یزدفردا

... اکنون به شرح چهار قسمت فوق می پردازیم :

1 . آرامش روانی
نبودن حریم میان زن و مرد و آزادی معاشرت های بی بند و بار هیجان ها و التهاب های جنسی را فزونی می بخشد و تقاضای سکس را به صورت یک عطش روحی و یک خواست اشباع نشدنی در می آورد . غریزه جنسی غریزه ای نیرومند ، عمیق و " دریا صفت " است ، هر چه بیشتر اطاعت شود سر کش تر می گردد ، همچون آتش که هر چه به آن بیشتر خوراک بدهند شعله ورتر می شود .

برای درک این مطلب به دو چیز باید توجه داشت :

1 – تاریخ همان طور که از آزمندان ثروت یاد می کند که با حرص و آزی حیرت آور در پی گرد آوردن پول و ثروت بوده اند و هر چه بیشتر جمع می کرده اند حریص تر می شده اند ، همچنین از آزمندانی در زمینه مسائل جنسی یاد می کند .اینها نیز به هیچ وجه از نظر حس تصرف و تملک زیبا رویان در یک حدی متوقف نشده اند . صاحبان حرمسراها و در واقع همه کسانی که قدرت استفاده داشته اند چنین بوده اند .

کریستن سن نویسنده کتاب ایران در زمان ساسانیان در فصل نهم کتاب خویش می نویسد :
"در نقش شکار طاق بستان فقط چند تن از سه هزار زنی که خسرو پرویز در
حرم داشت می بینیم . این شهریار هیچ گاه از این میل سیر نمی شد .دوشیزگان
و بیوگان و زنان صاحب اولاد را در هر جا نشان می دادند به حرم خود می
آورد . هر زمان که میل تجدید حرم می کرد نامه ای چند به فرمانروایان اطراف
می فرستاد و در آن وصف زن کامل عیار را درج می کرد . پس عمال او هر جا
زنی را با وصف نامه مناسب می دیدند به خدمت می بردند . "

از این گونه جریان ها در تاریخ قدیم بسیار می توان یافت . در دوران جدید، این جریان ها به شکل حرمسرا نیست ، به شکل دیگر است ، با این تفاوت که در دوران جدید لزومی ندارد کسی به اندازه خسرو پرویز و هارون الرشید امکانات داشته باشد . در دوره جدید به برکت تجدد فرنگی ، برای مردی که یک صدهزارم پرویز و هارون امکانات داشته باشد میسر است که به اندازه آن ها از جنس زن بهره کشی کند .

2 – هیچ فکر کرده اید که حس " تغزل " در بشر چه حسی است ؟ قسمتی از ادبیات جهان عشق و غزل است . در این بخش از ادبیات ، مرد ، محبوب ومعشوق خود را ستایش می کند ، به پیشگاه او نیاز می برد ، او را بزرگ و خود را کوچک جلوه می دهد ، خود را نیازمند کوچکترین عنایت او می داند ، مدعی می شود که محبوب و معشوق
" صد ملک جان به نیم نظر می تواند بخرد ، پس چرا در این معامله تقصیر می کند " ، از فراق او دردمندانه می نالد .

این چیست ؟ چرا بشر در مورد سایر نیازهای خود چنین نمی کند ؟ آیا تاکنون دیده ایدکه یک آدم پول پرست برای پول ،یک آدم جاه پرست برای جاه و مقام ، غزل سرایی کند ؟! آیا تا کنون کسی برای نان غزل سرایی کرده است ؟ چرا هر کسی از شعر و غزل دیگری خوشش می آید ؟ چرا همه از دیوان حافظ این قدر لذت می برند ؟ آیا جز این است که همه کس آن را با زبان یک غریزه عمیق که سراپای وجودش را گرفته است منطبق می بیند ؟ چقدر اشتباه می کنند کسانی که می گویند یگانه عامل اساسی فعالیت های بشر، عامل اقتصاد است !!

بشر برای عشق های جنسی خود موسیقی خاص دارد ، همچنان که برای معنویات نیز موسیقی خاص دارد ، در صورتی که برای حاجت های صرفا مادی از قبیل آب و نان موسیقی ندارد .

من نمی خواهم ادعا کنم که تمام عشق ها جنسی است و هم هرگز نمی گویم که حافظ و سعدی و سایر غزل سرایان صرفا از زبان غریزه جنسی سخن گفته اند . این مبحث ، مبحث دیگری است که جداگانه باید بحث شود .

ولی قدر مسلم این است که بسیاری از عشق ها و غزل ها عشق و غزل هایی است که مرد برای زن داشته است . همین قدر کافی است که بدانیم توجه مرد به زن از نوع توجه به نان و آب نیست که با سیر شدن شکم اقناع شود ، بلکه یا به صورت حرص و آز و تنوع پرستی در می آید و یا به صورت عشق و غزل . ما بعدا در این باره بحث خواهیم کرد که در چه شرایطی حالت حرص و آز جنسی تقویت می شود و در چه شرایطی شکل عشق و غزل پیدا می کند و رنگ معنوی به خود می گیرد .

به هر حال اسلام به قدرت شگرف این غریزه آتشین توجه کامل کرده است . روایات زیادی درباره خطرناک بودن "نگاه" ، خطرناک بودن خلوت با زن ، و بالاخره خطرناک بودن غریزه ای که مرد و زن را به یکدیگر پیوند می دهد وارد شده است .

اسلام تدابیری برای تعدیل و رام کردن این غریزه اندیشیده است و در این زمینه ، هم برای زنان و هم برای مردان تکلیف معین کرده است . یک وظیفه مشترک که برای زن و مرد، هر دو، مقرر فرموده مربوط به نگاه کردن است :

قل للمومنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم ...قل للمومنات یغضضن من ابصار هن و یحفظن فروجهن -(قرآن کریم)

خلاصه این دستور قرآن این است که زن و مرد نباید به یکدیگر خیره شوند، نباید چشم چرانی کنند، نباید نگاه های مملو از شهوت به یکدیگر بدوزند، نباید به قصد لذت بردن به یکدیگر نگاه کنند. یک وظیفه هم خاص زنان مقرر فرموده است و آن این است که بدن خود را از مردان بیگانه پوشیده دارند و در اجتماع به جلوه گری و دلربایی نپردازند ، به هیچ وجه و به هیچ صورت و با هیچ شکل و رنگ و بهانه ای کاری نکنند که موجبات تحریک مردان بیگانه را فراهم کنند .

روح بشر فوق العاده تحریک پذیر است . اشتباه است که گمان کنیم تحریک پذیری روح بشر محدود به حد خاصی است و از آن پس آرام می گیرد .

همان طور که بشر – اعم از مرد و زن – در ناحیه ثروت و مقام از تصاحب ثروت و از تملک جاه و مقام سیر نمی شود و اشباع نمی گردد ، در ناحیه جنسی نیز چنین است . هیچ مردی از تصاحب زیبا رویان و هیچ زنی از متوجه کردن مردان و تصاحب قلب آنان و بالاخره هیچ دلی از هوس سیر نمی شود .

و از طرفی تقاضای نامحدود خواه نا خواه انجام ناشدنی است و همیشه مقرون است به نوعی احساس محرومیت . دست نیافتن به آرزوها به نوبه خود منجر به اختلالات روحی و بیماری های روانی می گردد .

چرا در دنیا غرب این همه بیماری روانی زیاد شده است ؟ علتش آزادی اخلاقی جنسی و تحریکات فراوان سکسی است که به وسیله جراید و مجلات و سینماها و تئاتر و محافل و مجالس رسمی و غیر رسمی و حتی خیابان ها و کوچه ها انجام می شود .

اما علت این که در اسلام دستور پوشش، اختصاص به زنان یافته است این است که میل به خودنمایی و خودآرایی مخصوص زنان است . از نظر تصاحب قلب ها و دل ها مرد شکار است و زن شکارچی ، همچنان که از نظر تصاحب جسم و تن ، زن شکار است و مرد شکارچی . میل زن به خود آرایی از این نوع حس شکارچی گری او ناشی می شود . در هیچ جای دنیا سابقه ندارد که مردان لباس های بدن نما و آرایش های تحریک کننده به کار برند . این زن است که به حکم طبیعت خاص خود می خواهد دلبری کند و مرد را دلباخته و در دام علاقه به خود اسیر سازد . لهذا انحراف تبرج و برهنگی از انحرافهای مخصوص زنان است و دستور پوشش هم برای آنان مقرر گردیده است .

ما درباره طغیان پذیری غریزه جنسی و این که برخلاف ادعای افرادی مانند "راسل" غریزه جنسی با آزاد گذاشتن کامل و خصوصا با فراهم کردن وسائل تحریک هرگز سیر نمی شود و اشباع نمی گردد و همچنین درباره انحراف " چشم چرانی " در مردان و انحراف " تبرج " در زنان ، باز هم بحث خواهیم کرد .

2 – استحکام پیوند خانوادگی

شکی نیست که هر چیزی که موجب تحکیم پیوند خانوادگی و سبب صمیمیت رابطۀ زوجین گردد برای کانون خانواده مفید است و در ایجاد آن باید حداکثر کوشش مبذول شود ، و بالعکس هر چیزی که باعث سستی روابط زوجین و دلسردی آنان گردد به حال زندگی خانوادگی زیان مند است و باید با آن مبارزه کرد .

اختصاص یافتن استمتاعات و التذاذهای جنسی به محیط خانوادگی و در کادر ازدواج مشروع، پیوند زن و شوهری را محکم می سازد و موجب اتصال بیشتر زوجین به یکدیگر می شود .

فلسفه پوشش و منع کامیابی جنسی از غیر همسر مشروع ، از نظر اجتماع خانوادگی این است که همسر قانونی شخص از لحاظ روانی عامل خوشبخت کردن او به شمار برود ؛ در حالی که در سیستم آزادی کامیابی ، همسر قانونی از لحاظ روانی یک نفر رقیب و مزاحم و زندانبان به شمار می رود و در نتیجه کانون خانوادگی براساس دشمنی و نفرت پایه گذاری می شود .

علت این که جوانان امروز از ازدواج گریزان اند و هر وقت به آنان پیشنهاد می شود ، جواب می دهند که حالا زود است، ما هنوز بچه ایم و یا به عناوین دیگر از زیر بار آن شانه خالی می کنند همین است ؛ و حال آن که در قدیم یکی از شیرین ترین آرزوهای جوانان ازدواج بود . جوانان پیش از آن که به برکت دنیای اروپا کالای زن این همه ارزان و فراوان گردد " شب زفاف را کم از تخت پادشاهی " نمی دانستند .

ازدواج در قدیم پس از یک دوران انتظار و آرزومندی انجام می گرفت و به همین دلیل زوجین یکدیگر را عامل نیکبختی وسعادت خود می دانستند ، ولی امروز کامجویی های جنسی در غیر کادر ازدواج به حد اعلی فراهم است و دلیلی برای آن اشتیاق ها وجود ندارد .

معاشرت های آزاد و بی بندو بار پسران و دختران، ازدواج را به صورت یک وظیفه و تکلیف و محدودیت درآورده است که باید آن را با توصیه های اخلاقی و یا احیانا – چنانکه برخی از جراید پیشنهاد می کنند – با اعمال زور بر جوانان تحمیل کرد .

تفاوت آن جامعه که روابط جنسی را محدود می کند به محیط خانوادگی و کادر ازدواج قانونی ، با اجتماعی که روابط آزاد در آن اجازه داده می شود این است که ازدواج در اجتماع اول پایان انتظار و محرومیت، و در اجتماع دوم آغاز محرومیت و محدودیت است .

در سیستم روابط آزاد جنسی، پیمان ازدواج به دوران آزادی دختر و پسر خاتمه می دهد و آن ها را ملزم می سازد که به یکدیگر وفادار باشند و در سیستم اسلامی به محرومیت و انتظار آن ها پایان می بخشد . سیستم روابط آزاد اولا موجب می شود که پسران تا جایی که ممکن است از ازدواج و تشکیل خانواده سرباز زنند و فقط هنگامی که نیروهای جوانی و شور و نشاط آن ها روبه ضعف و سستی می نهد اقدام به ازدواج کنند و در این موقع زن را فقط برای فرزند زادن و احیانا برای خدمتکاری و کلفتی بخواهند ، و ثانیا پیوند ازدواج های موجود را سست می کند و سبب می گردد به جای این که خانواده بر پایه یک عشق خالص و محبت عمیق استوار باشد و هر یک از زن و شوهر همسر خود را عامل سعادت خود بداند بر عکس به چشم رقیب و عامل سلب آزادی و محدودیت ببیند و چنانکه اصطلاح شده است یکدیگر را " زندانبان " بنامند .

وقتی پسر یا دختری می خواهد بگوید ازدواج کرده ام ، می گوید برای خودم زندانبان گرفته ام . این تعبیر برای چیست ؟ برای این که قبل از ازدواج آزاد بود هر کجا بخواهد برود،با هر کس بخواهد برقصد، بلاسد،هیچ کس نبود که بگوید بالای چشمت ابروست .

