یزدفردا
پایگاه خبری و تحلیلی
توسعه، محیط زیست، کویر (3 نظر)
سید محمد حیدری
یزدفردا" سید محمد حیدری"رییس اداره محیط زیست سازمان صنعت، معدن و تجارت استان یزد"استان يزد یک منطقه تاریخی با قدمت حدود 3000 سال می باشد و تاریخ نویسان بنای اولیه شهر یزد را به زمان اسکندر مقدونی نسبت می دهند این استان نزدیک به یک میلیون و یکصد هزار نفر جمعیت دارد که 4/1 درصد از جمعیت کل کشور را تشکیل می دهد و دارای 9 شهرستان، 22شهر، 18بخش، و 48 دهستان است و 131هزار کیلو متر مربع وسعت دارد و در کمربند خشک و نیمه خشک نیمکره شمالی زمین قرار دارد.
این استان دارای 5300 روستا است که 399 روستا خالی از سکنه است. استان با قرار گرفتن در بخش مركزي فلات ايران نامناسب‌ترين عواملي طبيعي چيره بر فلات مركزي ايران نيز است. كويرهاي بزرگ لوت و دشت كوير تا درياچه نمك قم و كوير نمك هرات و مروست تا كوير نمك ابركوه و باتلاق گاوخوني استان يزد را قرار گرفته‌اند. بارش اندك همراه با تبخير شديد، دور بودن از دريا، نزديكي با كوير خشك و پهناور نمك، رطوبت نسبي كم همراه با گرماي بسيار ، از عواملي هستند كه استان يزد را به گونه‌اي خشك‌ترين استان ايران در آورده است.
اين استان از شمال شرقی به استان خراسان جنوبی و غرب به استان اصفهان ، از جنوب و جنوب غربی به استان فارس و استان كرمان محدود مي‌شود و 650 کیلو متر با تهران فاصله دارد. بدليل دور بودن از مرزهاي ايران ، در درازاي تاريخ از بحران‌ها و فشارهاي فرهنگي و نژادي مصون مانده است دشت رسوبي يزد در فلات مركزي ايران، از حوزه‌هاي مهم جغرافيايي است از دامنه شيركوه در جنوب آغاز مي‌شود و با شيب ملايمي تا كوير سياه كوه در شمال ادامه مي‌يابد. كوه‌هاي اين استان جزو رشته كوه هاي مركزي ايران به شمار مي‌روند.
استان يزد بيش از دو هزار كيلومتر راه اصلي آسفالته و راههاي فرعي و روستايي دارد، محور اصلي ارتباطي استان يزد، سرشناس به جاده سنتو يكي از پر رفت و آمدترين شبكه‌هاي ارتباطي ايران به ويژه در حمل و نقل بار با وسايل نقليه سنگين به شمار مي‌رود. بندهاي مهم هرمزگان و چابهار نيز تأثير زيادي در رونق اين راه ارتباطي داشته‌اند.
استان یزد با توجه به موقعیت جغرافیایی و کویری آن و مستعد نبودن توسعه در زمینه قطب کشاورزی، عدم وجود اماکن زیارتی و سیاحتی، همجوار نبودن به آب های خلیج فارس ( شهر بندری ) و سایر بخش صنعت و معدن به عنوان محور توسعه استان در دستور کار قرار گرفت
استان يزد علاوه بر دارا بودن جاذبه‌هاي پر شمار طبيعي ، تاريخي ، معماري، فرهنگي و اجتماعي از ديرباز منطقه‌اي صنعتي بوده و صنايع آن به دو صورت صنعتي و دستي رواج داشته است ، فرش‌بافي ، چاقو سازي، سيدبافي، سنگ‌تراشي ، پارچه‌بافي، زيلوبافي ، سراميك ، سفال‌سازي، كرباس‌بافي، طلا و نقره كاري از صنايع دستي يزد هستند اين استان از نظر صنايع كارخانه‌اي اكنون داراي كارخانه‌هاي توليدي بزرگ و متوسط و كوچك نساجي، فولادسازي ، كاشي و سراميك ، صنايع فلزي ، صنايع غذايي ، كوره‌هاي آجرپزي ، صنایع شیمیایی و ....... مي‌باشد.
