س ۸۳۴. همان طور که می دانيد، وضعيت هلال در آخر يا اول ماه به يکی از حالت های زير است:
۱. غروب هلال قبل از غروب خورشيد باشد.
۲. غروب هلال مقارن با غروب خورشيد باشد.
۳. غروب هلال بعد از غروب خورشيد باشد.
لطفاً بيان فرماييد کدام يک از حالات سه گانه فوق را می توان برای تعيين اول ماه به حساب آورد؟
  ج. در هر سه فرض، رؤيت هلال برای اثبات حلول ماه قمری جديد از شبی که پس از رؤيت است کفايت می کند.

س ۸۳۵. رؤيت ماه نو با ابزار چه حكمی دارد و آيا رؤيت تصوير هلال ماه با استفاده از دوربين CCD و انعکاس نور و بازخوانی اطلاعات ضبط شده توسط رايانه، برای اثبات اول ماه کفايت می کند؟
  ج. رؤيت با وسيله، فرقی با رؤيت به طريق عادی ندارد و معتبر است. ملاک آن است که عنوان رؤيت محفوظ باشد. پس رؤيت با چشم و با عينک و با تلسکوپ محکوم به حکم واحدند. اما در مورد انعکاس به رايانه که درآن صدق عنوان رؤيت معلوم نيست محل اشکال است.

س ۸۳۶. اگر هلال ماه شوال در يک شهر ديده نشود، ولی تلويزيون و راديو از حلول آن خبر دهند، آيا کافی است يا تحقيق بيشتری واجب است؟
  ج. اگر مفيد اطمينان به ثبوت هلال گردد يا صدور حکم به هلال از طرف ولی فقيه باشد، کافی است و نيازی به تحقيق نيست.

س ۸۳۷. اگر تعيين اول ماه رمضان و عيد سعيد فطر به علت عدم امکان رؤيت هلال اول ماه به سبب وجود ابر در آسمان يا اسباب ديگر، ممکن نباشد و سی روز ماه شعبان يا ماه رمضان کامل نشده باشد، آيا برای ما که در ژاپن زندگی می کنيم، جايز است که به افق ايران عمل کرده و يا به تقويم اعتماد کنيم؟ وظيفه ما چيست؟
  ج. اگر اول ماه از طريق رؤيت هلال حتی در افق شهرهای مجاوری که اتحاد افق دارند، و يا از طريق شهادت دو فرد عادل و يا از طريق حکم حاکم ثابت نشود، بايد احتياط کرد تا اول ماه ثابت شود.

س ۸۳۸. آيا اتحاد افق در رؤيت هلال شرط است يا خير؟
  ج. بلی شرط است.

س ۸۳۹. مقصود از اتحاد افق چيست؟
  ج. منظور از آن، شهرهايی است که از جهت احتمال رؤيت و عدم احتمال رؤيت هلال يکسان باشند.

س ۸۴۰. اگر روز بيست و نهم ماه در تهران و خراسان عيد باشد، آيا برای افرادی هم که در شهری مانند بوشهر مقيم هستند، جايز است افطار کنند؟ با توجه به اين که افق تهران و خراسان با افق بوشهر يکی نيست.
  ج. به طور کلّی اگر اختلاف بين افق دو شهر به مقداری باشد که با فرض رؤيت هلال در يکی، هلال در ديگری قابل رؤيت نباشد، رؤيت آن برای شهرهايی که احتمال رؤيت در آن به طور قطع و يقين منتفی باشد، کفايت نمی کند.

س ۸۴۱. اگر بين علمای يک شهر راجع به ثبوت هلال يا عدم آن اختلاف رخ دهد و عدالت آن ها هم نزد مکلّف ثابت بوده و به دقت همه آن ها در استدلال خود مطمئن باشد، وظيفه واجب مکلّف چيست؟
  ج. اگر اختلاف دو بيّنه به صورت نفی و اثبات باشد، يعنی يکی مدعی ثبوت هلال و ديگری مدعی عدم ثبوت آن باشد، اين اختلاف موجب تعارض دو بينه و تساقط هر دو است، و وظيفه مکلّف اين است که هر دو نظر را کنار گذاشته و درباره افطار کردن يا روزه گرفتن به آن چه که مقتضای اصل است، عمل نمايد. ولی اگر بين ثبوت هلال و عدم علم به ثبوت آن اختلاف داشته باشند، به اين صورت که بعضی از آن ها مدعی رؤيت هلال باشند و بعضی ديگر مدعی عدم مشاهده آن، قول کسانی که مدعی رؤيت هلال هستند، در صورت عادل بودن، حجت شرعی برای مکلّف است و بايد از آن متابعت کند، و همچنين اگر حاکم شرعی حکم به ثبوت هلال نمايد، حکم وی حجت شرعی برای همه مکلفين است و بايد از آن پيروی کنند.