ولی پس از ازدواج این آزادی ها محدود شده است ، اگر یک شب دیر به خانه بیاید مورد مؤاخذه همسرش قرار می گیرد که کجا بودی ؟ و اگر در محفلی با التهاب با دختری برقصد همسرش به او اعتراض می کند . واضح است که روابط خانواده در چنین سیستمی تا چه اندازه سرد و سست و غیرقابل اطمینان است . بعضی ها مانند برتراند راسل پنداشته اند که جلوگیری از معاشرت های آزاد صرفا به خاطر اطمینان مرد نسبت به نسل است ؛ برای حل اشکال ، استفاده از وسائل ضد آبستنی را پیشنهاد کرده اند؛ در صورتی که مسأله، تنها پاکی نسل نیست؛ مسألۀ مهم دیگر ایجاد پاکترین و صمیمی ترین عواطف بین زوجین و برقرار ساختن یگانگی و اتحاد کامل در کانون خانواده است. تأمین این هدف وقتی ممکن است که زوجین از هرگونه استمتاع از غیر همسر یا غیر همسران قانونی چشم بپوشند، مرد چشم به زن دیگری نداشته باشد و زن نیز در صدد تحریک و جلب توجه کسی جز شوهر خود نباشد و اصل ممنوعیت هر نوع کامیابی جنسی در غیر کادر خانواده حتی از ازدواج هم رعایت گردد .

به علاوه، زنی که تا اینجا پیش رفته است که به پیروی از امثال راسل و تقلید از صاحبان مکتب " اخلاق نوین جنسی " با داشتن همسر قانونی عشق خود را در جای دیگر جستجو می کند و با مرد مورد عشق و علاقۀ خود همبستر می شود ، چه اطمینانی هست که به خاطر همسر قانونی که چندان مورد علاقه اش نیست وسائل ضد آبستنی به کار برد و از مرد مورد عشق و علاقۀ خود آبستن نشود و فرزند را به ریش همسر قانونی نبندد؟! قطعا چنین زنی مایل است که فرزندی که به دنیا می آورد از مرد مورد علاقه اش نه از مردی که فقط به حکم قانون همسر اوست و الزاما به حکم قانون نباید از غیر او آبستن شود . همچنان مرد نیز طبعا علاقه مند است که از زن مورد عشق و علاقه اش فرزند داشته باشد نه از زنی که با زور قانون به او پیوند کرده اند . دنیای اروپا عملا نشان داده است که با وجود وسائل ضد آبستنی آمار فرزندان غیر مشروع وحشت آور است .

3 – استواری اجتماع

کشانیدن تمتعات جنسی از محیط خانه به اجتماع ، نیروی کار و فعالیت اجتماع را ضعیف می کند . برعکس آن چه که مخالفین حجاب خرده گیری کرده اند و گفته اند :
" حجاب موجب فلج کردن نیروی نیمی از افراد اجتماع است "، بی حجابی و ترویج روابط آزاد جنسی موجب فلج کردن نیروی اجتماع است .

آن چه موجب فلج کردن نیروی زن و حبس استعدادهای اوست حجاب به صورت زندانی کردن زن و محروم ساختن او از فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی است و در اسلام چنین چیزی وجود ندارد . اسلام نه می گوید که زن از خانه بیرون نرود و نه می گوید حق تحصیل علم و دانش ندارد – بلکه علم و دانش را فریضه مشترک زن و مرد دانسته است – و نه فعالیت اقتصادی خاصی را برای زن تحریم می کند . اسلام هرگز نمی خواهد زن بی کار و بی عار بنشیند و وجودی عاطل و باطل بار آید . پوشانیدن بدن به استثنای وجه و کفین مانع هیچ گونه فعالیت فرهنگی یا اجتماعی یا اقتصادی نیست . آن چه موجب فلج کردن نیروی اجتماع است آلوده کردن محیط کار به لذت جویی های شهوانی است .

آیا اگر پسر و دختری در محیط جداگانه ای تحصیل کنند و فرضا در یک محیط درس می خوانند دختران بدن خود را بپوشانند و هیچ گونه آرایشی نداشته باشند بهتر درس می خوانند و فکر می کنند و به سخن استاد گوش می کنند یا وقتی که کنار هر پسری یک دختر آرایش کرده با دامن کوتاه تا یک وجب بالای زانو نشسته باشد ؟ آیا اگر مردی در خیابان و بازار و اداره و کارخانه و غیره با قیافه های محرک و مهیج زنان آرایش کرده دائما مواجه باشد بهتر سرگرم کار و فعالیت می شود یا در محیطی که با چنین مناظری روبرو نشود ؟ اگر باور ندارید ، از کسانی که در این محیطهای کار می کنند بپرسید . هر مؤسسه یا شرکت یا اداره ای که سخت مایل است کارها به خوبی جریان یابد از این نوع آمیزشها جلوگیری می کند . اگر باور ندارید تحقیق کنید .

حقیقت این است که این وضع بی حجابی رسوا که در میان ماست و از اورپا و آمریکا هم داریم جلو می افتیم از مختصات جامعه های پلید سرمایه داری غربی است و یکی ازنتایج بد پول پرستی ها و شهوت رانی های سرمایه داران غرب است ، بلکه یکی از طرق و وسائلی است که آن ها برای تخدیر و بی حس کردن اجتماعات انسانی و در آوردن آنها به صورت مصرف کننده اجباری کالاهای خودشان به کار می برند.

"اطلاعات " 5 / 9 / 47 گزارشی از اداره کل نظارت بر مواد خوردنی ، آشامیدنی ، آرایشی نقل کرده است . دربارۀ لوازم آرایش چنین می نویسد :" تنها در ظرف یک سال 210 هزار کیلو مواد و لوازم آرایش از قبیل ماتیک ، سرخاب ، کرم ، پودر ، سایۀ چشم برای مصرف خانمها وارد شده است . از این مقدار 181 هزار کیلوگرم آن انواع کرم بوده است .در این مدت به 1650 قوطی و 2500 دوجین پودر صورت و 4604 عدد روژلب ، 2280 عدد صابون لاغری ، 2280 آمپول آرایشی اجازۀ ورود داده شده است . البته باید 3100 عدد سایۀ چشم و 2400 خط چشم را نیز به آن اضافه کرد . "

آری باید زن ایرانی به بهانه " تجدید " و " تقدیم " و " مقتضیات زمان " هر روز و هر ساعت با وسائلی که در دنیای سرمایه داری تهیه می شود خود را در معرض نمایش بگذارد تا بتواند چنین مصرف کنندۀ لایقی برای کارخانه های اروپایی باشد . اگر زن ایرانی بخواهد خود را فقط برای همسر قانونی و یا برای حضور در مجالس اختصاصی زنان بیاراید ، نه مصرف کنندۀ لایقی برای سرمایه داران غربی خواهد بود و نه وظیفه ومأموریت دیگرش را که عبارت است از انحطاط اخلاق جوانان و ضعف ارادۀ آنان و ایجاد رکود در فعالیت اجتماعی ، به نفع استعمار غرب انجام خواهد داد.

در جامعه های غیر سرمایه داری با همه احساسات ضد مذهبی که در آنجا وجود دارد کمتر شنیده می شود که چنین رسوایی هایی به نام آزادی زن وجود داشته باشد .

4 – ارزش و احترام زن
قبلا گفتیم که مرد به طور قطع از نظر جسمانی بر زن تفوق دارد . از نظر مغز و فکر نیز تفوق مرد لااقل قابل بحث است . زن در این دو جبهه در برابر مرد قدرت مقاومت ندارد ، ولی زن از طریق عاطفی و قلبی همیشه تفوق خود را بر مرد ثابت کرده است . حریم نگه داشتن زن میان خود و مرد یکی از وسائل مرموزی بوده است که زن برای حفظ مقام و موقع خود در برابر مرد از آن استفاده کرده است . اسلام زن را تشویق کرده است که از این وسیله استفاده کند . اسلام مخصوصا تأکید کرده است که زن هر اندازه متین تر و با وقار تر و عفیف تر حرکت کند و خود را در معرض نمایش برای مرد نگذارد بر احتراش افزوده می شود .

بعدا در تفسیرآیات سورۀ احزاب خواهیم دید که قرآن کریم پس از آنکه توصیه می کند زنان خود را بپوشانند می فرماید : " ذلک ادنی ان یعرفن فلا یؤذین " یعنی این کار برای این که به عفاف شناخته شوند و معلوم شود خود را در اختیار مردان قرار نمی دهند بهتر است و در نتیجه، دور باش و حشمت آن ها مانع مزاحمت افراد "سبک سر" می گردد .
ادامه دارد...

ايرادها و اشكالها 

اولين ايرادی كه بر پوشيدگی زن می‏گيرند اينست كه دليل معقولی ندارد و چيزی كه منطقی نيست نبايد از آن دفاع كرد . می‏گويند منشأ حجاب ، يا غارتگری و نا امنی بوده است كه امروز وجود ندارد ، و يا فكر رهبانيت و ترك لذت بوده است كه فكر باطل و نادرستی است ، و يا خودخواهی و سلطه‏جوئی مرد بوده كه رذيله‏ای است ناهنجار و بايد با آن مبارزه كرد ، و يا اعتقاد به پليدی زن در ايام حيض بوده است كه اين هم خرافه‏ای بيش‏ نيست .

پاسخ اين ايراد از بحثی كه در بخش گذشته كرديم روشن شد . از مباحث آن‏ بخش معلوم گشت كه حجاب - البته به مفهوم اسلامی آن - از جنبه‏های مختلف‏ ( روانی ، خانوادگی ، اجتماعی ، وحتی از جنبه بالا رفتن ارزش زن ) منطق معقول دارد ؛ چون در آن بخش به تفصيل بحث كرديم در اين بخش تكرار نمی‏كنيم .

حجاب و اصل آزادی
ايراد ديگری كه بر حجاب گرفته‏اند اينست كه موجب سلب حق آزادی كه‏ يك حق طبيعی بشری است می‏گردد و نوعی توهين به حيثيت انسانی زن به شمار می‏رود . 

می‏گويند احترام به حيثيت و شرف انسانی يكی از مواد اعلاميه حقوق بشر است . هر انسانی شريف و آزاد است ، مرد باشد يا زن ، سفيد باشد يا سياه ، تابع هر كشور يا مذهبی باشد . مجبور ساختن زن به اینکه حجاب داشته باشد بی اعتنایی به حق آزادی او و اهانت به حيثيت انسانی او است‏ و به عبارت ديگر ظلم فاحش است به زن . 

عزت و کرامت انسانی و حق آزادی زن و همچنین حکم متطابق عقل و شرع به اینکه هیچ کس بدون موجب نباید اسیر و زندانی گردد و ظلم به هیچ شکل و به هیچ صورت و به هیچ بهانه نباید واقع شود ، ایجاب می کند که این امر از میان برود . 

پاسخ : يك بار ديگر لازم است تذكر دهيم كه فرق است بين زندانی كردن‏ زن در خانه و بين موظف دانستن او به اينكه وقتی می‏خواهد با مرد بيگانه مواجه شود پوشيده باشد . در اسلام محبوس ساختن و اسير كردن زن وجود ندارد . حجاب در اسلام یک وظیفه ای است بر عهدۀ زن نهاده شده که در معاشرت و برخورد با مرد باید کیفیت خاصی را در لباس پوشیدن مراعات کند . این وظیفه نه از ناحیۀ مرد بر او تحمیل شده است و نه چیزی است که با حیثییت و کرامت او منافات داشته باشد و یا تجاوز به حقوق طبیعی او که خداوند برایش خلق کرده است محسوب شود . 

اگر رعايت پاره‏ای مصالح اجتماعی ، زن يا مرد را مقيد سازد كه در معاشرت روش خاصی را اتخاذ كنند و طوری راه بروند كه آرامش ديگران را بر هم نزنند و تعادل اخلاقی را از بين نبرند چنين مطلبی را " زندانی كردن‏ " یا " بردگی " نمی توان نامید و آن را منافی حیثیت انسانی و اصل " آزادی " فرد نمی توان دانست .

در كشورهای متمدن جهان در حال حاضر چنين محدوديتهائی برای مرد وجود دارد . اگر مردی برهنه يا در لباس خواب از خانه خارج شود و يا حتی با پيژامه بيرون آيد ، پليس ممانعت كرده به عنوان اينكه اين عمل برخلاف‏ حيثيت اجتماع است او را جلب می‏كند . هنگامی كه مصالح اخلاقی و اجتماعی‏ ، افراد اجتماع را ملزم كند كه در معاشرت اسلوب خاصی را رعايت كنند مثلا با لباس كامل بيرون بيايند ، چنين چيزی نه بردگی نام دارد و نه‏ زندان ، و نه ضد آزادی و حيثيت انسانی است و نه ظلم و ضد حكم عقل به‏ شمار می‏رود .

برعكس ، پوشيده بودن زن - در همان حدودی كه اسلام تعيين كرده است – موجب کرامت و احترام بیشتر اوست ، زیرا او را از تعرض افراد جلف و فاقد اخلاق مصون می دارد .

