یزدفردا

اخيراً حجت الاسلام والمسلمين حسن روحاني در مقام رياست جمهوري در نمايشگاه مطبوعات درباره لزوم نقد سخن گفت و با انتقاد از نشرياتي كه از بيت المال تغذيه مي‌شوند و حرمت شهروندان را نگه نمي‌دارند مطالبي بيان داشت كه مردم از طريق خبرگزاري‌ها و رسانه‌هاي عمومي از آن سخنان و بازتاب‌هايي كه در پي داشت آگاه شدند از جمله:
«آيت‌ا... آملي لاريجاني رئيس قوه قضائيه، با تأكيد بر اينكه روند دستگاه قضايي رعايت قانون و مصالح كشور است، از مطبوعات و مسئولان خواست به قوه قضائيه كمك كنند نه اينكه در حق قوه قضائيه جفا كنند و نسبت‌هاي ناروا دهند. وي اظهار داشت: رئيس‌جمهوري محترم گفتند باب نقد در كشور باز است و به «النصيحته لائمه المسلمين» تمسك جستند و اينكه حتي به حاكم مسلمين هم مي‌توان نقد كرد، بنابراين طبعاً به مقامات پايين‌تر هم مي‌توان نقد كرد؛ چند نكته را از باب نصح مطرح مي‌كنم. آيت‌ا... آملي‌لاريجاني با تصريح بر اينكه «نبايد نسبت به قوه قضائيه جفا كرد» افزود: همه مي‌دانند كه همواره از دولت حمايت كرده‌ام؛ بعد از اين هم حمايت خواهم كرد چرا كه معتقدم بايد با همدلي حركت كنيم، مردم از ما حل مشكلات را مي‌خواهند نه اينكه هر روز حاشيه‌اي ايجاد كنيم و مشكلي بر مشكلات بيفزاييم. رئيس دستگاه قضا تأكيد كرد: رئيس جمهوري محترم دو سه عبارت را به كار بردند از جمله اينكه قوه قضائيه بايد مأمن جامعه باشد و اگر نمك سالم باشد، هر چيزي اشكال داشته باشد مي‌توان جلوي آن را گرفت اما اگر نمك فاسد شود، كار بسيار سخت مي‌شود، بايد پرسيد مقصود از اين جملات شرطي چيست.»1
اصل هشتم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران دعوت به خير، امر به معروف و نهي از منكر را وظيفه‌اي همگاني و متقابل بر عهده مردم نسبت به يكديگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت دانسته و حدود و كيفيت آن را به عهده قانون گذاشته است به عبارتي هر شهروند كه حق شركت در انتخابات را داشته باشد مي‌تواند با متانت وادب و بدون اهانت به ديگران مواضع انتقادي خود را سنجيده و از روي دلسوزي خطاب به هر يك از مسئولان و دولتمردان بگويد يا بنويسد، ضمناً جو را متشنج نكند و عنان قلم را رها ننمايد، در اين صورت درخواست پاسخگويي از افرادي كه در قوه قضاييه انجام وظيفه مي‌نمايند يا انتقاد از عملكرد عده‌اي از قضات به معني زير سئوال بردن نهاد قوه قضاييه يا ناديده گرفتن تلاش‌ها و اقدامات قانوني اكثريت قضات محترم كشور نيست. منتقدين مي‌خواهند متذكر شوند ممكن است قدرت، انسان را از مسير اصلي و واقعي دور كند بنابراين بايد نيروهاي مسئول به منظور ايجاد جو آرامش در جامعه و جلوگيري از تضييع حق انسان‌ها و احقاق حق مظلومين و مجازات ستمگران، اختلاس‌كنندگان، زراندوزان، تهمت و افترازنندگان، متجاوزان، قاچاقچيان و امثال آنها تلاش مضاعف به عمل آورند.
بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران امام خميني(ره) بارها و مكرراً در مصاحبه‌ها و پيام‌ها و سخنراني‌ها براي آحاد مردم اين مرز و بوم حق انتقاد قائل شده‌اند. «اين حكومت در همه مراتب خود، متكي به آراي عمومي و تحت نظارت و ارزيابي و انتقاد عمومي خواهد بود.» 2
«الان مكلفيم ما، مسؤوليم همه مان مسؤوليم، نه مسؤول براي كار خودمان مسؤول كارهاي ديگران هم هستيم (كلكم راع و كلكم مسئول عن رعيته) همه بايد نسبت به همه رعايت بكنند، همه بايد نسبت به ديگران، مسؤوليت من هم گردن شماست، شما هم گردن من است. اگر من پايم را كج گذاشتم شما مسؤوليد اگر نگوئيد چرا پايت را كج گذاشتي، همه روحانيون بايد به او هجوم كنند كه چرا بر خلاف موازين؟ ساير مردم هم بايد بكنند و نهي از منكر اختصاص به روحاني ندارد، مال همه است، امت بايد نهي از منكر بكند، امر به معروف بكند.»3
«...اگر يك نفر خلاف كرد، بيست نفر از شماها رفت گفت نكن، اين كار صحيح نيست، تحت تأثير واقع مي‏شود. اگر يك معمّم، يك صورت معمّم، يك كار خلاف كرد، از اطراف، معمّمين هجوم به آن آوردند كه چرا اين كار را مي‏كني؟ نمي‏كند ديگر. اگر من يك خلافي كردم همه‏تان هجوم آوريد كه چرا اين كار را مي‏كني؟ من سر جايم مي‏نشينم. همه‏تان مسئوليد، همه‏مان مسئوليم. امروز مسئوليت، بزرگ است براي ما، ما نصف راه هستيم و من خوف اين را دارم كه قضيه ما قضيه هيتلر بشود.»4
مقام معظم رهبري در مواقع گوناگون به اين نكته اشاره و از انتقاد استقبال ‌نموده‌اند. «ايني هم كه گفتند از رهبري انتقاد نميكنند، شما برويد بگوئيد انتقاد كنند. ما كه نگفتيم از ما كسي انتقاد نكند؛ ما كه حرفي نداريم. من از انتقاد استقبال مي‌كنم؛ از انتقاد استقبال مي‌كنم. البته انتقاد هم مي‌كنند. ديگر حالا جاي توضيحش نيست؛ انتقاد هم هست، فراوان هست، كم هم نيست؛ بنده هم مي‌گيرم، دريافت مي‌كنم و انتقادها را مي‌فهمم... چند سال قبل يكي از نشريات دانشجويي از بنده انتقاداتي كرده بود. خواستند برخورد كنند اما من گفتم برخورد نكنيد اين‌ها اشكالي ندارد اجازه دهيد بنويسند.»5
دولتمردان و مسئولان در نهادهاي مختلف، نمايندگان مجلس و كارگزاران نظام جمهوري اسلامي ايران بايد خود را پاسخگوي انتقادات بدانند. امام جمعه موقت قم آيت ا... ابراهيم اميني مي‌گويد: «انتقاد در فرهنگ اسلام يك ارزش و گاهي يك تكليف است، امام صادق عليه السلام در حديثي فرمود: « بهترين برادران من كسي است كه تذكر عيوبم را به من هديه كند.» ميزان الحكمه، ج 3، ص 2207.
انتقاد سازنده به انسان كمك مي‌كند تا عيوب خود را بر طرف سازد، اگر طالب كمال هستيم بايد ازا نتقاد استقبال كنيم و از ان پند بگيريم. ولي در عرف ما انتقاد كار زشتي به شمار مي‌رود، مي‌كوشيم از كسي مخصوصا قدرتمندان انتقاد نكنيم مبادا رنجيده خاطر گردند و منافعمان در خطر قرار گيرد. دوست نداريم كسي از ما انتقاد كند و اگر كسي عيوب و نواقص ما را تذكر داد، به جاي تشكر، مي‌رنجيم و او را قدر ناشناس، حسود، بي‌ادب و دشمن، به حساب مي‌آوريم. با اين كه انتقاد در عرصه سياست يك امر ضروري است. و بهترين وسيله است براي شناخت نقاط ضعف و منفي و اصلاح آنها ولي متاسفانه شخصيت‌هاي سياسي و اجتماعي و مسئولان سازمان‌ها و نهادها جدا" از آن گريزانند، و اين عمل مفيد و سازنده را حمله به شخصت خود به حساب مي‌آورند و در صدد انتقام بر مي‌آيند. اين اشتباه بزرگي است كه امام خميني(ره) همواره بدان اشاره مي‌كرد. در جايي فرموده:«هيچ كس و هيچ دستگاهي و هيچ فردي نمي‌تواند ادعا كند كه من نقص، هيچ ندارم، اگر كسي ادعا كرد اين را اين بزرگترين نقصش همين ادعاست. كسي نيست كه بتواند بگويد كه من بي عيب هستم، بي عيب ما نداريم در دنيا، و ما بايد هميشه توجهمان به آن عيوب خودمان باشد.» صحيفه امام، ج 17، ص 246.
امام خميني بر اين باور بود كه مردم حق انتقاد دارند و بايد در مواقع لازم از مسئولان انتقاد كنند و تذكر بدهند تا اگر اشتباه دارند در صدد اصلاح خود برآيند، مسئولان و كارگزاران نيز بايد انتقاد پذير باشند.
