یزدفردا

اختلاف و تشتت در نامیدن توافق هسته ای ایران و گروه ۱+۵ در رسانه های ایران، فقط نمونه بارزی از دردسرهای روزنامه نگاری در جمهوری اسلامی نیست و نشان می دهد که نحوه معرفی نتایج مذاکرات وین به افکار عمومی تا چه اندازه به مسایل مختلف گره خورده است.

از یک سو، بسته به دیدگاه و گرایش سیاسی چهره ها یا رسانه ها، نام های مختلفی برای این توافق برگزیده شده و از سوی دیگر، با درز کردن جزییاتی احتمالی از موارد مورد توافق، به ناگزیر برخی تغییرات در نام های برگزیده نیز اعمال شده است.

در رسانه های ایران، از توافق هسته ای عموما با نام هایی نظیر توافق، جمع بندی و جمع بندی مکتوب یاد کرده اند. روزنامه های هوادار دولت عموما از "توافق" سخن می گویند در حالی که منتقدان اصولگرای دولت، بیشتر از "جمع بندی" برای توصیف نتیجه مذاکرات استفاده می کنند.

با انتشار برخی جزییات احتمالی و حدس و گمان ها در باره مفاد توافق اما این نامگذاری ها نیز تغییر کرده اند. در حالی که روزنامه های هوادار دولت، در شماره روز سه شنبه خود عموما با لحنی حماسی از پیروزی ایران در رسیدن به یک "توافق تاریخی" سخن گفته بودند، در ساعات پایانی دوشنبه شب و ساعات نخستین بامداد سه شنبه، با انتشار برخی جزییات از جمله در باره داده شدن اجازه بازرسی از سایت های نظامی مخصوصا پارچین، شماری از همین رسانه ها، "توافق" را به "پیش نویس توافق" تغییر دادند.

با چنین رویکردی که ممکن است برای کاستن از شدت حملات منتقدان توافق هسته ای صورت گرفته باشد، می توان انتظار داشت که روز سه شنبه همزمان با اعلام رسمی جزییات بیشتر و پس از آن، این توافق نام های تازه تری نیز پیدا کند.

همزمان، محمد دهقان، عضو هیئت رییسه مجلس نیز گفته است که دولت ها، فرصتی ۱۵ روزه دارند تا با بررسی "جمع بندی" وین و اصلاح آن، متن را نهایی کنند.

آقای دهقان در حالی از امکان تغییر و اصلاح "جمع بندی" سخن گفته که اعضای تیم مذاکره کننده ایران، هرگز به چنین امکان و احتمالی اشاره نکرده و برعکس، بارها تاکید کرده اند که برای مذاکره و طبیعتا توافق از اختیارات کامل برخوردارند و هر توافقی با تایید آیت الله علی خامنه ای صورت می گیرد.

آقای دهقان در عین حال به این پرسش نیز پاسخ نگفته است که اگر اعمال تغییرات و اصلاحات به این سادگی ممکن بود، دیگر چه نیازی بود که مذاکرات فشرده برای ١٨ روز متوالی ادامه پیدا کند، ضرب الاجل ها چند بار تمدید شود و در آخرین فرصت ممکن نیز، هیئت های مذاکره کننده تا ساعاتی پس از نیمه شب همچنان به بحث و تدوین متن بپردازند؟

اگر دو طرف نتوانند روز سه شنبه به توافقی برسند و در نهایت مجبور شوند به جای متن توافق که گفته می شود حدود صد صفحه است به همراه ده ها صفحه ضمیمه، تنها بیانیه ای مبنی بر ادامه مذاکرات منتشر کنند، چنین حالتی بیشتر قابل تصور خواهد بود، اما حتی در آن صورت هم، عملا متنی برای بررسی در پایتخت ها وجود نخواهد داشت.

بنابراین، به نظر می رسد که در تهران نیز همه در انتظار اعلام توافق و متون مربوط به این توافق هستند.

در چنین شرایطی، روشن است که هر تغییری، حتی اگر ممکن باشد، معنایی جز در هم ریختن ساختار توافق کنونی و بر باد رفتن مذاکرات دو سال گذشته، به ویژه دو هفته اخیر نخواهد داشت و در بهترین حالت، طرفین را بار دیگر برای رسیدن به توافقی دیگر که مطلوب کنگره آمریکا و مجلس شورای اسلامی، یا به طور کلی واشنگتن و تهران باشد، پشت میزهای مذاکره خواهد نشاند.

از سوی دیگر، هم دولت حسن روحانی و هم دولت باراک اوباما، مایلند برای پرهیز از شکست دیپلماسی خود، این توافق را همان گونه که در وین حاصل شده، به شورای امنیت سازمان ملل متحد ببرند و به بحران ۱۳ ساله پرونده اتمی، دست کم در این مقطع زمانی پایان دهند.

اگر تغییرات اعمالی در پایتخت دو کشور، محدود به نام ها و شیوه معرفی آن به شهروندان هر کشور باقی بماند، حسن روحانی و باراک اوباما دشواری زیادی برای پیمودن آخرین مراحل مسیر مطلوب خود نخواهند داشت، اما اگر تغییرات از این فراتر رود و مفاد توافقنامه و ضمیمه های همراه آن را در بربگیرد، آنگاه، آنان در وضعیتی به مراتب دشوار و شکننده قرار خواهند گرفت که دامنه اش دیگر تنها به عرصه سیاست خارجیشان محدود نمی ماند و جایگاه آنان در عرصه سیاست داخلی را نیز به شکلی اساسی تحت تاثیر قرار خواهد داد.