شرافت زن اقتضاء می‏كند كه هنگامی كه از خانه بيرون می‏رود متين و سنگين‏ و با وقار باشد ، در طرز رفتار و لباس پوشيدنش هيچگونه عمدی كه باعث‏ تحريك و تهييج شود به كار نبرد ، عملا مرد را به سوی خود دعوت نكند ، زباندار لباس نپوشد ، زباندار راه نرود ، زباندار و معنی‏دار به سخن خود آهنگ ندهد . چه آنكه گاهی اوقات ژستها سخن می‏گويند ، راه رفتن انسان‏ سخن می‏گويد ، طرز حرف زدنش يك حرف ديگری می‏زند . 

اول از تيپ خودم كه روحانی هستم مثال می‏زنم :اگر یک روحانی برای خودش قیافه و هیکلی بر خلاف آنچه عادت و معمول است بسازد ، عمامه را بزرگ و ریش را دراز کند ، عصا و ردایی با هیمنه و شکوه خاص با دست و دوش بگیرد ، این ژست و قیافه خودش حرف می زند ،می گوید برای من احترام قائل شوید ، راه برایم باز کنید ، مؤدب بایستید ، دست مرا ببوسید . 

همچنين است حالت يك افسر با نشانه‏های عالی افسری كه گردن می‏افرازد ، قدمها را محكم به زمين می‏كوبد ، باد به غبغب می‏اندازد ، صدای خود را موقع حرف زدن كلفت می‏كند . او هم زباندار عمل می‏كند ، به زبان بی زبانی‏ می‏گويد : از من بترسيد ، رعب من را در دلهای خود جا دهيد .

همينطور ممكن است زن يك طرز لباس بپوشد يا راه برود كه اطوار و افعالش حرف بزند ، فرياد بزند كه به دنبال من بيا ، سر بسر من بگذار ، متلك بگو ، در مقابل من زانو بزن ، اظهار عشق و پرستش كن .

آيا حيثيت زن ايجاب می‏كند كه اينچنين باشد ؟ آيا اگر ساده و آرام‏ بيايد و برود ، حواس پرت كن نباشد و نگاههای شهوت آلود مردان را به‏ سوی خود جلب نكند ، برخلاف حيثيت زن يا برخلاف حيثيت مرد يا برخلاف‏ مصالح اجتماع يا برخلاف اصل آزادی فرد است ؟ آری اگر كسی بگويد زن را بايد در خانه حبس و در را به رويش قفل كرد و به هيچ وجه اجازه بيرون رفتن از خانه به او نداد ، البته اين با آزادی‏ طبيعی و حيثيت انسانی و حقوق خدادادی زن منافات دارد . چنين چيزی در حجابهای غير اسلام بوده است ولی در اسلام نبوده و نيست .

شما اگر از فقهاء بپرسيد آيا صرف بيرون رفتن زن از خانه حرام است ؟ جواب می‏دهند نه . اگر بپرسيد آيا خريد كردن زن و لو اينكه فروشنده مرد باشد حرام است ؟ يعنی نفس عمل بيع و شراء زن اگر طرف مرد باشد حرام‏ است ؟ پاسخ می‏دهند حرام نيست . آیا شرکت کردن زن در مجالس و اجتماعات ممنوع است ؟ باز هم جواب منفی است. چناکه در مساجد و مجالس مذهبی و پای منبرها شرکت می کنند و کسی نگفته است که صرف شرکت کردن زن در جاهایی که مرد هم وجود دارد حرام است . آیا تحصیل زن ، فن و هنر آموختن زن و بالاخره تکمیل استعدادهایی که خداوند در وجود او نهاده است حرام است ؟ باز جواب منفی است .

فقط دو مسأله وجود دارد ، يكی اينكه بايد پوشيده باشد و بيرون رفتن به‏ صورت خودنمائی و تحريك آميز نباشد .

و ديگر اينكه مصلحت خانوادگی ايجاب می‏كند كه خارج شدن زن از خانه توأم با جلب رضايت شوهر و مصلحت انديشی او باشد .

البته مرد هم بايد در حدود مصالح خانوادگی نظر بدهد نه بيشتر .
 
گاهی ممكن‏ است رفتن زن به خانه اقوام و فاميل خودش هم مصلحت نباشد . فرض كنيم‏ زن می‏خواهد به خانه خواهر خود برود و فی المثل خواهرش فرد مفسد و فتنه‏ انگيزی است كه زن را عليه مصالح خانوادگی تحريك می‏كند .
 
تجربه هم نشان‏ می‏دهد كه اينگونه قضايا كم نظير نيست . گاهی هست که رفتن زن حتی به خانه مادرش نیز برخلاف مصلحت خانوادگی است ، همینکه نفس مادر به او برسد تا یک هفته در خانه ناراحتی می کند ، بهانه می گیرد ، زندگی را تلخ و غیر قابل تحمل می سازد .در چنین مواردی شوهر حق دارد که از این معاشرت های زیانبخش – که زیانش نه تنها متوجه مرد است ، متوجه خود زن و فرزندان ایشان نیز می باشد – جلوگیری کند . ولی در مسائلی که مربوط به مصالح خانواده نیست دخالت مرد مورد ندارد .

ركود فعاليتها 
سومين ايرادی كه بر حجاب می‏گيرند اينست كه سبب ركود و تعطيل‏ فعاليتهائی است كه خلقت در استعداد زن قرار داده است .

زن نيز مانند مرد دارای ذوق ، فكر ، فهم ، هوش و استعداد كار است .
اين استعدادها را خدا به او داده است و بيهوده نيست و بايد به ثمر برسد .

اساسا هر استعداد طبيعی دليل يك حق طبيعی است . وقتی در آفرينش به‏ يك موجود استعداد و لياقت كاری داده شد ، اين به منزله سند و مدرك‏ است كه وی حق دارد استعداد خود را به فعليت برساند ، منع كردن آن ظلم‏ است .

چرا می‏گوئيم همه افراد بشر اعم از زن و مرد حق دارند درس بخوانند و اين حق را برای حيوانات قائل نيستيم ؟ برای اينكه استعداد درس خواندن‏ در بشر وجود دارد و در حيوانات وجود ندارد . در حيوان استعداد تغذيه و توليد مثل وجود دارد و محروم ساختن او از اين كارها برخلاف عدالت است .

باز داشتن زن از كوششهائی كه آفرينش به او امكان داده است نه تنها ستم به زن است ، خيانت به اجتماع نيز می‏باشد . هر چيزی كه سبب شود قوای طبيعی و خدادادی انسان معطل و بی اثر بماند به زيان اجتماع است .

زن نيز انسان است و اجتماع‏ بايد از كار و فعاليت اين عامل و نيروی توليد او بهره‏مند گردد . فلج کردن این عامل و تضییع نیروی نیمی از افراد اجتماع ، هم بر خلاف حق طبیعی فردی زن است و هم برخلاف حق اجتماعی ، و سبب می شود که زن همیشه به صورت سربار و کل بر مرد زندگی کند .

جواب اين اشكال آنست كه حجاب اسلامی كه حدود آن را به زودی بيان‏ خواهيم كرد ، موجب هدر رفتن نيروی زن و ضايع ساختن استعدادهای فطری او نيست . ايراد مذكور بر آن شكلی از حجاب كه در ميان هنديها يا ايرانيان‏ قديم يا يهوديان متداول بوده است وارد است . ولی حجاب اسلام نمی‏گويد كه‏ بايد زن را در خانه محبوس كرد و جلوی بروز استعدادهای او را گرفت .

مبنای حجاب در اسلام چنانكه گفتيم اينست كه التذاذات جنسی بايد به محيط خانوادگی و به همسر مشروع اختصاص يابد و محيط اجتماع ، خالص برای كار و فعاليت باشد . به همين جهت به زن اجازه نمی‏دهد كه وقتی از خانه بيرون‏ می‏رود موجبات تحريك مردان را فراهم كند و به مرد هم اجازه نمی‏دهد كه‏ چشم چرانی كند . چنين حجابی نه تنها نيروی كار زن را فلج نمی‏كند ، موجب‏ تقويت نيروی كار اجتماع نيز می‏باشد .

اگر مرد تمتعات جنسی را منحصر به همسر قانونی خود كند و تصميم بگيرد همينكه از كنار همسر خود بيرون آمد و پا به درون‏ اجتماع گذاشت ، ديگر درباره اين مسائل نينديشد ، قطعا در اين صورت بهتر می‏تواند فعال باشد تا اينكه همه فكرش متوجه اين زن و آن دختر و اين قدر و بالا و اين طنازی و آن عشوه‏گری باشد و دائما نقشه طرح كند كه چگونه با فلان خانم آشنا شود .

آيا اگر زن ساده و سنگين به دنبال كار خود برود برای اجتماع بهتر است‏ يا آنكه برای يك بيرون رفتن چند ساعت پای آئينه و ميز توالت وقت خود را تلف كند و زمانی هم كه بيرون رفت تمام سعي اش اين باشد كه افكار مردان را متوجه خود سازد و جوانان را كه بايد مظهر اراده و فعاليت و تصميم اجتماع باشند به موجوداتی هوسباز و چشم چران و بی اراده تبديل كند ؟ 

عجبا ! به بهانه اينكه حجاب ، نيمی از افراد اجتماع را فلج كرده است‏ ، با بی حجابی و بی‏بند و باری نيروی تمام افراد زن و مرد را فلج کرده اند . کار زن پراختن به خود آرایی و صرف وقت در پای میز توالت برای بیرون رفتن ، و کار مرد چشم چرانی و شكارچيگری شده است .

در اینجا بد نیست متن شکایت مردی را از زنش که در یکی از مجلات زنانه درج شده بود ذکر کنم تا معلوم شود اوضاع حاضر ، زنان را به صورت چه موجوداتی در آورده است .
در آن نامه چنین نوشته است :
زنم در موقع خواب به يك دلقك درست و حسابی مبدل می‏گردد . "
موقع خواب برای اینکه موهایش خراب نشود یک کلاه توری بزرگ به سر می بندد .
بعد لباس خواب می‏پوشد . در اين موقع است كه جلو آئينه ميز توالت می‏نشيند و گريم صورتش را با شير پاك كن می‏شويد .
وقتی رويش را بر می‏گرداند احساس می‏كنم او زن من نيست زيرا اصلا شكل‏ سابق را ندارد . ابروهايش را تراشيده و چون مداد ابرو را پاك كرده بی‏ ابرو می‏شود . از صورتش بوی نامطبوعی به مشام من می‏رسد زيرا كرمی كه برای‏ چين و چروك به صورتش می‏مالد بوی كافور می‏دهد و مرا به ياد قبرستان‏ می‏اندازد . كاش كار به همين جا ختم می‏شد ، ولی اين تازه مقدمه كار است‏ . چند دقیقه . در اتاق راه می‏رود و جمع و جور می‏كند آنگاه كلفت خانه را صدا می‏كند و می‏گويد كيسه‏ها را بياور . كلفت با چهار كيسه متقالی بالا می‏آيد . خانم روی تخت می‏خوابد و كلفت كيسه‏ها را به دست و پای او می‏كند و بيخ آن را با نخ می‏بندد . چون ناخنهای دست و پايش مانيكور شده و دراز است ، برای اينكه به لحاف نگيرد و چند شش نشود و احيانا نشكند دست و پای خود را در كيسه می‏كند و به همين ترتيب می‏خوابد ."

آری اينست زنی كه بر اثر به اصطلاح بی حجابی " آزاد " شده به صورت‏ نيروی فعال اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی در آمده است ! آنكه اسلام‏ نمی‏خواهد اينست كه زن به صورت چنين موجود مهملی در آيد كه كارش فقط استهلاك ثروت و فاسد كردن اخلاق اجتماع و خراب كردن بنيان خانواده باشد . اسلام با فعاليت واقعی اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی هرگز مخالف نيست .
متون اسلام و تاريخ اسلام گواه اين مطلب است .

در اوضاع و احوال تجدد مابی بی منطق حاضر جز در دهات و در ميان افراد سخت متدين كه اصول اسلامی را رعايت می‏كنند زنی پيدا نمی‏كنيد كه نيروی او واقعا صرف فعاليتهای مفيد اجتماعی يا فرهنگی يا اقتصادی بشود .

آری يك نوع فعاليت اقتصادی رائج شده است كه بايد آنرا ثمره بی حجابی‏ دانست و آن اينست كه بنكدار به جای اينكه بكوشد جنس بهتر و مرغوبتر برای مشتريان خود تهيه كند ، يك مانكن را به عنوان فروشنده می‏آورد ، نيروی زنانگی و سرمايه عصمت و عفاف او را استخدام می‏كند و وسيله پول در آوردن و خالی كردن جيبها قرار می‏دهد . يك فروشنده بايد كالا را همانطوری‏ كه هست به مشتری ارائه دهد ولی يك دختر خوشگل فروشنده با ادا و اطوار و ژستهای زنانه و در معرض قرار دادن جاذبه جنسی خود مشتری را جلب می‏كند .