در جايي فرمود: انتقاد بايد بشود، تا انتقاد نشود اصلاح نمي‌شود يك جامعه، عيب هم در همين جا هست. سر تا پاي انسان عيب است و بايد اين عيب‌ها را گفت، انتقادات را كرد، براي اين كه اصلاح بشود جامعه.» صحيفه امام، ج 14، ص 401»6
عده‌اي از نمايندگان و فعالان سياسي گاه از عملكرد بعضي قضات انتقاد نموده و از جمله نماينده مردم اردستان در مجلس شوراي اسلامي اظهار مي‌دارد:
«چرا در قوه قضاييه مشهور شده است كه تا رشوه ندهي و پارتي نداشته باشي كار پيش نمي‌رود و چرا وقتي آيت‌ا... شاهرودي در قوه قضاييه آمدند گفتند ويرانه تحويل گرفتم و وقتي آيت‌ا... آملي آمدند گفتند خرابه تحويل گرفتم و چرا بايد روساي دادگستري‌ها هشت سال در بالاترين سمت بمانند تا دچار اتهام و ناكارآمدي شوند؟وي تصريح كرد: آب راكد هم مي‌گندد پس چرا برخي از مديران در مقام قضايي سال‌ها جاي خود مي‌مانند و مگر نمي‌گويند اميرمومنان(ع) صبح هنگام به ابوالاسود حكم قضاوت داد و ظهر هنگام اين حكم را لغو كرد پس چرا در كشور ما اين اتفاق رخ نمي‌دهد؟ و علماي ما نيز مردم را از مرگ نمي‌ترسانند و از خطاهاي خود برحذر نمي‌دارند و گورستان را با نام آرامستان تلطيف مي‌كنند در حاليكه مرگ تنها حقيقتي است كه مغرورين را به تواضع مي‌كشاند.»7
نگارنده اين سطور به عنوان نمونه يادآوري مي‌نمايد: اگر به تذكرات مجلس ششم و هفتم، هشتم ونهم درباره تخلفات يكي از قضات سابق توجه شده بود، مردم در جريان نهايي شدن پرونده فروش سئوالات كنكور قرار گرفته بودند، ماجراي مرگ خبرنگار ايراني، كانادايي پيش نيامده بود، جنايت كهريزك رقم نخورده و داستان ستار بهشتي به وقوع نپيوسته بود، عده‌اي از دولتمردان و نمايندگان سابق مجلس را با زير شلواري و سرپايي به سالن دادگاه نياورده بودند در حالي كه هنوز حكمي براي آنها صادر نشده محاكمه آنها از تلويزيون پخش نمي‌شد، گرچه دزد چند مرغ و لنگه كفش را كه به حق به زندان انداخته بودند اما در برابر، عده‌اي از اختلاس كنندگان و مفسدان اقتصادي و زمين خواران در گوشه و كنار راست راست نمي‌گشتند، به دست بعضي از قضات مرخصي عده‌اي زنداني ماه‌ها لغو نمي‌شد و مي‌گذاشتند زن جوان و زنداني طبق قانون مدتي يك بار با خانواده‌اش ملاقات داشته باشد يا فرزند دو، سه ساله‌اش را در آغوش بگيرد تا فرزند گرماي وجود مادر را احساس كند و در نهايت توسط يك مقام اسبق دادگستري بر خلاف قانون مخفيانه گفته‌هاي فردي ضبط نمي‌شد و عالي‌ترين مقام اجرايي كشور در برابر نمايندگان مجلس شوراي اسلامي و دوربين‌هاي تلويزيوني و رسانه‌هاي سراسر جهان پخش نمي‌كرد و... در آن صورت به طور قطع بهتر و بيشتر در مسير قانونگرايي قدم برداشته ‌بوديم و بنا به گفته آن روحاني دلسوز و انديشمند توانا امام جمعه موقت قم آيت ا... ابراهيم اميني: «اگر دستگاه قضايي بدون رعايت جناح بازي، رشوه‌خواري و پارتي‌بازي كار خود را انجام دهد آبروي نظام حفظ خواهد شد، اگر مردم از دستگاه قضايي مايوس شوند به انقلاب، امام راحل (ره) و شهيد بهشتي ظلم شده است.»8
حسن ختام مقاله به ترجمه آيات 44 و 45 و 46 سوره شريفه «الحاقه» كه خداوند خطاب به رسول گرامي اسلام حضرت محمد مصطفي(ص) با كلمه شرط فرموده است اختصاص مي‌يابد: «‌اگر محمد(ص) دروغي به ما نسبت دهد و چيزي كه ما گفتيم از خود درآورده و به ما نسبت دهد يعني اگر سخني به تكلف و زحمت خودش بگويد، دست راست او را قطع خواهيم نمود و ما قطع مي‌كنيم از او رگ دل او را و او را هلاك مي‌نمائيم.»9

مدير مسئول

پي نوشت‌ها:
1- روزنامه ايران، 19/8/94
2- صحيفه امام خميني(ره)، جلد 4، صفحه 160
3- همان، جلد 8، صفحه 487
4- همان، صفحه 511
5- سايت الف، 7/8/1388، واكنش رهبر معظم انقلاب به انتقادات صريح يكي از نخبگان
6- پايگاه اطلاع‌رساني آيت ا... ابراهيم اميني، اخلاق و سياست از ديدگاه امام خميني(ره)، 10/3/1387
7- سايت تابناك، 19/3/94
8- خبرگزاري دانشجويان ايران
9- «ترجمه تفسير مجمع‌البيان»، شيخ طبرسي، جلد 25، انتشارات فراهاني، سال 1358