یزدفردا

تحليلی بر تغييرات حوزه های انتخابيه استان يزد (6)
در يکصد سال برگزاری انتخابات مجلس در ايران (از1285 تا 1385ش)

رضا ملاحسينی اردکانی 
دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافيای سياسی دانشگاه تربيت مدرس
E-mail: mollahosseini@modares.ac.ir


(بخش ششم : سرشماري سال 1335 و حوزه بندي سال 1339و اصلاحيه سال 1346)

تقسیمات کشوری و نخستين سرشماري سراسري در سال 1335 ش :
در آبانماه سال 1335 دولت ایران برای اولین بار سرشماری سراسری نفوس و مسکن را انجام داد . برای این منظور تمام کشور به 119 حوزه سرشماری تقسیم گردید . در این تقسیم بندی حدود 82 حوزه سرشماری با حدود شهرستانهای مربوطه مطابقت نداشته است . (صفری ، 1384 : 55)
از جمله حوزه هایی که در سرشماری سال 1335 با محدوده شهرستان آن مطابقت نداشت ، حوزه سرشماری یزد بوده است . شهرستان یزد که در زمان برگزاری سرشماری در سال 1335 ، به همراه اصفهان در استان دهم قرار داشت ، یک حوزه سرشماری مستقلی را شکل داده بود . آنگونه که در مقدمه نتایج حاصله از سرشماری سال 1335 استان دهم آمده است : « حوزه سرشماری یزد با حدود شهرستان مطابقت نداشته و شامل دهستانهای زیر می شود . »


اگر برای بررسی سابقه تقسیماتی یزد ، کتاب فراهی را ملاک خود قرار دهیم ، با توجه به آن موارد عدم انطباق حوزه سرشماری یزد با محدوده تقسیماتی این شهرستان را می توان انارک ، بیابانک ، شهرولی بک و نائین دانست .

قبلا گفته شد که انارک ، بیابانک و نائین در آن زمان با انفکاک از یزد تشکیل شهرستانی مجزا داده بودند و احتمال بسیار زیاد منظور از شهرولی بک در این جدول همان شهربابک است که وضعیت آن در جدول فراهی مشخص نمی باشد . علاوه بر اینها در جداول سرشماری از دهستانهای شهرستان یزد نام برده شده اما فراهی این نقاط را بخش نامیده است .

نقشه تقسيمات كشوري ايران در سال 1337ش:

حوزه بندي سال1339 ش:
در 20 اردیبهشت ماه 1339 قانون جدول جدید حوزه های انتخاباتی مجلس شورای ملی مشتمل بر یک ماده واحده به تصویب رسید . در حوزه بندي سال 1339، تعداد نمايندگان به 200 نفر و تعداد حوزه ها نیز به 160حوزه افزايش يافت . در این قانون مبناي تخصيص نماينده به حوزه ها و نواحي كشور ، سرشماري جمعيتي سال 1335قرار گرفت . در اين حوزه بندي اصلاحات صورت گرفته به صورت منطقي تري نسبت به حوزه بندي هاي قبلي بوده كه با توجه به سرشماري صورت گرفته از جمعيت و آمار دقيقي كه از جمعيت نواحي بدست آمده بود. (صفری ، 1384 : 55) در این قانون 13 استان کشور به 20 حوزه عمومی تقسیم شده بود . هر حوزه عمومی نیز از چند حوزه انتخابیه تشکیل می گردید .

به حوزه عمومی انتخابیه یزد که دراین تاریخ و در سرشماری سال 1335 جزو استان دهم (اصفهان) قرار داشت ، طبق جدول حوزه های انتخابیه مصوب 20 اردیبهشت 1339 شمسی ، 3 حوزه انتخابیه با 3 نفر نماینده اختصاص یافت .
البته در این حوزه بندی تنها شهر استان در آن زمان شهر یزد بود و سایر شهرستانهای فعلی استان نیز غالبا با نام دهستان آمده اند . ( جدول 18/4) ضمن اینکه دو شهرستان طبس و ابرکوه ( که امروزه در محدوه استان یزد قرار دارند ) در این دوره به ترتیب در حوزه های انتخابیه عمومی خراسان و فارس و بنادر و در حوزه های انتخابیه فردوس و آباده آمده اند . همچنین در این حوزه بندی نام دهستان شهربابک (که امروزه شهرستانی است در استان کرمان) ، در ذیل حوزه انتخابیه تفت آمده است . جدول حوزه های انتخابیه سال 1339 برای نخستین بار به تقسیم هسته مرکزی یزد به حوزه های کوچکتر می پردازد . در این دوره هرچند با انتزاع نائین از حوزه عمومی انتخابیه یزد شاهد کاهش نمایندگان یزد از 4 نفر به 3 نفر می باشیم ؛ اما با تقسیم حوزه انتخابیه یزد ، به 3 حوزه جداگانه شاهد افزایش حوزه های یزد از 2 حوزه مقطع قبل به 3 حوزه می باشیم . هرچند که کماکان تنها شهر این منطقه ، یزد می باشد .