بسياری از افراد كه اصلا مشتری نيستند برای اينكه چند دقيقه با او حرف‏ بزنند يك چيزی هم می‏خرند.
آيا اين فعاليت اجتماعی است ؟ آيا اين تجارت است يا كلاهبرداری و رذالت ؟

می‏گويند زن را توی كيسه سياه نپيچيد .

ما نمی‏گوئيم زن خود را در كيسه سياه بپيچيد ولی آيا بايد طوری لباس‏ بپوشد و در اجتماع عمومی ظاهر شود كه برجستگی پستانهايش را هم به مردان‏ شهوتران و چشم چران نشان بدهد و از آنطور كه هست بهتر و جاذبتر برای‏ آنها جلوه دهد ؟ از وسائل مصنوعی در زير لباس استفاده كند تا چاقی و زيبائی مصنوعی را هم برای فريفتن و دل ربودن مردان بيگانه به مدد بگيرد ؟ اين مدها و لباسهای تحريك آميز برای چه به وجود آمده است ؟ آيا برای‏ اينست كه بانوان آن لباسها را برای همسرانشان بپوشند؟! اين كفشهای‏ پاشنه بلند برای چيست ؟ جز برای اينست كه حركات ماهيچه‏های كفل را به ديگران نشان دهد ؟ آيا لباسهائی كه نازك كاری‏ها و برجستگيهای بدن را نشان می‏دهد جز برای تهييج مردان و برای صيادی است ؟ عملا غالب خانمهائی كه از اين نوع كفشها و لباسها و آرايشها استفاده‏ می‏كنند ، تنها مردی را كه در نظر نمی‏گيرند شوهران خودشان است .

زن می‏تواند در ميان زنان و در ميان محارم خود از هر نوع لباس و آرايشی‏ استفاده كند اما متأسفانه تقليد از زنان غربی برای هدف و منظور ديگری‏ است .

غريزه خودآرائی و شكارچيگری در زن غريزه عجيبی است . وای اگر مردان هم‏ به آن دامن بزنند و مدسازان و طراحان نواقص كار آنان را برطرف كنند و مصلحين اجتماع ! هم تشويق كنند .

اگر دختران در اجتماعات عمومی لباس ساده بپوشند ، كفش ساده به پا كنند ، با چادر يا با پالتو و روسری كامل به مدرسه و دانشگاه بروند ، آيا در چنين شرايطی بهتر درس می‏خوانند يا با وضعی كه مشاهده می‏كنيم ؟ اصولا اگر التذاذهای جنسی و منظورهای شهوانی در كار نيست چه اصراری است كه‏ بيرون رفتن زن به اين شكل باشد؟ چرا اصرار می‏ورزند كه دبيرستانهای مختلط به وجود آورند ؟

من شنيده‏ام در پاكستان معمول بوده است - نمی‏دانم الآن هم معمول هست يا نه - كه در كلاسهای دانشگاه بخش پسران و دختران به وسيله پرده‏ای از يكديگر جدا باشد و فقط استادی كه پشت تريبون قرار می‏گيرد مشرف بر هر دو باشد . آیا بدین طریق درس خواندن چه اشکالی دارد ؟

يك ايراد ديگر كه بر حجاب گرفته‏اند اين است كه ايجاد حريم ميان زن و مرد، بر اشتياق ها و التهاب ها می‏افزايد و طبق اصل " الانسان حريص علی ما منع منه " ، حرص و ولع نسبت به اعمال جنسی را در زن و مرد بيشتر می‏كند . به علاوه ، سرکوب کردن غرایز موجب انواع اختلالات روانی و بیماری های روحی می گردد . 

در روان شناسی جديد و مخصوصا در مكتب روان كاوی فرويد روی محروميت ها و ناكامي ها بسيار تكيه شده است . فروید می گوید ناکامی ها معلول قیود اجتماعی است ، و پیشنهاد می کند که تا ممکن است باید غریزه را آزاد گذاشت تا ناکامی و عوارض ناشی از آن پیش نیاید . 

برتراند راسل در صفحه 69 و 70 ( ترجمه فارسی ) کتاب جهانی که من می شناسم می گوید : " اثر معمولی تحریم ، عبارت از تحریک حس کنجکاوی عمومی است . و این تأثیر ، هم در مورد ادبیات مستهجن و هم در موارد دیگر مصداق پیدا می کند ....اکنون برای اثر تحریم مثالی می زنم : فیلسوف یونانی " امپد کل " جویدن برگهای شجرة الغار را خیلی شرم آور و زشت می پنداشت . او هميشه جزع و فزع می‏كرد از اينكه بايد ده هزار سال به علت جويدن برگ‏ درخت غار در ظلمات ( دوزخ ) به سر برد . هيچ وقت مرا از جويدن‏ برگ غار نهی نكرده‏اند و من هم تاكنون برگ چنين درختی را نجويده‏ام ولی‏ به " امپد كل " تلقين شده بود كه نبايد اين كار را بكند و او هم برگ‏ درخت غار را جويد . "

سپس در جواب این سؤال که " آیا شما عقیده دارید انتشار موضوع های منافی عفت علاقه مردم را به آنها زیاد نمی کند ؟ " جواب می دهد : " علاقه مردم نسبت بدان ها نقصان می یابد . فرض کنید چاپ و انتشار کارت پستال های منافی عفت مجاز و آزاد گردد . اگر چنین چیزی بشود این اوراق برای مدت یک سال یا دو سال مورد استقبال واقع شده سپس مردم از آن خسته می شوند و دیگر کسی حتی به آن ها نگاه هم نخواهد کرد . "

پاسخ اين ايراد اين است كه درست است كه ناكامی، بالخصوص ناكامی جنسی‏ ، عوارض وخيم و ناگواری دارد و مبارزه با اقتضاء غرائز در حدودی كه مورد نياز طبيعت است غلط است ، ولی برداشتن قيود اجتماعی مشكل را حل نمی‏كند بلكه بر آن می‏افزايد . 

در مورد غريزه جنسی و برخی غرائز ديگر ، برداشتن قيود ، عشق به مفهوم‏ واقعی را می‏مي راند ولی طبيعت را هرزه و بی‏بند و بار می‏كند . در اين مورد هر چه عرضه بيشتر گردد هوس و ميل به تنوع افزايش می‏يابد .

اينكه راسل می‏گويد : " اگر پخش عكسهای منافی عفت مجاز بشود پس از مدتی مردم خسته خواهند شد و نگاه نخواهند كرد " دربارۀ یک عکس بالخصوص و یک نوع بی عفتی بالخصوص صادق است ، ولی در مورد مطلق بی عفتی ها صادق نیست یعنی از یک نوع خاص بی عفتی خستگی پیدا می شود ولی نه بدین معنی که تمایل به عفاف جانشین آن شود بلکه بدین معنی که آتش و عطش روحی زبانه می کشد و نوعی دیگر را تقاضا می کند ؛ و این تقاضا ها هرگز تمام شدنی نیست .

خود راسل در كتاب زناشوئی و اخلاق اعتراف می‏كند كه عطش روحی در مسائل‏ جنسی غير از حرارت جسمی است . آن چه با ارضاء تسكين می‏يابد حرارت جسمی‏ است نه عطش روحی . 

بدين نكته بايد توجه كرد كه آزادی در مسائل جنسی سبب شعله‏ور شدن‏ شهوات به صورت حرص و آز می‏گردد ، از نوع حرص و آزهائی كه در صاحبان‏ حرمسراهای رومی و ايرانی و عرب سراغ داريم. ولی ممنوعيت و حريم ، نيروی عشق و تغزل و تخيل را به صورت يك احساس عالی و رقيق و لطيف و انسانی تحريك می‏كند و رشد می‏دهد و تنها در اين هنگام است كه مبدأ و منشأ خلق هنرها و ابداعها و فلسفه‏ها می‏گردد . 

ميان آن چه عشق ناميده می‏شود و به قول ابن سينا " عشق عفیف " و آن چه به صورت هوس و حرص و آز و حس تملک در می آید – با اینکه هر دو روحی و پایان ناپذیر است – تفاوت بسیار است . عشق، عمیق و متمرکز کنندۀ نیروها و یگانه پرست است و اما هوس ، سطحی و پخش کننده نیرو و متمایل به تنوع و هرزه صفت است .

حاجت های طبیعی بر دو قسم است . يك نوع حاجت های محدود و سطحی است ، مثل خوردن و خوابيدن . در اين نوع از حاجت ها همين كه ظرفيت غريزه اشباع و حاجت جسمانی مرتفع گردد ، رغبت انسان هم از بين می‏رود و حتی ممكن است‏ به تنفر و انزجار مبدل گردد . ولی يك نوع ديگر از نيازهای طبيعی ، عميق‏ و دريا صفت و هيجان پذير است مانند پول پرستی و جاه‏طلبی . 

غزیزه جنسی دارای دو جنبه است . از نظر حرارت جسمی از نوع اول است‏ ولی از نظر تمايل روحی دو جنس به یکدیگر چنین نیست . برای روشن شدن ، مقایسه ای به عمل می آوریم :

هر جامعه‏ای از لحاظ خوراك يك مقدار معين تقاضا دارد . يعنی اگر كشوری‏ مثلا بيست ميليون جمعيت داشته باشد مصرف خوراكی آنها معين است كه كمتر از آن نبايد باشد و زيادتر هم اگر باشد نمی توانند مصرف کنند . فرضا اگر گندم زياد داشته باشند به دريا می‏ريزند .در بارۀ این جامعه اگر بپرسيم‏ مصرف خوراك آن در سال چقدر است ؟ جواب ، مقدار مشخصی خواهد بود . ولی‏ اگر درباره يك جامعه بپرسيم كه از نظر علاقه افراد به پول چقدر احتياج به‏ ثروت هست ؟ يعنی چقدر پول لازم دارد تا حس پول پرستی همه افراد آن را اشباع كند به طوری كه اگر باز هم بخواهيم به آنها پول بدهيم بگويند ديگر سير شده‏ايم ، ميل نداريم و نمی‏توانيم بگيريم ؟ جواب اين است كه اين‏ خواست حدی نخواهد داشت .

علم دوستی هم همين حالت را دارد . در حدیثی از پیغمبر اکرم ( ص ) آمده است :" منهومان لا يشبعان طالب علم و طالب مال " یعنی دو گرسنه هرگز سیر نمی شوند : یکی جویندۀ علم و دیگر طالب ثروت ، هر چه بیشتر به آنها داده شود اشتهاشان تیز تر می گردد .

جاه‏ طلبی بشر هم از همين قبيل است . ظرفيت بشر از نظر جاه‏طلبی پايان‏ ناپذير است . هر فردی هر مقام اجتماعی و هر پست عالی را كه به دست‏ آورد باز هم طالب مقام بالاتر است ، و اساسا هر جا كه پای حس تملك به‏ ميان بيايد از پايان پذيری خبری نيست .

غریزۀ جنسی دو جنبه دارد : جنبۀ جسمانی و جنبۀ روحی . از جنبۀ جسمی محدود است . از این نظر يك زن يا دو زن برای اشباع مرد كافی است ، ولی‏ از نظر تنوع طلبی و عطش روحی‏ای كه در اين ناحيه ممكن است به وجود آيد شكل ديگری دارد .

قبلا اشاره كرديم كه حالت روحی مربوط به اين موضوع دو نوع است: یکی آن است که به اصطلاح عشق " ناميده می‏شود ، و همان چيزی است كه در ميان فلاسفه و مخصوصا فلاسفه الهی مطرح است كه آيا ريشه و هدف عشق واقعی‏ ، جسمی و جنسی است و يا ريشه و هدف ديگری دارد كه صددرصد روحی است و يا شق سومی در كار است و آن اينكه از لحاظ ريشه ، جنسی است ولی بعد حالت معنوی پيدا می‏كند و متوجه هدفهای غير جنسی می‏گردد ؟

اين عطش روحی فعلا محل بحث ما نيست ، اين نوع از عطش هميشه جنبه‏ فردی و شخصی دارد يعنی به موضوع خاص و شخص خاص تعلق می‏گيرد و رابطه او را با غير او قطع می‏كند . این نوع عطش در زمینۀ محدودیت ها و محرومیت ها به وجود می آید .
 
نوعی ديگر عطش روحی آن است كه به صورت حرص و آز در می‏آيد كه از شؤون حس تملك است و يا آميخته‏ای است از دو غريزه پايان ناپذیر: شهوت جنسی و حس تملک . آن همان است که در صاحبان حرمسراهای قدیم و در اغلب پول داران و غیر پول داران عصر ما وجود دارد . 

اين نوع از عطش تمايل‏ به تنوع دارد . از يكی سير می‏شود و متوجه ديگری می‏گردد . در عين اين كه‏ ده ها نفر در اختيار دارد در بند ده ها نفر ديگر است و همين نوع از عطش‏ است كه در زمينه بی‏بند و باری‏ها و معاشرتهای به اصطلاح آزاد به وجود می‏آيد . اين نوع از عطش است كه " هوس " ناميده می‏شود . 

همانطور كه در گذشته گفتيم عشق ، عمیق و متمرکز کنندۀ نیروها و تقویت کنندۀ نیروی تخیل و یگانه پرست است و اما هوس ، سطحی و پخش کنندۀ نیروها و متمایل به تنوع و تفنن و هرزه صفت است .