س ۸۴۲. اگر شخصی هلال ماه را ببيند و بداند که رؤيت هلال برای حاکم شرع شهر او به هر علتی ممکن نيست، آيا او مکلّف است که رؤيت هلال را به حاکم اطلاع دهد؟
  ج. اعلام بر او واجب نيست مگر آن که ترک آن مفسده داشته باشد.

س ۸۴۳. همان گونه که می دانيد اکثر فقهای بزرگوار پنج راه برای ثبوت اول ماه شوال در رساله های عمليه خود بيان کرده اند که ثبوت نزد حاکم شرع در ضمن آن ها نيست، بنا بر اين چگونه بيشتر مؤمنين به مجرد ثبوت اول ماه شوال نزد مراجع، روزه خود را افطار می کنند؟
  ج. تا حاکم حکم به رؤيت هلال نکرده، مجرد ثبوت هلال نزد او، برای تبعيّت ديگران از وی کافی نيست، مگر آن که اطمينان به ثبوت هلال حاصل نمايند.

س ۸۴۴. اگر ولی امر مسلمين حکم نمايد که فردا عيد است و راديو و تلويزيون اعلام کنند که هلال در چند شهر ديده شده است، آيا عيد برای تمامی نواحی کشور ثابت می شود يا فقط برای شهرهايی که ماه در آن ها ديده شده و شهرهای هم افق با آن ها، ثابت می گردد؟
  ج. اگر حکم حاکم شامل همه کشور باشد، حکم او شرعاً برای همه شهرها معتبر است.

س ۸۴۵. آيا کوچکی هلال و باريک بودن و اتصاف آن به خصوصيات هلال شب اول، دليل بر اين محسوب می شود که شب قبل شب اول ماه نبوده، بلکه شب سی ام ماه قبلی بوده است؟ اگر عيد برای شخصی ثابت شود و از اين راه يقين پيدا کند که روز قبل عيد نبوده، آيا قضای روزه روز سی ام ماه رمضان را بايد به جا آورد؟
  ج. مجرد کوچکی و پايين بودن هلال يا بزرگی و بالا بودن و يا پهن يا باريک بودن آن دليل شرعی شب اول يا دوم بودن نيست، ولی اگر مکلّف از آن علم به چيزی پيدا کند بايد به مقتضای علم خود در اين زمينه عمل نمايد.

س ۸۴۶. آيا استناد به شبی که در آن ماه به صورت قرص کامل است (شب چهاردهم) و اعتبار آن به عنوان دليل برای محاسبه اول ماه جايز است تا از اين راه وضعيت يوم الشک معلوم شود که مثلاً روز سی ام ماه رمضان است و احکام روز ماه رمضان بر آن مترتّب شود، مثلاً بر کسی که اين روز را بر اساس بيّنه روزه نگرفته، حکم به وجوب قضای روزه شود و کسی هم که به دليل استصحاب بقای ماه رمضان روزه گرفته، بری ء الذمّه باشد؟
  ج. امر مذکور حجت شرعی بر آن چه ذکر شد، نيست، ولی اگر مفيد علم به چيزی برای مکلّف باشد، واجب است که طبق آن عمل نمايد.

س ۸۴۷. آيا استهلال در اول هر ماه واجب کفايی است يا احتياط واجب؟
  ج. استهلال فی نفسه واجب شرعی نيست.

س ۸۴۸. آيا اول ماه مبارک رمضان و آخر آن با رؤيت هلال ثابت می شود يا با تقويم، هرچند ماه شعبان سی روز نباشد؟
  ج. اول يا آخر ماه رمضان با رؤيت شخص مکلّف يا با شهادت دو فرد عادل يا با شهرتی که مفيد علم است يا با گذشت سی روز و يا به وسيله حکم حاکم ثابت می شود.

س ۸۴۹. اگر تبعيت از اعلام رؤيت هلال توسط يک دولت جايز شد، و آن اعلام معياری علمی برای ثبوت هلال سرزمين های ديگر را تشکيل دهد، آيا اسلامی بودن آن حکومت شرط است، يا اين که عمل به آن حتی اگر حکومت ظالم و فاجر هم باشد، ممکن است؟
  ج. ملاک در اين مورد، حصول اطمينان به رؤيت در منطقه ای است که نسبت به مکلّف کافی محسوب می شود.

س ۸۵۰. خواهشمند است نظر مبارک خود را در خصوص اعتکاف در مساجد (جامع و غير جامع) غير از مساجد اربعه بيان فرماييد.
  ج. رجائاً اشکال ندارد.