همچنين با توجه به وجود معادن غني سنگ آهن ، مس، سرب ، روي، سيليس، گچ، آهك و غيرو اين استان از استان‌هاي صنعتي و معدني و یکی از بزرگترین قطب های معدنی آهن کشور( سنگ آهن چغارت،چادرملو و سنگ آهن منگنزدار) به شمار می رود.
به لحاظ شرايط اقليمي يزد، صنعت كشاورزي در اين منطقه مطلوب نیست و امكان بهره‌برداري از آبهاي سطحي در كشاورزي بسيار كم است و در سال‌هاي اخير با توجه به كاهش نزولات جوی و روند بهره‌برداري بيش از اندازه از آبهاي سطحي و زير زميني، منابع آبي كاهش و با خشك شدن قنات و چشمه‌ها برداشت از منابع آبي توسط چاههاي عميق جايگزين گرديده است و از طرفي با از بين رفتن كشاورزي روند مهاجرت روستائيان به شهر آغاز و توسعه شهرنشيني و به تبع آن نياز اشتغال افزايش پيدا كرده كه اين وضعيت بويژه از بعد از انقلاب به مرور روند روبه رشدي را داشته است. فضای معنوی و فرهنگی، فرهنگ سخت‌كوشي ، دلسوزي ، قناعت ، وجود بخش خصوصی توانمند و بالا بودن روحیه پس انداز و سرمایه گذاری، بهره مندی از جاذبه های فرهنگی ، معماری ، مذهبی ، تاریخی ، طبیعی، وجود منابع سرشار انرژی خورشیدی و منابع باد همراه با مزيت‌هاي نسبي ديگر مانند مديران و كارفرمايان كاردان و با تجربه، رشد مطلوب آموزش عالي، غناي معادن ، قرار گرفتن در مركز كشور و امكانات زير بنايي و خدمات مناسب‌تر در زمينه راه‌آهن ، فرودگاه، انرژي، مخابرات، موقعیت خاص ژئوپلیتکی استان به عنوان محور پایدار امنیت ملی بستر مناسب براي توسعه صنعت در استان فراهم نموده است.
در حال حاضر بیش از 27 نوع ماده معدنی در سه گروه فلزی، خاک های صنعتی، سنگ های تزیینی و نما و مصالح ساختمانی و همچنین بالغ بر 3600 واحد صنعتی با اشتغال حدود 90000 نفر و تعداد 300 واحد معدنی با اشتغال حدود 10000 نفر در استان فعال می باشند.
حال با در نظر گرفتن وضعيت و شرايط ذكر شده كه حكايت از امكانات، قابليت‌ها و توانمندي‌هاي بالقوه و نهفته استان دارد لذا در مقوله برنامه توسعه استان ، بهبود وضعيت زيست محيطي با توجه به تهديدات، تنگناها و محدوديت‌ها، بايد در دستور كار و وفاق جمعي كليه مسئولين و تصميم‌گيران قرار گيرد.
كشور ما اگرچه سهمي يكسان با كشورهاي ديگر از لحاظ توسعه نداشته اما در اين مسئله جهاني براي نابودي محيط زيست خود ، عقب نمانده و مشكلات عديده‌اي را در زمينه‌هاي مختلف توسعه پايدار، چون فقر و نابرابري مشكلات جمعيتي ، بهداشتي و تغذيه‌اي، مشكلات زيست محيطي چون كاهش جنگل‌ها، بيابان زدايي فرسايش خاك آلودگي آب و هوا ، انقراض تنوع زيستي ، مشكلات مربوط به مواد زايد جامد و پساب و پسماند و آلودگی های هوایی شامل مشتقات NOX وsox و سایر آلاینده ها مخصوصا پساب های تولیدی حاصل شده از بخش صنعت و دفع جذبی و سطحی آن در زمین و در نتیجه آلوده نمودن سفره های آب های زیر زمینی و وجود انواع آلاینده های هوایی حاصل از توسعه قطب صنعت در استان مخصوصا در محور مهریز- اردکان ...... بايد عزمي ملي براي جبران مافات بپا خيزد و با آگاهي و هوشياري كامل در رفع مشكلات بكوشد.