این نوع از عطش که " هوس " نامیده می شود ارضاء شدنی نیست . اگر مردی در این مجرا بیفتد ، فرضا حرمسرایی نظیر حرمسرای هارون الرشید و خسرو پرویز داشته باشد پر از زیبارویان که سالی یک بار به هر یک نوبت نرسد ، باز اگر بشنود که در اقصی نقاط جهان یک زیباروی دیگر هست ، طالب آن خواهد شد . نمی گوید بس است دیگر سیر شده ام .حالت جهنم را دارد که هر چه به آن داده شود باز هم به دنبال زیادتر است . خدا در قرآن می فرماید : " یوم نقول لجهنم هل امتلأت و تقول هل من مزید " ( به جهنم می گوییم پر شدی ؟ سیر شدی ؟ می گوید آیا باز هم هست ؟ ) چشم هرگز از دیدن زیبارویان سیر نمی شود و دل هم به دنبال چشم می رود . به قول شاعر :

   دل برود چشم چو مایل بود     دست نظر رشته کش دل بود

در این گونه حالات ، سیر کردن و ارضاء از راه فراوانی امکان ندارد و اگر کسی بخواهد از این راه وارد شود درست مثل آن است که بخواهد آتش را با هیزم سیر کند .

به طور کلی در طبیعت انسانی، از نظر خواسته های روحی، محدودیتي در کار نیست . انسان روحا "طالب بی نهایت" آفریده شده است . وقتی هم که خواسته های روحی در مسیر مادیات قرار گرفت به هیچ حدی متوقف نمی شود ، رسیدن به هر مرحله ای میل و طلب مرحله دیگر را در او به وجود می آورد .

اشتباه کرده اند کسانی که طغیان نفس اماره و احساسات شهوانی را تنها معلول محرومیت ها و عقده های ناشی از محرومیت ها دانسته اند . همان طور که محرومیت ها سبب طغیان و شعله ور شدن شهوات می گردد ، پیروی و اطاعت و تسلیم مطلق نیز سبب طغیان و شعله ور شدن آتش شهوات می گردد . امثال فروید آن طرف سکه را خوانده اند و از این طرف سکه غافل مانده اند .

ناصحان و عارفان ما کاملا بدین نکته پی برده بودند . در ادبیات فارسی و عربی زیاد به این نکته اشاره شده است .

سعدی می گوید :

     فرشته خوی شود آدمی ز کم خوردن   
     و گر خورد چو بهائم بیفتد او چو جماد
     مراد هر که بر آری مطیع امر تو گشت
     خلاف نفس که فرمان دهد چو یافت مراد

بوصیری مصری در قصیده معروف " برده " که از شاهکارهای ادبیات اسلامی است و در مدح رسول اکرم (ص ) است و ضمنا پند و اندرزهایی هم دارد می گوید :

 "النفس کالطفلان تهمله شب علی حب الرضاع وان تفطمه ینفطم"

یعنی نفس همچون طفلی است که به پستان علاقه مند است . اگر او را به حال خود بگذاری با همین میل باقی می ماند و روز به روز ریشه دار تر می شود و اگر او را از شیر بگیری به ترک پستان خو می گیرد .
  دیگری می گوید : 
 
  "النفس راغبه اذا رغبتها و اذا ترد الی قلیل تفنع"

یعنی هر چه موجبات رغبت نفس را فراهم کنی بر رغبت می افزاید ولی اگر او را به کم عادت دهی قناعت پیشه می کند .

اشتباه فروید و امثال او در این است که پنداشته اند تنها راه آرام کردن غرایز، ارضاء و اشباع بی حد و حصر آنهاست .این ها فقط متوجه محدودیت ها و ممنوعیت ها و عواقب سوء آن ها شده اند و مدعی هستند که قید و ممنوعیت ، غریزه را عاصی و منحرف و سرکش و ناآرام می سازد . طرحشان این است که برای ایجاد آرامش این غریزه باید به آن آزادی مطلق داد ، آن هم بدین معنی که به زن اجازۀ هر جلوه گری و به مرد اجازۀ هر تماسی داده شود .

این ها چون یک طرف قضیه را خوانده اند توجه نکرده اند که همان طور که محدودیت و ممنوعیت ، غریزه را سرکوب و تولیده عقده می کند ، رها کردن و تسلیم شدن و در معرض تحریکات و تهییجات در آوردن آن را دیوانه می سازد ، و چون این امکان وجود ندارد که هر خواسته ای برای هر فردی برآورده شود ، بلکه امکان ندارد همۀ خواسته های بی پایان یک فرد برآورده شود ، غریزه بدتر سرکوب می شود و عقدۀ روحی بوجود می آید .

به عقیدۀ ما برای آرامش غریزه دو چیز لازم است : یکی ارضاء غریزه در حد حاجت طبیعی ، و دیگری جلوگیری از تهییج و تحریک آن .

انسان از لحاظ حوائج طبیعی مانند چاه نفت است که تراکم و تجمع گازهای داخلی آن خطر انفجار را به وجود می آورد . در این صورت باید گاز آن را خارج کارد و به آتش داد ولی این آتش را هرگز با طعمۀ زیاد نمی توان سیر کرد .

این که اجتماع به وسائل مختلف سمعی و بصری و لمسی موجبات هیجان غریزه را فراهم کند و آنگاه بخواهد با ارضاء ، غریزۀ دیوانه شده را آرام کند میسر نخواهد شد . هرگز بدین وسیله نمی تواند آرامش و رضایت ایجاد کرد ، بلکه بر اضطراب و تلاطم و نارضایی غریزه با هزاران عوارض روانی و جنایات ناشی از آن افزوده می شود .

تحریک و تهییج بی حساب غریزۀ جنسی عوارض وخیم دیگری نظیر بلوغ های زودرس و پیری و فرسودگی نیز دارد .

از اینجا معلوم می شود که عارفان و نکته سنجان ما که می گویند :

   "مراد هر که بر آری مطیع نفس تو گشت 
   خلاف نفس که فرمان دهد چو یافت مراد"

با روشن بینی و روشن ضمیری عارفانۀ خود به نکاتی برخورد کرده اند که این آقایان روانشناس روانکاو که در عصر علوم نامشان جهان را پر کرده متوجه نشده اند .

اما این که می گویند : " الانسان حریص علی ما منع منه " مطلب صحیحی است ولی نیازمند به توضیح است . انسان به چیزی حرص می ورزد که هم از آن ممنوع شود و هم به سوی آن تحریک شود ؛ به اصطلاح تمنای چیزی را در وجود شخصی بیدار کنند و آنگاه او را ممنوع سازند . اما اگر امری اصلا عرضه نشود یا کمتر عرضه شود ، حرص و ولع هم نسبت به آن کمتر خواهد بود .

فروید که طرفدار سر سخت آزادی غریزه جنسی بود ، خود متوجه شد که خطا رفته است ، لذا پیشنهاد کرد که باید آن را از راه خاص خودش به مسیر دیگری منحرف کرد و به وسائل علمی و هنری نظیر نقاشی و غیره منعطف ساخت و به اصطلاح طرفدار تصعید شد ؛ زیرا تجربه و آمار نشان داده بود که با برداشتن قیود اجتماعی ، بیماری ها و عوارض روانی ناشی از غریزه جنسی بیشتر شده است . من نمی دانم آقای فروید که طرفدار تصعید است از چه راه آن را پیشنهاد می کند . آیا جز از طریق محدود کردن است ؟

در گذشته افراد بی خبر به دانشجویان بی خبرتر از خود می گفتند انحراف جنسی ، یعنی هم جنس بازی ، فقط در میان شرقی ها رایج است و علتش هم دسترسی نداشتن به زن بر اثر قیود زیاد و حجاب است . اما طولی نکشید که معلوم شد رواج این عمل زشت در میان اروپایی ها صد درجه بیشتر از شرقی هاست .

ما انکار نمی کنیم که دسترسی نداشتن به زن موجب انحراف می شود و باید شرایط ازدواج قانونی را سهل کرد ، ولی بدون شک آن مقدار که تبرج و خودنمایی زن در اجتماع و معاشرت های آزاد سبب انحراف جنسی می شود به مراتب بیشتر از آن است که محرومیت و دست نارسی سبب می گردد .

اگر در مشرق زمین محرومیت ها باعث انحراف جنسی و همجنس بازی شده است ، در اروپا شهوترانی های زیاد باعث این انحراف گشته است ، تا آنجا که در بعضی کشورها – همان طور که در روزنامه های خبری خواندیم – رسمی و قانونی شد ، و گفته شد چون ملت انگلستان عملا این کار را پذیرفته است قوۀ مقننه باید از ملت پیروی کند ، یعنی نوعی رفراندوم قهری صورت گرفته است . بالاتر این که در مجله ای خواندم در بعضی کشورهای اروپایی پسرها رسما با یکدیگر ازدواج می کنند . در شرق هم محرومین آن قدر سبب رواج انحراف جنسی نبودند که صاحبان حرمسراها بودند ، و به اصطلاح اعراب این انحراف از " بلاط " ملوک و سلاطین آغاز شده است . 
ادامه دارد...

حجاب اسلامي چيست؟

این بحث را از قرآن شروع می کنیم . آیات مربوط بدین موضوع در دو سوره از قرآن آمده است ، یکی سورۀ نور و دیگر سورۀ احزاب . ما تفسیر آیات را بیان می کنیم و سپس به مسائل فقهی و بحث روایات و نقل فتوای فقها می پردازیم .
 
در سورۀ نور آیه ای که مربوط به مطلب است آیه 31 می باشد . چند آیۀ قبل از آن آیه متعرض وظیفۀ اذن گرفتن برای ورود در منازل است و در حکم مقدمۀ این آیه می باشد . تفسیر آیات را از آنجا شروع می کنیم :

"یا ایها الذین امنو لاتدخلوا بیوتا غیر بیوتکم حتی تستأنسوا و تسلموا علی اهلها ذلکم خیر لکم لعلکم تذکرون ( 27 ) فان لم تجدوا فیها احدا فلا تدخلوها حتی یوذن لکم و ان قیل لکم ارجعوا فارجعوا هو ازکی لکم و الله بما تعملون علیم ( 28 ) لیس علیکم جناح ان تدخلوا بیوتا غیر مسکونة فیها متاع لکم و الله یعلم ما تبدون و ما تکتمون ( 29 ) قل للمومنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم ذلک ازکی لهم ان الله خبیر بما یصنعون ( 30 ) و قل للمومنات یغضضن من ابصارهن و یحفظن فروجهن ولا یبدین زینتهن الا ما ظهر منها ولیضربن بخمرهن علی جیوبهن ولا یبدین زینتهن الا لبعولتهن او ابائهن او ابا بعولتهن او ابنائهن او ابناء بعولتهن او اخوانهن او بنی اخوانهن او بنی اخواتهن او نسائهن او ما ملکت ایمانهن او التابعین غیر اولی الاربه من الرجال او الطفل الذین لم یظهروا علی عورات انساء ، ولا یضربن بارجلهن لیعلم ما یخفین من زینتهن و توبوا الی الله جمیعا ایها المومنون لعلکم تفلحون" ( 31 )

ای کسانی که ایمان آوردید ! به خانۀ دیگران داخل نشوید مگر آنکه قبلا آنان را آگاه سازید . و بر اهل خانه سلام کنید . این برای شما بهتر است . باشد که پند گیرید .

اگر کسی را در خانه نیافتید داخل نشوید تا به شما اجازه داده شود . اگر گفته شد که بازگردید ، بازگردید که پاکیزه تر است برای شما .خدا بدانچه انجام می دهید دانا است .

باکی نیست که در خانه هایی که محل سکنا نیست و نفعی در آنجا دارید ( بدون اجازه ) داخل شوید .خدا آنچه را آشکار می کنید و آنچه را نهان می دارید آگاه است .

به مردان مؤمن بگو دیدگان فرو خوابانند و دامنها حفظ کنند . این برای شما پاکیزه تر است . خدا بدان چه می کنید آگاه است .

به زنان مؤمنه بگو دیدگان خویش فروخوابانندو دامنهای خویش حفظ کنند و زیور خویش آشکار نکنند مگر آنچه پیداست ، سرپوشهای خویش برگریبانها بزنند ، زیور خویش آشکار نکنند مگر برای شوهران یا پدران یا پدران شوهران یا پسران یا پسرشوهران یا برادران یا برادرزادگان یا خواهرزادگان یا زنان یا مملوکانشان یا مردان طفیلی که حاجت به زن ندارند یا کودکانی که از راز زنان آگاه نیستند ( یا بر کامجویی از زنان توانا نیستند ) و پای به زمین نکوبند که زیورهای مخفی شان دانسته شود . ای گروه مؤمنان ! همگی به سوی خداوند توبه برید ، باشد که رستگار شوید .

