یزدفردا
پایگاه خبری و تحلیلییزدفردا"سرویس اجتماعی"خبرهای پلیسی" موضوع تربیت جنسی کودکان از دغدغه‌های اصلی و مهم والدین و مربیان است. در موارد بسیاری مشاهده شده که رفتار غلط مربیان و والدین در این زمینه، تبعات جبران‌ناپذیری را بر روح و ذهن کودکان باقی گذاشته به‌گونه‌ای که آثار آن در سنین بزرگ‌سالی هم وجود داشته است.
متأسفانه برخی از والدین و مربیان، نسبت به این امر دچار نوعی کج‌بینی هستند و این موضوع را همچون تابویی می‌دانند که نباید به آن نزدیک شد، همین نگرش موجب بروز مشکلات فراوانی می‌شود که در برهه‌ای از زمان می‌توان به‌سادگی آن را حل کرد.
آنچه مهم است اینکه والدین و مربیان نسبت به تربیت جنسی کودکان توجه ویژه‌ای داشته باشند و راهکارهای مناسب را در این مسیر به‌کارگیرند. لازمة این امر، داشتن اطلاعات علمی و تجربی در این زمینه است.
یك كنجكاوی كودكانه
اغلب کودکان در سنین 3 تا 5 سالگی، کنجکاوی‌های بسیاری را در ارتباط با فیزیک و آناتومی بدن خویش دارند. همین امر موجب می‌شود تا به بازی‌هایی مثل دکتر بازی، علاقه نشان دهند یا در ارتباط با تفاوت‌هایشان با جنس مخالف، از خود کنجکاوی نشان دهند و پرسش‌هایی را مطرح کنند.
آنچه مهم است این است که اولاً، والدین و مربیان بدانند که این رفتارها در کودکان و سؤالات مکرر آنان در این خصوص، به‌هیچ‌عنوان جنبة جنسی ندارد و خطری در این زمینه آن‌ها را تهدید نمی کند.
درواقع کودکانی که در شرایط طبیعی و با حفظ صیانت محیط تربیتی، در فضایی مناسب و شایسته بزرگ می‌شوند، در سنین کودکی با مشکلات جنسی روبرو نمی‌شوند.
بنابراین وقتی والدین و مربیان باور کردند که سخن از تمایل جنسی کودکان در میان نیست، رفتارهای كودكان در زمینه کشف خود و جنس مخالفشان، غیرعادی و بی‌ادبانه به نظر نمی‌رسد؛ اما مهم است که این رفتار تحت نظر بزرگ‌ترها باشد؛ یعنی والدین و مربیان باید دقت داشته باشند که کنجکاوی بچه‌ها در این زمینه به حدومرز خاصی ختم شود و ادامه پیدا نکند.
واكنش والدین
مسئلة مهم دیگری که در این زمینه وجود دارد، به نحوة عکس‌العمل مربیان و خصوصاً والدین در زمینه‌های جنسی مربوط می‌شود.
مثلاً ممکن است کودکی با همان تصورات دنیای کودکانة خود، از سخنان هم‌بازی‌اش در زمینه‌های جنسی صحبتی را با مادرش داشته باشد.
در چنین مواردی برخی از مادران برخورد سلبی و چکشی با کودکان دارند و با جدیت هر چه تمام‌تر، با آن‌ها برخورد می‌کنند و حرف‌هایشان را به‌دوراز ادب و نزاکت می‌خوانند و از آن‌ها می‌خواهند که هرگز دراین‌باره صحبتی نکنند و اگر کردند، تنبیه خواهند شد.
از طرف دیگر یک مادر می‌تواند با حالتی کاملاً عادی، به سخنان کودکش گوش دهد و با لحنی دوستانه و آرام، او را راهنمایی کند و وجود تفاوت میان دو جنس را کتمان نکند و آن را امری طبیعی و خدادادی معرفی کند؛ اما درنهایت از کودکش بخواهد که در این زمینه کمتر کنجکاوی کند.