از آنجا كه بين اقتصاد و محيط زيست ارتباط تنگاتنگ بر قرار است سياست‌هايي كه هدف آنها نيل به يك مقصود اجتماعي يا اقتصادي است لاجرم محيط زيست را تحت تاثير قرار مي‌دهند حتي اگر اين امر منظر نظر سياست‌گذار نباشد اگر علل تخريب محيط زيست ريشه در كاركردهاي اقتصادي داشته باشد راه حل نيز در همان‌جا است.
بر اين امر تأكيد مي‌كنم و معتقديم كه حفظ كيفيت محيط زيست و ذخيره منابع طبيعي به منزله شالوده و اساس تأمين سلامت رفاه تمامي انسانهاست. بدين ترتيب آنجا كه كيفيت آب پايين است بدون ترديد به بروز بيماري خواهد انجاميد.
در همين راستا استان يزد نيز بدليل فقر منابع آبي و پوشش گياهي و محدوديت‌هاي جغرافيايي – اقليمي در حال حاضر با افزايش سريع رشد جمعيت و پديده شهر نشيني و همچنین مهاجرت و گرايش به صنعت توام گرديده و مركز استان را با مشكلات شهرهاي بزرگ مواجه و دست به گريبان نموده است كه بالطبع ادامه اين روند معضلات موجود را در آينده بسيار بغرنج و پيچيده‌تر خواهد كرد.
بديهي است اگر فعاليت‌هاي عمراني و توسعه اقتصادي در آينده با ملحوظ داشتن شرايط زيست محيطي انجام نشود منجر به تخريب فضاهاي طبيعي ونهايتاً «ايجاد و انتشار انواع آلودگي‌ها در سطح وسيع خواهد شد كه بهره‌وري مستمر و همه جانبه از منابع آن را غير ممكن خواهد ساخت.
بنابراين ضرورت دارد و پيشنهاد مي‌گردد مسئولان اجرايي ، برنامه‌ريزان و تصميم‌سازان و بطور كلي دلسوزان به نكات زير توجه نمايند.
1- محيط زيست براي اقتصاد و تأمين رفاه تمامي انسان‌ها اهميت دارد.
2- علل تخريب محيط زيست عمدتاً در كاركردها و خصوصاً در مورد مديريت اقتصادي ريشه دارد.
3- حل مشكلات زيست محيطي مستلزم اصلاح بي‌نظمي‌هاي اقتصادي و فراهم كردن انگيزه براي حفظ و كاهش مصرف منابع خواهد بود.
4- اولویت توسعه صنعت استان در محور صنایع پاک و کم آب خواه تعریف شود و همچنین به احداث و توسعه مراکز درمانی ( توریسم درمانی) و قطب گردشگری بیشتر توجه شود.
5- سرمایه گذاری بخش صنعت به مناطق کمتر توسعه یافته مانند شهرستان خاتم، مهریز، بافق، بهاباد، تفت و نهایتا ابرکوه هدایت شود.
6- از رشد و توسعه صنعت در پهنه مهریز – اردکان حتی المقدور جلوگیری گردد
7- واحد های آلاینده زیست محیطی در فاصله مناسب از مراکز شهری و در پهنه صنعتی خاصی تعریف شود.
8- بودجه لازم جهت نصب تجهیزات و بک فیلتر در اختیار واحد های صنعتی آلوده قرار گیرد.
9- الزام واحدهای صنعتی به ورود تجهیزات حفاظت محیط زیست همزمان با ورود ماشین آلات صنعتی
10- تجدید نظر در احداث شهرک های جدید صنعتی بر مبنای بادهای غالب استان، فاصله از مراکز شهری، نوع صنعت و لحاظ نمودن مسائل زیست محیطی انجام گیرد
11- به منظور جلوگیری از پراکنده شدن صنایع آلوده دراستان و همچنین متمرکز شدن آنها پیشنهاد می گردد احداث نیروگاه و سایر زیر ساخت های لازم جهت توسعه صنعت آلوده در استان درفاصله مناسب از مراکز شهری و روستایی و در مناطق کمتر توسعه یافته انجام گیرد