مفاد آیۀ اول و دوم این است که مؤمنین نباید سرزده و بدون اجازه به خانۀ کسی داخل شوند . در آیۀ سوم مکانهای عمومی و جاهایی که برای سکونت نیست از این دستور استثنا می گردد . سپس دو آیۀ دیگرمربوط به وظایف زن و مرد است در معاشرت با یکدیگر که شامل چند قسمت است :

1. هر مسلمان ، چه مرد و چه زن ، باید از چشم چرانی و نظربازی اجتناب کند .

2. مسلمان ، خواه مرد یا زن ، باید پاک دامن باشد و عورت خود را از دیگران بپوشد .

3. زنان باید پوشش داشته باشند و آرایش و زیور خود را بر دیگران آشکار نسازند و در صدد تحریک و جلب توجه مردان برنیایند .

4. دو استثنا برای لزوم پوشش زن ذکر شده که یکی با جملۀ " و لا یبدین زینتهن الا ما ظهر منها " بیان شده است و نسبت به عموم مردان است و دیگری با جملۀ " ولا یبدین زینتهن الا لبعولتهن الخ " ذکر شده و نداشتن پوشش را برای زن نسبت به عدۀ خاصی تجویز می کند . مابه ترتیب در مفاد این آیات بحث می کنیم .

استیذان

از نظر اسلام هیچ کس حق ندارد بدون اطلاع و اجازۀ قبلی به خانۀ دیگری داخل شود .

در بین عراب ، در محیطی که قرآن نازل شده است ، معمول نبوده که کسی برای ورود در منزل دیگران اذن بخواهد . در خانه ها باز بوده . همان طور که الان هم دهات دیده می شود هیچ وقت رسم نبوده است ، چه شب و چه روز ، که درها را ببندند ، زیرا بستن درها از ترس دزد است و در آنجاها چنین ترسی وجود نداشته است . اولین کسی که دستور داد برای خانه های مکه مصراعین یعنی دولنگه در قرار دهند معاویه بود و هم او دستور داد که درها را ببندند .

به هر حال چون در خانه ها همیشه باز بود و اجازه گرفتن هم بین عربها متداول نبود و حتی اجازه خواستن را نوعی اهانت نسبت به خود می دانستند سرزده و بی اطلاع قبلی وارد خانه های یکدیگر می شدند .

اسلام این رسم غلط را منسوخ کرد ، دستور داد که سرزده داخل خانه های مورد سکونت دیگران نشوید . روشن است که فلسفه این حکم دو چیز است : یکی موضوع ناموس یعنی پوشیده بودن زن ، و از همین جهت این دستور با آیات پوشش یک جا ذکر شده است . دیگر این ک هر کسی در محل سکونت خود اسراری دارد و مایل نیست دیگران بفهمند . حتی دو نفر رفیق صمیمی هم باید این نکته را رعایت کنند زیرا ممکن است دو دوست یکرنگ در عین یگانگی و یکرنگی هر کدام از نظر زندگی خصوصی اسراری داشته باشند که نخواهند دیگری بفهمد .
بنابر این نباید فکر کرد که دستور استیذان اختصاص دارد به خانه هایی که در آن ها زن زندگی می کند . این وظیفه ، مطلق و عام است . مردان و زنانی که مقید به پوشش هم نیستند ممکن است در خانۀ خود وضعی داشته باشند که نخواهند دیگران آنان را به آن حال ببینند . به هر حال این دستوری است کلی تر از حجاب ، فلسفه اش هم کلی تر از فلسفه حجاب است .

جملۀ " حتی تستأنسوا " که به معنی این است : " تا استعلام نکرده اید وارد نشوی " به عیب سرزده وارد شدن اشاره دارد . این کلمه از مادۀ " انس " است که نقطۀ مقابل وحشت و فزع است . این کلمه می فهماند ورود شما به خانه ای که دیگران در آن سکونت دارند می بایند با استعلام و جلب انس باشد ، نباید سرزده وارد شد که موجب وحشت و فزع و ناراحتی گردد .

روایت وارد شده که پیغمبر اکرم ( ع ) دستور فرمودند برای استعلام ذکر خدا گفته شود مانند سبحان الله ، یا الله اکبر و غیره . در بین ما معمول است یا الله می گوییم . این رسم از همین دستور الهام می گیرد .

از رسول اکرم ( ع ) سؤال شد آیا حکم اجازه خواستن شامل خانۀ فامیل و خویشان نزدیک هم می شود ؟ آیا برای ورود در خانۀ مادر یا دخترمان هم باید اذن بگیریم ؟ در جواب فرمود آیا اگر مادر تو در اتاق خود برهنه باشد و تو سرزده وارد شوی پسندیده است ؟ عرض شد : نه . فرمود پس اذن بگیرید .

رسول اکرم شخصا این دستور را اجرا می کردندو به اصحاب خویش هم توصیه و تأکید می کردند . دانشمندان شیعه و سنی نقل کرده اند که رسم پیغمبراکرم این بود که پشت در خانه می ایستاد و می فرمود : السلام علیکم یا اهل البیت . اگر اجازه ورود می دادند وارد می شد و اگر جواب نمی شنید نوبت دوم و سوم سلام را تکرار می فرمود ، زیرا واقعا امکان دارد که شخصی که در خانه است در نوبت اول یا دوم صدا را نشنیده باشد .ولی اگر در نوبت سوم هم جواب نمی شنید مراجعت می کرد و می فرمود یا در خانه نیستند و یا آنکه میل ندارند ما وارد بشویم . این دستور را در مورد خانۀ دخترش زهرا ( ص ) نیز اجرا می فرمود .

یک نکته که باید در تفسیر این آیه متذکر شویم این است که کلمۀ " بیوت " جمع " بیت " به معنی اتاق است . در زبان عربی لغتی که به معنی " خانه " در اصطلاح امروز فارسی به کار می رود لفظ " دار " است . البته در قسمتی از نقاط ایران مانند خراسان کلمۀ "خانه " را نیز به اتاق اطلاق می کنند .به هر حال بیوت به معنی اتاقهاست و از اینجا چنین نتیجه گرفته می شود که استیذان مربوط به داخل شدن در اتاق اشخاص است نه به ورود در حیاط منزلها .

ولی باید توجه داشت که در بین اعراب چون در خانه ها همیشه باز بود قهرا حیاط جنبۀ خصوصی پیدا نمی کرد و اگر کسی می خواست در خانۀ خود فرضا اخت شود به داخل اتاق می رفت . ولی در جایی که حیاط حکم اتاق را پیدا کرده است – چنانکه الان در زندگی ما این طور است – زیرا در بسته است و دیوارها هم بلند است و اگر چه کاملا مانند اتاق پناهگاه و خلوت شمرده نمی شود ولی بالأخره تاحدی جنبۀ خصوصی دارد ، در چنین جاهایی حکم وجوب استیذان در حیاط هم جاری است .

در پایان ایه می فرماید : " ذلکم خیر لکم لعلکم تذکرون " یعنی این برای شما بهتر است ( یعنی دستور که به شما دادیم بی دلیل نیست ، فلسفه دارد ، مصلحت شما در آن است ) باشد که متوجه شوید و مصلحت آن را دریابید .

سپس در آیۀ دوم می فرماید : اگر پس از استعلام و استجازه دریافتید که کسی در خانه نیست ، وارد نشوید مگر اینکه به شما اجازه داده شود ، مثلا صاحب خانه کلید خانه را به شما بدهد یا خودش حضور داشته باشد و اجازه بدهد .

بعد می فرماید : " و اذا قیل لکم ارجعوا فارجعوا " اگر صاحب خانه به شما گفت برگردید نمی توانیم شما را بپذیریم ، شما هم برگردید و ناراحت نشوید .

قبلا گفتیم اعراب اجازه خواستن را ننگ می شمردند . و این از نادانی آنها بود ، کما اینکه الان هم در اجتماع ما نپذیرفتن وارد ، هر چند به موجب عذری باشد ، اهانت به وارد تلقی می شود و این از نادانی ماست . اگر کسی به در خانه ای برود و صاحب خانه بگوید من الان وقت ندارم شما را بپذیرم ، به او برمی خورد و چه بسا قهر کند و هر جا بنشیند بگوید من رفتم به در منزل فلانی ، مرا راه نداد . این هم یک نادانی و جهالت است .

ما باید دستور قرآن را در این باره به کار ببندیم . به کار بستن این دستور تکلفات و ناراحتیهای زیادی را از ما دور می سازد . یک سلسله دورغ ها و خلاف گویی ها معلول همین رفتار نادرست و توقعهای نابجاست که در بین ما رایج می باشد .

شخصی بدون اطلاع قبلی در خانۀ شخص دیگری را می زند . صاحب خانه میل ندارد او را بپذیرد ، بسا هست که کارهای لازمی دارد و آمدن این شخص مزاحمت است ، می گوید بگویید فلانی در خانه نیست . 

شخص وارد غالبا این دورغها را می فهمد . شخص وارد خلاف می کند که بدون تعیین وقت قبلی توقع دارد او را بپذیرد و صاحب خانه هم آن قدر شهامت و صراحت ندارد که بگوید معذرت می خواهم فعلا وقت ندارم بپذیرم ، و اگر بگوید وقت ندارم ، باز آن شخص وارد آن قدر فهم ندارد که عذر او را بپذیرد ، تا آخر عمر گله می کند که رفتم به در خانه فلان شخص و او مرا نپذیرفت .

این است که در این گونه مواقع ، هم دورغ گفته می شود و هم رنجش پدید می آید . ولی اگر دستور قرآن رعایت شود نه دروغی گفته می شو و نه رنجشی پدید می آید . لهذا می فرماید : " ذلکم ازکی لکم " یعنی این روش که به شما یاد دادیم برای شما پاکیزه تر است .

" والله بما تعلمون علیم " یعنی خدا به آنچه می کنید داناست .

در اینجا قضیه ای مربوط به مرحوم آیت الله بروجردی به یا دارم نقل می کنم :

درسالهایی که در قم بودم یک وقت یکی از خطبای معروف ایران به قم امد و اتفاقا دید و بازدید ایشان در حجرۀ بنده بود . در آنجا از ایشان دیدن می شد .یک روز در مدت اقامت ایشان در قم ، شخصی در وقت نامناسبی ایشان را به خانۀ آیت الله بروجردی برده بود . آن موقع یک ساعت قبل از وقت درس ایشان بود و معمولا ایشان در آن وقت مطالعه می کردند و کسی را نمی پذیرفتند . در می زنند و به نوکر می گویند به آقا بگویید فلانی به ملاقات شما آمده است . نوکر پیغام را می رساند و برمی گردد و می گوید آقا فرمودند من فعلا مطالعه دارم ، وقت دیگری تشریف بیاورید . آن شخص محترم هم برگشت و اتفاقا همان روز به شهر خود مراجعت کرد . همان روز آیت الله بروجردی برای درس آمدند ، من را در صحن دیدند و فرمودند : " من بعد از درس برای دیدن فلانی به حجرۀ شما می آیم . " گفتم ایشان رفتند . فرمودند :

" پس وقتی ایشان را دیدی بگو : حال من وقتی تو به دیدن من آمدی مانند حال تو بود وقتی می خواهی برای ایراد سخنرانی آماده شوی . من دلم می خواست وقتی با هم ملاقات کنیم که حواس من جمع باشد و با هم صحبت کنیم و در ان موفع من مطالعه داشتم و می خواستم برای درس بیاسم . "

پس از مدتی من آن شخص را ملاقات کردم و معذرت خواهی آیت الله بروجردی را ابلاغ کردم ، و شنیده بودم که بعضی از افراد و سوسه کرده بودند و به این مرد محترم گفته بودند : تعمدی در کار بوده که به تو توهین شود و تو را از در خانه برگردانند . من به آن مرد محترم گفتم :

" آیت الله بروجردی می خواستند به دیدن شما بیاید و چون مطلع شدند که شما حرکت کردید معذرت خواهی کردند ."

آن مرد جمله ای گفت که برای من جالب بود . گفت : " نه تنها به من یک ذره برنخورد ، بلکه خیلی هم خوشحال شدم ؛ زیرا ما اروپاییها را می ستاییم که مردمی صریح هستند و رودربايستی های بیجا ندارند .
 
من که قبلا از ایشان وقت نگرفته بودم ، غفلت کرده در وقت نامناسبی رفته بودم . من از صراحت این مرد خوشم آمد که گفت حالا من کار دارم . آیا این بهتر بود یا اینکه با ناراحتی مرا می پذیرفت و دائما در دلش ناراحت بود و با خود می گفت این بلا چه بود که بر من نازل شد ، وقت مرا گرفت و درس مرا خراب کرد ؟ ! من بسیار خوشحال شدم که در کمال صراحت ورک گویی مرا نپذیرفت . چقدر خوب است مرجع مسلمین این طور صریح باشد . "

برگردیم به تفسیرآیات : در آیۀ بعد می فرماید : لیس علیکم جناح ان تدخلوا بیوتا غیر مسکونة فیها متاع لکم .در این آیه استثنا قائل شده است . مفاد آیه این است که دستوری که دربارۀ کسب اذن داده شد مخصوص خانه های مسکونی افراد است و جنبۀ خلوتگاه دارد ، اما جاهایی که این طور نیست و رفت و آمد در آنجا عمومی است این حکم را ندارد ولو آنکه متعلق با دیگران باشد.