آنچه در اینجا جای بحث بیشتری دارد ، انطباق حوزه های انتخابیه حوزه عمومی یزد است با جدول تقسیمات کشوری آن در سال 1335ش .
در آغاز اشاره به این نکته ضروری است که یزد و توابع آن تا تاریخ 21/2/1339ش جزء استان دهم و از این تاریخ به بعد تابع استان اصفهان بوده است . چنانکه امیراحمدیان می آورد : « تا سال 1339 ش به غیر از استانهای جدیدالتاسیس ، استانها به همان نامهای قبلی سال 1316ش یعنی یکم ، دوم ، سوم و ... نامیده می شدند . از 21 اردیبهشت 1339 با توجه به ماده 13 قانون وظایف و اختیارات استانداران ، دولت مکلف می شود با توجه به سوابق تاریخی ، نام استانها را تعیین و اعلام نماید . واز این تاریخ نام استانها تغیر کرد . از جمله استان دهم به نام استان اصفهان نامیده شد .» ( امیراحمدیان ، 1383 : 98 ) اما قابل توجه است که در جدول تقسیمات کشوری سال 1335 ، فراهی نام این استان را به صورت «اصفهان و یزد» آورده است . ( فراهی ، 1377 : 51 )
از دیگر موارد قابل تامل اینکه ، در جدول تقسیمات کشوری سال 1335ش آنگونه که فراهی آورده است ، شهرستان یزد جزء استان اصفهان بوده واز 16 بخش تشکیل می گردیده . ( همان ) در حالیکه در جدول حوزه های انتخابیه مصوب 20/2/1339 ، توابع حوزه های انتخابیه یزد را دهستانها تشکیل می دهد و نه بخش. ( مجموعه قوانین دوره 19 مجلس شورای ملی ، ج 2 : 825 ) همچنین آنگونه که در جدول تقسیمات کشوری سال 1335 ، فراهی آورده است ، ابرقو یکی از بخشهای تابعه شهرستان یزد می باشد ؛ ( فراهی : همان ) در حالیکه در جدول حوزه های انتخابیه سال 1339 ، دهستان ابرقو در حوزه انتخابیه آباده از توابع حوزه عمومی فارس و بنادر آمده است . (مجموعه قوانین دوره 19 مجلس شورای ملی ، ج 2 : 825 ) در صورت صحیح بودن جدول تقسیماتی فراهی ، می توان گفت که در جدول حوزه های انتخابیه سال 1339 در منطقه مورد مطالعه ، بحث انطباق محدوده حوزه های انتخابیه با مرز و محدوده های تقسیماتی و اداری مورد توجه قرار نگرفته است . ضمن اینکه نام شهربابک نیز در جدول فراهی نه زیر عنوان یزد آمده و نه در تحت عنوان استان کرمان (فراهی ، همان )

اصلاح حوزه هاي انتخابيه در سال 1346 :
بعد از تغيير حوزه هاي انتخابيه در سال 1339،كه منجر به افزايش تعداد نمايندگان و حوزه ها شد ، تا سال1346 تغييري در جدول حوزه هاي انتخاباتي به وجود نيامد . در خردادماه 1346، تعداد19 نماينده به نمايندگان مجلس افزوده شد وتعداد آنها به 219نفر رسید ، اما تغييري در مناطق تابعه وتعداد حوزه ها به وجود نيامد . (صفری ، 1384 :61)
در اين لايحه تغييري در تعداد نمايندگان و حوزه هاي انتخاباتي استان يزد نیز بوجود نيامد و همچنان جدول حوزه های انتخابیه سال 1339 مبنای تخصیص نماینده به حوزه ها در استان یزد باقی ماند .
جدول زير نمایانگر تعداد نماینده های اضافه شده به حوزه های اختصاص یافته در سال 1346 می باشد . همچنین بر اساس تبصره ای در این ماده واحده ، دولت مکلف شد تا پایان سال 1346 لایحه حوزه بندی کامل را با توجه به ازدیاد جمعیت کشور بر اساس آمارگیری سال 1345 به مجلس شورای ملی ارائه نماید . البته این لایحه تا سال 1350 ارائه نگردید . (مذاکرات دوره21 ، ج 1)

در جدول بعد تقسیمات کشوری یزد در سال 1345 که همچنان از توابع استان اصفهان بوده ، آمده است . از مهمترین تغییرات انجام شده در این مقطع کاهش تعداد بخشهای تشکیل دهنده شهرستان یزد از 16 بخش سال 1335 به 9 بخش می باشد . شاید بتوان گفت مهمترین تغییر حاصله در این بخشها ، انتزاع بخش ابرقو از شهرستان یزد در این مقطع و الحاق آن به شهرستان آباده استان فارس باشد .

شهرستان یزد در استان اصفهان در سال 1345

چنانکه در بالا آمد ، یکی از مشکلات جغرافیایی حوزه بندی انتخاباتی حوزه عمومی یزد ، این مسئله بود که بخش ابرقو از نظر تقسیمات اداری تابع شهرستان یزد بوده ، اما در حوزه انتخابیه آباده فارس قرار داشته است. با توجه به تغییر انجام گرفته در تقسیمات کشوری سال 1345 و الحاق بخش ابرقو به شهرستان آباده ،می توان گفت که یکی از مشکلات نام برده مرتفع گردید . اما مشکل دوم همچنان بخش شهربابک می باشد که از نظر تقسیماتی تابع استان کرمان بوده اما در حوزه انتخابیه تفت قرار داشته است . ( فراهی ، 1377 : 58 )

نقشه تقسيماتي ايران در سال 1346:






يزدفردا