه صنعت در استان فارس افتتاح می شود و مبلغ این چهار طرح 15 میلیارد و 400 میلیون تومان است.

علی همتی افزود: از چهار طرح مذکور، دو طرح در شهرستان مرودشت افتتاح می شود و این دو طرح دارای ارزش 11 میلیارد و دویست میلیون تومان است.

همتی به مشکلات مرودشت در زمینه صنعت اشاره و بیان داشت: شهرستان مرودشت بعد از شیراز، صنعتی ترین شهرستان فارس بوده است اما در بیست سال گذشته بیشترین آسیب را در زمینه صنعت و کشاورزی داشته است.

وی افزود: توسعه پتروشیمی یکی از طرح هایی است که با مبلغ 1500 میلیارد تومان در دهه فجر سال جاری افتتاح خواهد شد.

همتی اظهار داشت: امیدوار هستیم شهرستان مرودشت بتواند به وضعیت سابق خود در زمینه صنعت دست یابد و مشکلات این شهر در زمینه صنعت حل گردد.

وی اظهار داشت: با توجه به پتانسیل های مرودشت تلاش می کنیم دو صنعت مادر برای مرودشت ایجاد نماییم.

وی در خصوص معضل بیکاری در مرودشت اذعان داشت: کارخانه کاغذ مرودشت و کارخانه بیتا شیشه جم به ترتیب 40 و 29 نفر را به کارگیری خواهند کرد اما جبران بیکاری ناشی از آزمایش سخت است چرا که ناگهان 2000 نفر در کارخانه آزمایش شغل خود را از دست دادند.


 

هشدارهای تلخ آخرین گزارش حسابرس «آزمایش»: کارخانه تعطیل و زیان انباشته هزار میلیارد شده؛ حساب‌ها توقیف است +سند

در ادامه این گزارش تاکید شده است که فعالیت شرکت طی سال های اخیر، فعالیت تولیدی نداشته و درآمد شرکت منحصرا به اجاره بهای املاک بوده است و در عین حال، دارایی های ثابت مشهود و موجودی مواد و کالا، فاقد پوشش بیمه ای است!

 

گروه اقتصادی- رجانیوز: خبر تعطیلی کارخانه مشهور و قدیمی "ارج" جرقه ای بود تا ماجرای بی توجهی برخی مسئولان به واحدهای تولیدی و عدم اقبال اکثریت مردم کشورمان به برندهای ایرانی بار دیگر زنده و برجسته شود. اگرچه نمی توان تعطیلی این کارخانجات را یک شبه و با رفتارهای فلان مدیر خاص تعبیر کرد اما به قول معروف "کار را کع کرد؟ انکه تمام کرد" و اکنون مسئولیت تعطیلی این کارخانجات با مدیران فعلی است.

به گزارش صبحانه، اما علاوه بر این کارخانه مشهور، 2 مجموعه تولیدی مهم دیگر یعنی "پارس‌الکتریک" و "آزمایش" نیز مورد توجه رسانه ها قرار گرفته است و در آخرین اظهارنظر در این خصوص، ییس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی با اشاره به اینکه کارخانه "پارس الکتریک" از چهار - پنج سال اخیر تولید ندارد، در مورد برند "آزمایش" نیز اعلام کرد: این مساله نبش قبر اتفاقی است که ۱۵ سال قبل رخ داده است و مطرح کردن آن هم‌اکنون چاره کار نیست. این کارخانه ۱۵ سال پیش فروخته شد و هم‌اکنون با کمتر از ۱۰۰ کارگر در مرودشت مشغول به کار است که مشکلات بسیاری دارد.

بر همین اساس، بررسی های صبحانه معطوف به پیدا کردن اسناد و گزارشاتی مستند از وضعیت 2 کارخانه فوق شد که در نهایت، آخرین صورت های مالی کارخانه های صنعتی آزمایش که مربوط به سال مالی منتهی به 31 شهریورماه سال 1393 است اما در 29 اردیبهشت ماه سال 1395 توسط حسابرس قانونی شرکت جمع بندی شده است، به دست آمد.

بر اساس این گزارش بازرس قانونی شرکت، «فعالیت تولیدی شرکت اصلی و شرکت کارخانه های صنعتی مرودشت (شرکت فرعی) طی سنوات اخیر متوقف شده و عملیات آنها منجر به "زیان ناویژه" شده است به طوری که زیان انباشته شرکت اصلی در تاریخ ترازنامه بالغ بر هزار و 9 میلیارد ریال و بیش از 5 برابر سرمابه ثبتی شده است"
 




در ادامه این صورت های مالی تاکید شده است که فعالیت شرکت طی سال های اخیر، فعالیت تولیدی نداشته و درآمد شرکت منحصرا به اجاره بهای املاک بوده است و در عین حال، دارایی های ثابت مشهود و موجودی مواد و کالا، فاقد پوشش بیمه ای است!