مثلا اگر شما در یک پاساژ یا شرکت یا مغازه کار دارید لازم نیست جلو در بایستید و اذن ورود بخواهید . همچنین حمام عمومی که درش باز است . در این موارد کسب اذن لازم نیست . بر شما باکی نیست در خانه هایی که مسکونی نیست و در آنجا کاری دارید بدون اجازه وارد شوید .

از « فیها متاع لکم » فهمیده می شود که ورود انسان در این گونه مکانها در صورتی است که کاری دارد والا مزاحمت برای صاحبان آن مکانها نباید فراهم شود .

« والله یعلم ما تبدون و ما تکتمون » یعنی و خدا به آشکار و نهان شما آگاه است ، از قصد و نیت شما با خبر است که به چه منظور وارد خانه و محل کار کسی می شوید .آیۀ بعد می فرماید : « قل للمؤمنین یغضوا من ابصار هم و یحفظو فروجهم ....»

یعنی بگو به مردان مؤمن که دیده های خود را بخوابانند و عورت خویش را حفظ کنند . 
ادامه دارد...

عین و بصر

در این آیه کلمۀ « ابصار » که جمع بصر است به کار رفته است .

فرق است بین کلمۀ « بصر » و کلمۀ « عین » . همان طوری که در فارسی هم فرق است بین کلمۀ « دیده » و کلمۀ « چشم » . 
« عین » که فارسی آن « چشم » است نام عضو مخصوص و معهود است با قطع نظر از کار آن ، ولی کلمۀ « بصر » و همچنین فارسی آن « دیده » از آن جهت به چشم اطلاق می شود که کار مخصوص 
«دیدن »  از آن سر می زند . لذا این دو کلمه اگر چه اسم یک عضو می باشد ولی مورد استعمال آن ها تفاوت دارد .

وقتی که یک شاعر می خواهد تناسب و زیبایی چشم معشوق را توصیف کند و نظر به عمل دیدن ندارد لفظ « چشم » را به کار می برد . در این مورد استعمال لفظ « دیده » صحیح نیست زیرا در اینجا عنایت به خود چشم است ، به درشتی و ریزی و مشکی یا میشی یا خماری بودن آن است ، مثل اینکه شاعر می گوید :

دو چشم مست تو خوش می کشند ناز از هم
نمی کنند دو بد مست احتراز از هم

ولی وقتی عنایت به کار چشم یعنی عمل دیدن باشد کلمۀ « دیده » را به کار می برند . شاعر می گوید : 

دیده را فایده آن است که دلبر بیند 

در آیۀ مورد بحث چون عنایت به کار چشم یعنی عمل دیدن است کلمۀ « ابصار » به کار رفته است نه کلمۀ « عیون » .

غض و غمض

کلمۀ دیگری که در این آیه به کار رفته است کلمۀ « یغضوا » است که از مادۀ « غض » و « غمض » دولغت است که هر دو در مورد چشم به کار می رود و برخی آن دو را با هم اشتباه می کنند . باید معنای این دو کلمه را نیز مشخص کنیم . غمض به معنای بر هم گذاردن پلک هاست . می گویند غمض عین کن . کنایه است از اینکه صرف نظر کن .

چنان که ملاحظه می کنید این لغت با کلمۀ « عین » همراه می شود نه با کلمۀ « بصر » .

ولی در مورد کلمۀ « غض » می گویند « غض بصر » و یا « غض نظر » و یا « غض طرف » . غض به معنی کاهش دادن است و غض بصر یعنی کاهش دادن نگاه . 

در قرآن کریم سورل لقمان آیۀ 19 از زبان لقمان به فرزندش می گوید : « واغضض من صوتک » یعنی صدای خودت را کاهش بده ، ملایم کن ، فریاد نکن . در آیۀ 3 از سورۀ حجرات می فرماید : « ان الذین یغضون اصواتهم عند رسول الله اولئک الذین امتحن الله قلوبهم للتقوی » یعنی آنان که صدای خود را ( هنگام سخن گفتن ) در حضور رسول خدا ملایم می کنند ، یعنی فریاد بر نمی آورند ، آنان کسانی هستند که خداوند دلهایشان را برای تقوا آزمایش کرده است . 

از همۀ این موارد چنین فهمیده می شود که معنی « غض بصر » کاهش دادن نگاه است ، خیره نشدن و تماشا نکردن و به اصطلاح نظر استقلالی نیفکندن است .

علیهذا در آیۀ مورد بحث معنای « یغضوا من ابصار هم » این است که نگاه را کاهش بدهند یعنی خیره نگاه نکنند و به اصطلاح علمای اصول نظرشان آلی باشد نه استقلالی .

توضیح اینکه یک وقت نگاه انسان به یک شخص برای ورانداز کردن و دقت کردن به خود آن شخص است مانند اینکه بخواهد وضع لباس و کیفیت آرایش او را مورد مطالعه قرار دهد ، مثلا ببیند کراواتش را چگونه بسته است و موی سرش را چگونه آرایش کرده است . ولی یک وقت دیگر نگاه کردن به شخصی که با او روبرو است برای این است که با او حرف می زند و چون لازمۀ مکالمه نگاه کردن است به او نگاه می کند . 

این نوع از نگاه کردن که به عنوان مقدمه و وسیلۀ مخاطبه است نظر آلی است ، ولی نوع اول نظر استقلالی است . پس معنی جمله این است : به مؤمنین بگو به زنان خیره نشوند و چشم چرانی نکنند .

این نکته باید اضافه شود که برخی از مفسران که « غض بصر » را به معنی ترک نظر گرفته اند مدعی هستند که مقصود ترک نظر به عورت است همچنانکه جملۀ بعد نیز ناظر به حفظ عورت از نظر است . و باز همان طور که فقها گفته اند ، فرضا مقصود از « غض بصر » ترک نگاه به طور کلی باشد اعم از نگاهی که به منظور تماشا و التذاذ باشد و یا نگاهی که لازمۀ مخاطبه است ، متعلق نگاه ذکر نشده است که چیست .

ولی اگر چنانکه ما استنباط کردیم مقصود از « غض بصر » این باشد که خیره نگاه نکنند ، یعنی ناظر به نگاهی باشد که لازمۀ مخاطبه است و مقصود این است که چشم چرانی نکنند ، قطعا متعلق غض بصر، چهره است و بس؛ زیرا آنچه ضرورت اقتضا می کند همین قدر است . نگاه به غیر چهره ( و شاید دو دست تا مچ نیز ) حتی با غض بصر نیز جایز نیست .

ستر عورت

در جملۀ بعد می فرماید : « و یحفظوا فروجهم » یعنی به مؤمنین بگو عورت خویش را حفظ کنند . ممکن اس مقصود این باشد که پاکدامن باشند و دامن خود را از هر چه که روا نیست نگهداری کنند ، یعنی از زنا و فحشاء و هر کار زشتی که از این مقوله است .

ولی عقیدۀ مفسرین اولیۀ اسلام و همچنین مفاد اخبار و احادیث وارده این است که هر جا در قرآن کلمۀ حفظ فرج آمده است مقصود حفظ از زناست جز در این دو آیه که به معنای حفظ از نظر است و مقصود وجوب ستر عورت است . چه این تفسیر را بگیریم یا حفظ فرج را به معنی مطلق پاکدامنی و عفاف بگیریم در هر حال شامل مسألۀ ستر عورت می باشد .

در جاهلیت، بین اعراب، ستر عورت معمول نبود و اسلام آن را واجب کرد . در دنیای متمدن کنونی نیز عده ای از غربی ها کشف عورت را تأیید و تشویق می کنند . دنیا دوباره از این نظر به سوی همان وضع زمان جاهلیت سوق داده می شود .

راسل در یکی کتابهایش به نام درتربیت یکی از چیزهایی که از جملۀ اخلاق بی منطق و به اصطلاح « اخلاق تابو » می شمارد همین مسألۀ پوشانیدن عورت است . وی می گوید چرا پدران و مادران اصرار می ورزند که عورت خود را از بچه بپوشانند ؟ این اصرار خود سبب تحریک حس کنجکاوی بچه می گردد . اگر کوشش والدین برای کتمان عضو تناسلی نباشد چنین کنجکاوی کاذبی وجود پیدا نخواهد کرد . باید والدین عورت خود را به بچه ها نشان بدهند تا آنها هر چه که وجود دارد از اول بشناسند .

بعد اضافه می کند : لااقل گاهی اوقات – مثلا هفته ای یک بار – در صحرا یا حمام برهنه شوند و عورت خود را در معرض دید بچه ها قرار دهند .

راسل مسألۀ مخفی کردن عورت را یک « تابو » می داند . « تابو » از موضوعات بحث جامعه شناسی است و به تحریمهای ترس آور و بی منطق گفته می شود که در میان ملل وحشی وجود داشته و دارد . به عقیدۀ امثال راسل اخلاق رایج در جهان متمدن امروز نیز پر از « تابو » است .

عجیب است که بشر به نام تمدن می خواهد به قهقرا و توحش باز گردد . در قرآن کریم کلمۀ « الجاهلیة الاولی » وارد شده است . شاید اشعار به همین جهت باشد که جاهلیت قدیم نخستین جاهلیت بود است . در بعضی از روایات آمده است که « ای ستکون جاهلیة اخری » یعنی مفهوم آیه این است که به زودی یک جاهلیت دیگر هم به وجود خواهد آمد .

قرآن به دنبال دستور ستر عورت می فرماید : « ذلک ازکی لهم » یعنی این برای ایشان پاکیزه تر است ؛ پوشیدن عورت یک نوع نظافت و پاکی روح است از این که بشر دائما دربارۀ مسائل مربوط به اسافل(زيرين) اعضا بیندیشد .

قرآن با این جمله می خواهد فلسفه و منطق این کار را بیان کند. در حقیقت می خواهد پاسخی به اهل جاهلیت قدیم و جدید بدهد که این ممنوعیت ها را بی منطق و « تابو » نخوانند و متوجه آثار و منطق آن باشند .

بعد می فرماید : « ان الله خبیر بما یصنعون » خدا بدانچه می کنند آگاه است . در تاریخ داستانی از رسول اکرم ( ع ) در این زمینه هست . رسول اکرم ( ع ) می فرماید :

« در کودکی چند بار پیشامدهایی برای من شد و احساس کردم که یک قوۀ غیبی و یک مأمور درونی مراقب من است و مرا از ارتکاب بعضی کارها باز می دارد . از جمله این که وقتی که بچه بودم و با کودکانی بازی می کردم یک روز یکی از رجال قریش کار ساختمانی داشت و کودکان برحسب حالت کودکی دوست داشتند سنگ و مصالح بنایی را در دامن گرفته بیاورند و نزدیک بنا قرار دهند . بچه ها طبق معمول عرب پیراهنهای بلند به تن داشتند و شلوار نداشتند . وقتی که دامن خود را بالا می گرفتند عورت آنها مکشوف می شد . من رفتم یک سنگ در دامن بگیرم . همینکه خواستم دامنم را بلند کنم گویی کسی با دستش زد و دامن مرا انداخت . یک بار دیگر خواستم دامنم را بالا بگیرم باز همان طور شد . دانستم که من نباید این کار را بکنم . »

در آیۀ بعد می فرماید : « و قول للمومنات یغضضن من ابصارهن و یحفظن فروجهن » عینا همان دو تکلیف : ترک نظر و پاکدامنی ( پوشانیدن عورت ) را که برای مردان بیان کردم برای زنان هم ذکر فرموده است .

از اینجا به خوبی روشن می شود که هدف از این دستورات رعایت مصالح بشر است خواه زن یا مرد . قوانین اسلام بر پایۀ تبعیض و تفاوت میان زن و مرد بنا نشده است و الا می باید همۀ این تکالیف را برای زن قائل شود و برای مرد هیچ وظیفه ای مقرر ندارد .

اگر می بینیم که وظیفۀ « پوشش » به زن اختصاص یافته است از این جهت است که ملاک آن مخصوص زن است . چنانکه قبلا هم یادآوری کردیم زن مظهر جمال و مرد وظهر شیفتگی است . قهرا به زن باید بگویند خود را در معرض نمایش قرار نده نه به مرد . لهذا با اینکه دستور پوشیدن برای مردان مقرر نشده است عملا مردان پوشیده تر از زنان از منزل بیرون می روند ، زیرا تمایل مرد به نگاه کردن و چشم چرانی است نه به خود نمایی ، و برعکس تمایل زن بیشتر به خودنمایی است نه به چشم چرانی . تمایل مرد به چشم چرانی ، بیشتر زن را به خودنمایی تحريك می کند و تمایل به چشم چرانی کمتر در زنان وجود دارد ، لهذا مردان کمتر تمایل به خودنمایی دارند . و به همین جهت 
« تبرج » از مختصات زنان است . 
ادامه دارد...