مطمئناً چنین کودکی بیش از سایرین این فرصت را دارد که اگر در هر مقطعی از زمان با مشکل یا مسئله‌ای روبرو شد، بتواند به‌راحتی موضوع را با مادرش مطرح کند و از او راهنمایی بخواهد.
آموزش از همان اول
كودكان نیاز به آموزش دارند؛ حتی قبل از ورود به مدرسه؛ مادران و مراقبان مهدكودك، مهم‌ترین افراد برای آموزش‌های قبل از مدرسه هستند.
طبیعی است كه برای آموزش مادران و مراقبان مهدكودك، باید بسته‌های آموزشی مدوَّنی طراحی شود تا آن‌ها مهارت‌های كافی را برای مدیریت رفتارهای جنسی به كودكان بیاموزند.
كودكان تقریباً از سه سالگی بعضی رفتارهای جنسی (مانند بازی با آلت تناسلی) رانشان می‌دهند.. كودكان نیاز به یادگیری بعضی از مفاهیم وابسته به رفتارهای جنسی دارند كه بستر مهم و موردنیاز برای زندگی جنسی آنان در مراحل بعدی رشد و تكامل است؛ مانند «حریم خصوصی»، «حقوق جنسی»، «احترام به دیگران» یا «تعرضات جنسی» و... .
پس از ورود به مدرسه، آموزش‌های جنسی متناسب با سن، بر عهدة اولیای مدرسه (با همكاری تنگاتنگ والدین) است. طبیعی است كه ضرورت آموزش بهداشت و سلامت جنسی برای نوجوانان با بلوغ آغاز می‌شود.
اگر آموزش‌های صحیح از همان دوران پیش از مدرسه توسط والدین شروع شود، به‌مراتب آموزش دورة نوجوانی مؤثرتر و آسان‌تر خواهد بود.
باور شایع در جامعه تحت عنوان «بیداری جنسی زودهنگام در صورت آموزش جنسی به نوجوانان»، باور قابل‌قبولی نیست، شاید عوارض غیرقابل‌جبران در صورت عدم آگاهی كودكان، نوجوانان و جوانان كه متوجه آنان خواهد بود اهمیت بیشتری داشته باشد.
آموزش چگونه؟
مهم‌ترین و طبیعی‌ترین رفتار جنسی کودکان دو تا شش ساله، توجه به اندام‌های خود به‌ویژه اندام‌های تناسلی و حتی نگاه به و لمس اندام‌ها و بدن عریان دیگران است.
بهترین آموزش در این زمان‌ها عبارت است از توضیحات کوتاه، ساده و صحیح دربارة آن اندام و یا رفتار و نیز آموزش مفاهیم مهم و اما جانبی مانند حریم خصوصی بدن، حریم شخصی دیگران، توجه و احترام به علائق دیگران و غیره.
به‌طور مثال اگر فرزند شما با آلت خود در مقابل شما بازی می‌کند، لازم نیست این رفتار را -که طبیعی است- مذمت کنید و زشت و یا غلط قلمداد نمایید، کافی است به او تذکر بدهید که «در مقابل دیگران نباید دست به آلت زد؛ چون دیگران و یا منِ مادر دوست ندارم وقتی با من صحبت می‌کنی دستت در داخل شلوارت باشد.» دقت کنید که شما با این کار، به کودکتان یاد می دهید که به نظر و علاقة دیگران احترام بگذارد.
توصیه‌هایی که والدین به فرزندانشان (چه دختر و چه پسر) می‌کنند، باید دربرگیرندة اطلاعات و دانسته‌هایی دربارة روابط انسانی، هویت جنسی، رعایت مسائل بهداشتی، مهارت‌های زندگی، ارزش‌ها و اخلاقیات انسانی، بیان احساسات و نیازها، تصمیم‌گیری‌های مسئولانه و حفظ و افزایش عزت‌نفس باشد.