بخش دیگری از گزارش مذکور مربوط به حکم توقیف اموال شرکت اصلی است که بر اساس اعلام حسابرس، به علت طرح دعوا از سوی شرکت موتوژن بر علیه شرکت اصلی رخ داده و موضوع آن طلب 27 میلیارد ریالی از آزمایش است . نکته جالب دراین خصوص آن است که حسابرس اعلام کرده "در این رابطه ثبتی در حساب های شرکت مشاهده نشده است"

با توجه به اینکه این گزارش فوق، آخرین گزارش رسمی منتشر شده از صورت های مالی کارخانجات آزمایش است و حدود 2 سال از پایان این سال مالی می گذرد، مدیران این شرکت می توانند جدیدترین تحولات و اطلاعات در این خصوص را در اختیار رسانه ها قرار دهند، هرچند که این تاخیر در انتشار صورت های مالی، به عنوان تخلف توسط سازمان بورس ثبت می شود. 

به گزارش صبحانه، کارخانجات آزمایش در تاریخ 16 اسفند 1337 ثبت رسمی و پس از انقلاب، به تملک دولت در آمد و در سال 1381 به صندوق بازنشستگی کشوری واگذار شد. از مهرماه سال 1383 سهام مدیریتی صندوق، به شرکتی سهامی عام به نام گسترش صنایع پیام منتقل شده است.

 

وزیر صنعت، معدن و تجارت از کارخانه آزمایش بازدید کرد


، وزیر صنعت، معدن و تجارت از کارخانه آزمایش مرودشت بازدید کرد.
وزیر صنعت، معدن و تجارت بیان داشت:
کارخانه آزمایش مرودشت
باید به طور کامل نوسازی شود و یک یا چند خط تولید جدید به مجموعه اضافه شود.
محمدرضا نعمت زاده
تصریح کرد: آزمایش یکی از واحدهای تولیدی خوب کشور بود که باید با محصولات جدید و افزایش تولیدات به اقتصاد منطقه و اشتغال زایی کمک نماید.
وزیر صنعت معدن و تجارت در کارخانه آزمایش
نعمت زاده تصریح کرد: در هفته آینده در تهران جلسه ای گرفته می شود و در آن پیرامون آزمایش هم تصمیم گیری می شود.
نماینده مردم شهرستان های مرودشت، ارسنجان و پاسارگاد بیان کرد: کارخانه آزمایش در گذشته به چندین کشور دنیا صادرات داشته و نسبت به بسیاری از برندهای کشور که امروز بازار را اشغال کرده اند پیشرو بوده است ولی متاسفانه این کارخانه در مرحله خصوصی سازی به گروهی واگذار شده است که توانایی انجام این کار را نداشته و شاید اصلا صنعتی نبوده اند و این گروه بر روی شرکت های زیادی دست گذاشته و وام های زیادی از سیستم بانکی دریافت کرده و بدهی های زیادی به نهادهای مختلف دارند.
برومندی نماینده مرودشت و وزیر صنعت معدن و تجارت
محمد مهدی برومندی خاطر نشان کرد: از سال 91
بیش از 50 جلسه
با نهادهای مختلف پیرامون آزمایش داشتم و مهندس صالحی نیا معاون وزیر صنعت و معدن 10 مرتبه در آزمایش حضور یافته اند و چهار جلسه پیرامون این موضوع
با نعمت زاده وزیر صنعت معدن و تجارت
داشته ام.
برومندی افزود: گروه مذکور
توان انجام کار در آزمایش را ندارد
و هر شش ماه یک بار مدیر عامل و هیات مدیره عوض می کنند.
وی خواستار واگذاری این کارخانه به بخش دولتی شد و بیان داشت: در اینجا یا باید هیات حمایت دولتی شکل بگیرد یا یک گروه قوی با یک محصول و برند جدید ورود پیدا کند و یا خود این گروه شروع به کار نمایند.
کارگران کارخانه آزمایش با توجه به تاخیر چند ماهه در پرداخت حقوق شان از مسئولان کارخانه نزد وزیر گلایه کردند.


منابع "اینترنت 

به گزارش اقتصاد ایرانی

کتاب «پیشگامان رشد

سرگذشت پنجاه کنشگر اقتصادی ایران، فریدون شیرین کام،ایمان فرجام نیا، نشر فرهنگ صبا، 1393، صص70-80

 

 

 
 

 

.