كتمان يا اظهار (حکم پوشش)؟

جريان دوم اين است كه بعضی ديگر را عقيده اين شده كه هر چند از نظر حقيقت و واقع، مطلب همين است ولی با ملاحظات عصر و زمان كه مردم‏ دنبال بهانه می‏ گردند كه قيود عفاف را به هر شكل و به هر صورت دور بريزند بايد قسمتی از واقعيات را كتمان كرد كه موجب بهانه نشود. درست است كه اسلام پوشش چهره و دو دست را واجب نكرده است، ولی‏ نبايد اين را به مردم گفت، زيرا با شنيدن اين مطلب نه تنها چهره و دست ها را نمی‏پوشند، سر و سينه و پاها تا بالای زانو را هم نخواهند پوشيد.

اينجاست كه "فلسفه كتمان" و محافظه كاری پا به ميان می‏نهد. فلسفه كتمان اختصاص به اين مسأله ندارد، عده‏ای نظير اين عقيده‏ را در باب استماع اخبار راديو و خريد و فروش آن نيز داشتند.

پس از انتشار كتاب داستان راستان، يكی از علمای خوزستان نامه‏ ای به‏ من نوشت. اين مرد عالم ضمن اينكه از اين كتاب تجليل كرده آن را بسيار سودمند تشخيص داده بود و اعتراف كرده بود كه همه داستانها را با اصل‏ تطبيق كرده درست يافته است پيشنهاد كرده بود كه دو تا از داستان ها را بردارم زيرا مورد سوء استفاده واقع می‏ شود. يكی داستان تقسيم كار كه مربوط به جريان تقسيم كردن رسول خدا كارهای‏ خانه را ميان حضرت امير عليه السلام و حضرت زهرا عليها السلام است.

رسول اكرم صلی الله عليه و آله و سلم كارهای بيرون را به علی و كارهای‏ داخلی را به زهرا واگذار می‏كند و حضرت زهرا در نبودن حضرت امير بعضی از كارهای خارجی آن حضرت را به عهده می‏گيرد.
يكی ديگر داستان "حتی برده فروش" كه جمله‏ ای دارد رسول خدا در مذمت برده‏فروشی.

اين مرد عالم به من توصيه كرده بود اين دو داستان را در عين اينكه اصل‏ و اساس دارد از آن كتاب بردارم، زيرا داستان اولی موجب سوء استفاده‏ كسانی می‏شود كه معتقدند زن می‏تواند از منزل بيرون برود و داستان دوم مورد سوء استفاده مخالفان بردگی می‏ شود.

من منكر اين اصل كلی نيستم كه احيانا اگر گفتن حقيقتی سبب انحراف مردم از آن حقيقت بشود نبايد گفت، زيرا گفتن، برای ارشاد مردم به حقيقت است نه برای اين كه وسيله دور شدن از حقيقت بشود. البته‏ كتمان حقايق حرام است. قرآن كريم می‏فرمايد:

"«ان الذين يكتمون ما انزلنا من البينات و الهدی من بعد ما بيناه للناس فی الكتاب اولئك‏ يلعنهم الله و يلعنهم اللاعنون»"

  يعنی " كسانی كه حقايق فرود آمده از جانب ما را پس از آنكه ما گفته و بيان كرده‏ايم كتمان می‏كنند خدا و هر لعنت كننده‏ای آنان را لعنت می‏كند" .

لحن آيه فوق العاده شديد است. قرآن كريم در كمتر موضوعی به اندازه‏ اين موضوع با چنين لحن شديد وحشتناكی سخن گفته است.
در عين حال من معتقدم مقصود اين است كه مردم حقايق را به خاطر منافع خود كتمان نكنند، ولی اينكه حقيقت را به خاطر خود حقيقت (و البته در شرائط محدود و موقت و معينی برای فرار از سوء استفاده) اظهار نكنيم‏ مشمول اين آيه نيست. به عبارت ديگر دروغ گفتن حرام است اما راست‏ گفتن هميشه واجب نيست يعنی احيانا در مواردی بايد سكوت كرد.

من معتقدم اين گونه مصلحت انديشی‏ها اگر بر مبنای مصالح واقعی حقايق‏ باشد نه بر مبنای حفظ منافع افراد و اشخاص و اصناف و طبقات، مانعی‏ ندارد.

اما سخن در اين است كه مصلحت انديشی‏هائی از قبيل فتوا ندادن به جواز خريد و فروش راديو، يا به عدم وجوب پوشيدن چهره و دو دست، آيا يك مصلحت انديشی صحيح و عاقلانه است و نتيجه صحيح می‏دهد يا خير؟ آيا واقعا جريان امر اين است كه طبقه‏ای از زنان چهره و دو دست خود را می‏پوشند و با گفتن اين حقيقت، چهره و دستها و سپس تمام بدن را عريان خواهند كرد؟ يا جريان امر برعكس است؛
يعنی بسياری از مردها و زن ها خيال می‏كنند كه از نظر مذهبی اساس كار اين است كه چهره زن گشوده نباشد و وقتی كه چهره گشوده شد كار گذشته است‏ ، " آب كه از سرگذشت چه يك نی و چه صد نی"، و از طرف ديگر پوشيدن‏ چهره را غير عملی و از نظر منطق غير قابل دفاع می‏بينند و هيچ فلسفه و استدلالی هم نمی‏توانند برای آن ذكر كنند، از اين رو از سر تا پا لخت‏ می‏شوند.

عقيده بعضی از كارشناسان اجتماعی اين است كه علت اين افراط و بی‏ بندوباری، توهم های غلطی است كه اجتماع درباره حجاب داشته است. علت‏ اين بوده كه حقايق گفته نشده است. اگر همانطور كه اسلام خود گفته است‏ گفته می‏شد كار به اينجاها كه كشيده است كشيده نمی‏شد. اينجا از آنجاهاست كه بايد گفت: "از پاپ كاتوليك‏تر نبايد بود" ، " كاسه‏ از آش گرم تر صحيح نيست. "

قرآن كريم در سوره حجرات می ‏فرمايد:
« يا ايها الذين آمنوا لا تقدموا بين يدی الله و رسوله »
يعنی ای مؤمنين! از خدا و رسول خدا جلو نيفتيد. مقصود از جلو افتادن از خدا و پيغمبر اين است كه‏ كار دينداری و مقدس مأبی را به جائی برسانيم كه خدا و رسول نگفته‏اند و بخواهيم از پيغمبر هم جلوتر حركت كنيم.

اميرالمؤمنين علی عليه السلام می‏فرمايد:
«ان الله حدد حدودا فلا تعتدوها و فرض فرائض فلا تتركوها و سكت عن اشياء لم يسكت عنها نسيانا فلا تتكلفوها ».
يعنی خداوند حدود و مرزهائی قرار داده است، از آنها تجاوز نكنيد
(محرماتی قرار داده آنها را نقض نكنيد) و واجبات و فرائضی قرار داده آنها را ترك نكنيد، و درباره بعضی چيزها سكوت كرده‏ است ( نه آنها را حرام كرده و نه واجب )، اين سكوت از روی فراموشی‏ نبوده است بلكه خواسته است شما در آن موارد آزاد باشيد. پس شما خود را در آن زمينه‏ها به تكلف و مشقت نيندازيد و از پيش خود برای خود به‏ نام دين و خدا تكليف درست نكنيد.

پيغمبر اكرم صلی الله عليه و آله و سلم در حديثی كه در جامع الصغير نقل‏ كرده است می‏فرمايد:
«ان الله يحب ان يؤتی رخصه كما يكره ان يؤتی‏ معصيته»

يعنی خداوند همانطور كه ناخوش می‏دارد آنچه را نهی كرده است‏ مردم انجام دهند، دوست دارد آنچه را اجازه داده است و بلامانع شمرده مردم‏ آنرا همانطور بلامانع تلقی كنند، از پيش خود چيزی را كه خداوند ممنوع‏ نكرده است، ممنوع نشمارند.

اين حديث بدين عبارت نيز نقل شده است:
«ان الله يحب ان يؤخذ برخصه كما يحب ان يؤخذ بعزائمه»

يعنی خداوند دوست دارد هر چيزی‏ را كه مباح قرار داده است و رخصت فرموده مردم آنرا مباح شمارند همچنانكه دوست دارد هر چه را نهی كرده است ناروا به شمار آورند.

ممكن است نظر من اشتباه باشد. مكرر گفته ام كه در اينگونه مسائل كه‏ مسأله فرعی است، هر كس بايد فتوای مرجع تقليد خود را بخواهد و عمل كند. ولی از نظر آنچه به نام مصلحت انديشی عنوان می‏شود كه می‏گويند مصلحت‏ نيست گفته شود هر چند حقيقت باشد، عقيده من برخلاف اين مصحلت انديشی‏ است. من مصلحت را در گفتن حقيقت می‏دانم. آنچه مصلحت ايجاب می‏كند جز اين نيست كه بايد اين خيال را از سر زنان امروز خارج كنيم كه می‏گويند حجاب در عصر حاضر غير عملی است، ثابت كنيم كه حجاب اسلامی كاملا منطقی‏ و عملی است.

ثانيا كوشش كنيم كه در فعاليتهای فرهنگی، اجتماعی، بهداشتی، واحدهای اختصاصی برای زنان به وجود آوريم و با فعاليت های مختلط و واحدهای‏ مختلط كه تقليد از اروپائيان است مبارزه كنيم. تنها در اين‏ صورت است كه زنان شخصيت واقعی خود را باز خواهند يافت و به نام آزادی‏ و مساوات ابزار و بازيچه و احيانا وسيله اطفاء شهوت مردان قرار نخواهند گرفت.

دو مسأله ديگر

دو مسأله ديگر در باب معاشرت زن و مرد باقی مانده كه بد نيست آنها را نيز بررسی كنيم. يكی مسأله شنيدن صدای زن است و ديگر مسأله دست‏ دادن با او است.

در مسأله اول، ظاهرا مسلم است كه شنيدن صدای زن در صورتی كه تلذذ و ريبه(میل شهوانی) در كار نباشد جايز است. مرحوم آية الله سيد محمد كاظم طباطبائی‏ يزدی در عروه الوثقی باب نكاح فصل اول مسأله 39 می‏فرمايد:

"«لا بأس بسماع صوت الاجنبية ما لم يكن تلذذ و لا ريبة من غير فرق بين‏ الاعمی و البصير و ان كان الاحوط الترك فی غير مقام الضروره ، و يحرم‏ عليها اسماع الصوت الذی فيه تهييج للسامع بتحسينه و ترقيقه . قال تعالی: فلا تخضعن بالقول فيطمع الذی فی قلبه مرض»".

يعنی : شنيدن صدای زن در صورتی كه تلذذ و ريبه نبايد جايز است ولی در عين حال مادامی كه ضرورتی نيست، ترك آن بهتر است. و بر زن حرام است‏ كه بخواهد صوت خود را نازك كند و نيكو سازد به طوری كه تحريك آميز باشد، چنانكه خدای متعال در قرآن خطاب به زنان پيغمبر اكرم صلی الله‏ عليه و آله و سلم می‏ فرمايد: در حرف زدن، صدا را نازك و مهيج نكنيد كه‏ موجب طمع بيمار دلان گردد ."

مسأله جواز استماع صدای زن، جزء مسلمات است و دليل آن سيره(روش، شیوه عمل) قطعی بين‏ مسلمين و ضروری بودن و مخصوصا سيره قطعی تاريخی رسول خدا و ائمه اطهار است.

علاوه بر اين، مفهوم آيه مذكور اين است كه حرف زدنی كه در آن كرشمه و ناز به كار نرود جايز است. يعنی خود اين آيه دليل بر جواز همسخن شدن زن‏ و مرد اجنبی است. تنها شهيد اول است كه در لمعه می‏فرمايد : "« و يحرم سماع صوت الاجنبيه‏»" و بعضی از فقهاء معاصر احتمال داده‏اند كه خطائی از نساخ رخ داده‏ است و مثلا "لا يحرم" را "يحرم" نوشته‏اند.

در مورد مسأله دوم شكی نيست كه حتی در صورتی كه تلذذ و ريبه هم نباشد، دست دادن زن و مرد اجنبی جايز نيست مگر اينكه جامه‏ ای حائل باشد مانند دستكش. در اين مسأله، هم در روايات و هم در فتاوای فقهاء اتفاق كلمه‏ می‏باشد. در بعضی از روايات علاوه بر اينكه قيد شده كه مصافحه بدون حائل‏ نباشد، اضافه شده كه بايد دست را فشار ندهند. مرحوم سيد در عروه‏ الوثقی بعد از مسأله پيش می‏فرمايد: لا يجوز مصافحة الاجنبية. نعم لا بأس بها من وراء الثوب. يعنی‏ دست دادن با زن بيگانه جايز نيست، ولی اگر جامه‏ای حائل باشد مانعی‏ ندارد.

بديهی است كه جايز بودن دست دادن با زن بيگانه (نامحرم) در صورت حائل بودن‏ جامه يا دستكش، مشروط به اين است كه تلذذ و ريبه‏ای در كار نباشد، اما اگر تلذذ و ريبه در كار باشد همانطور كه بعضی‏ از فقهای ديگر در حاشيه عروه يادآوری كرده‏اند قطعا حرام است.
تمام