مراحل رشد جنسی کودکان و نوجوانان
تولد تا سه سالگی
مادر و پدر می‌توانند به‌منظور کمک به کودکان خردسال (تا 3 سالگی) و رشد ویژگی‌های جنسی سالم در آنان، به نکات آموزشی زیر دقت کنند:
1- در دوران نوزادی، تماس‌های دست با اندام تناسلی نوزاد و شیرخوار را به حداقل برسانید
2- از لمس و نوازش اندام تناسلی کودک بپرهیزید؛
3- از برقراری روابط جنسی در حین بیداری نوزاد و شیرخوار خودداری كنید
4- در خردسالی دربارة اعضای مختلف بدن و کارکرد هر یک، توضیحات ساده و قابل‌فهمی به کودک بدهید. برای مثال، دهان و دندان‌ها برای خوردن و جویدن غذا است، چشم‌ها برای دیدن و ... .
5 - کودک را در آغوش بگیرید و اجازه دهید علاقه و محبت شما را از این طریق درک کند. کودکان نیاز به برقراری تماس‌های جسمانی با والدین و اعضای خانوادة خود دارند.
6- به‌تدریج به فرزندتان تفاوت و خصوصی بودن بعضی از اندام‌های بدنش را یاد بدهید. برای مثال، بینی عضوی از صورت است و دست زدن به آن اشکالی ندارد، ولی آلت تناسلی اندامی خصوصی است و دیگران نباید به آن دست بزنند.
7- چنانچه فرزندتان با کودک غیر هم‌جنس خودش بازی می‌کند و متوجه تفاوت جنسی خودش با او می‌گردد، سعی کنید تفاوت دختر و پسر را خیلی ساده و راحت برایش توضیح دهید.
8- به کودک یاد بدهید که اگر کودک دیگری قصد داشت آلت تناسلی او را ببیند، با مخالفت کردن و گفتن اینکه«این قسمت از بدن من کاملاً خصوصی است»، مانع از انجام این کار شود.
9- چنانچه فرزند خردسالتان دربار؛ حاملگی سؤالی پرسید؛ سعی کنید با ساده‌ترین عبارات و جملات جواب او را بدهید.
10- سعی کنید هنگامی‌که دربارة اعضای بدن (سر، دست، پا، ... و آلت تناسلی) صحبت می‌کنید، احساس گناه، شرمساری و خجالت نداشته باشید.
کودکان چهار تا پنج ساله
مادر و پدر می‌توانند به‌منظور کمک به کودکان چهار تا پنج سالة خود و رشد ویژگی‌های جنسی سالم در آنان، به نکات آموزشی زیر دقت کنند:
1-مفهوم خصوصی بودن اندام‌های تناسلی را به کودک یاد بدهید.
2- نام اعضای بدن او را (چه داخلی و چه خارجی) با کلمات و الفاظ درست و شایسته به کودک بیاموزید.
3-کودک را تشویق کنید تا سؤالات مختلف خود را دربارة جنسیت و اندام‌های تناسلی، از شما یا افراد قابل‌اطمینان خانواده بپرسد
4- در هنگام تعویض لباس کودک، به دستگاه تناسلی او نگاه نکنید تا حجب و حیای کودک از بین نرود و یاد بگیرد که باید این بخش از بدنش را بپوشاند.
کودکان شش تا نه ساله:
اغلب کودکان شش تا نه ساله، مایل به دوستی و بازی کردن با کودکان هم‌جنس خود هستند. این گروه کاملاً به نقش‌های جنسیتی‌شان حساس و هوشیارند و خصوصی بودن مسائل مربوط به جنسیت را تشخیص می‌دهند.
اگر والدین از صحبت کردن دربارة مسائل جنسی احساس شرم و گناه کنند، این گروه از کودکان به‌تدریج از صحبت کردن و در میان گذاشتن سؤالات و پرسش‌های جنسی خود امتناع خواهند کرد.
آن‌ها درک کاملی از نقش‌ها و تصورات قالبی خانواده‌ها دربارة مسائل جنسیتی دارند. برای مثال، این کار پسرانه است و این کار دخترانه. خود پنداره‌ای قوی درباره‌ی نوع جنس و تن‌انگارة خود تشكیل می‌دهند.
مرکز مشاوره معاونت اجتماعی پلیس یزد
تهیه و تنظیم: فاطمه رضایی نسب