یزدفردا

روستای نایبند(ماسوله کویر), Nayband Village

بیشتر کسانی که از جاده بین المللی طبس- راور عبور کرده اند، حتما با منطقه سبزی که در پناه کوههای کم ارتفاع نای بند جای گرفته است، آشنایی دارند. زندگی در این جزیره سبز سالهاست به یمن آب جاری از قناتهایش که بهشتی را در دل کویر خشک لوت پدید آورده است، جریان دارد و مدتهاست که دیگر کسی آن را به یاد نمی آورد. آرک نویز سعی کرده است تا در این مقاله، معرفی کوتاهی از روستا و معماری هیجان انگیز آن داشته باشد.

 موقعیت اقلیمی و جغرافیایی:
روستای نای بند در جنوب شهرستان طبس، در کنار جاده طبس- راور و تابع دهستان کویر با ۱۰۵ کیلومتر فاصله از مرکز دهستان، روستای زنوغان، و ۱۳۴ کیلومتر فاصله با نزدیکترین شهر، دیهوک، واقع شده است. تابستانهای بسیار گرم و آفتابی و زمستانهای معتدل به همراه وجود قنات ها وچشمه هایی که آب مورد نیاز روستا را تامین میکند، باعث می گردد اراضی این روستا همواره قابل کشت باشد. از درختان و گیاهانی که در این روستا به عمل می آیند انواع مرکبات، نخل، توت وانواع محصولاتی نظیرگندم، جو، سبزیجات و حبوباتی است که بیشتر برای تامین نیازهای عمومی خانوارها کشت می شوند.

   محیط کالبدی و خصوصیات معماری ابنیه روستا:
بافت و نحوه استقرار ابنیه روستا که ساخت کالبدی ماسوله و ابیانه را در ذهن تداعی میکند، بر روی صخره سنگ بزرگی در دامنه کوههای نای بند و به صورت کاملا ارگانیک شکل گرفته و غالبا ۲ طبقه هستند. بیشتر خانه ها دارای حد و مرز مشخصی نیستند و اغلب در استفاده از بسیاری فضاها نظیر: تنور خانه، توالت، آغل و فضاهای ورودی و حیاط مالکیت اشتراکی دارند.

بسیاری از کوچه های روستا سرپوشیده و به شکل ساباط اند. سکویی برای نشستن نیز در آن به چشم میخورد که ظاهرا به عنوان فضای جمعی استفاده می گردد. هیچ انتظام خاصی در شکل گیری محلات یا کوچه های روستا وجود ندارد و بافت روستا از شیب طبیعی زمین پیروی می کند.

عکس: سون هیدن-جهانگرد سوئدی

عمده ترین مصالح مورد استفاده در ساختمانهای این روستا، خشت و کاهگلی است که به سبب استفاده از شن های تیره رنگ این نواحی ، خاکستری رنگ می باشند. از سنگ نیز به عنوان کرسی چینی و نوعی تحکیم در ابتدای دیوارها استفاده شده است. استفاده از سازه های مختلفی در ساخت منازل این روستا مرسوم است. برای پوشاندن سقف خانه ها، تیرهایی از جنس تنه نخل و پوششی از برگ درخت خرما، در بسیاری از منازل دیده می شود ولی استفاده از طاق و قوس نیز در بناهای اعیانی کاربرد داشته و در بهترین حالت، تذهیب یا یک نقاشی ساده زینت بخش سقف اتاق می گردد.

به علت صخره ای بودن بستر روستا امکان گود برداری و حفر چاه وجود ندارد به همین علت، توالت های دو طبقه در این منطقه مرسوم است. طبقه اول این توالت ها با ۵۰ تا ۱ متر ارتفاع به عنوان انباره ای برای فاضلاب ساخته می گردد که در هنگام پر شدن انبـاره، با مخلوط کردن خاک و فاضلاب، از آن در مزارع اطراف استفاده می کنند.

یکی دیگر از مشخصه های بناهای این روستا، استفاده گسترده از کنگره های مثلثی شکل در نماها و جداره های ساختمانها می باشد. این کنگره ها که غالبا در جبهه های شرقی و جنوبی به وفور دیده می شوند، فرم خاصی از بادگیر بوده که در جهت بادهای مطلوب روستا ساخته شده و همچنین به عنوان فیلتری در برابر بادهای همراه با شن عمل می نماید. استفاده ازدیوارهای ضخیم خشتی با کمترین مقدار بازشو علارغم کاهش استفاده از نور طبیعی روز، باعث کاهش تبادل حرارتی ساختمانها و در نتیجه نوعی همسازی با اقلیم می گردد.

با وجود طوفاهای شن و بارانهای موسمی شدیدی که مهمترین عامل فرسایش و تخریب روستا به حساب می آید و نیز مهاجرت عده زیادی از اهالی، این روستا هنوز مسکونی بوده وبا توسعه آن، بناهای جدیدی در قسمت شمال آن ساخته شده است.

رسم کامیونداران نایبندی

در نایبند اکثر مردان کامیوندارند. هنگامیکه  فرزند پسری در این روستا بدنیا بیاید . پس از تحصیل ، در کنار یکی از کامیونداران آموزش میبیند و پس از اخذ تصدیق در ۲۵ سالگی همه کامیونداران در تاریخ خاصی در روستا تجمع کرده و هرکدام مبلغی را جهت خرید یک کامیون اختصاص و برای این  پسر یک کامیون تهیه میکنند .

   آبگرم معدنی دیگ رستم

در کنار جاده درختان خرما را مشاهده می کنیم که بصورت خود رو و گروهی روییده اند. از تپه مشرف بر این مکان چشمه ای جوشان جاریست که آب گرم دیگ رستم است. چشمه ای کوچک که رنگ زرد اطراف محل جوشش ان و مسیر آب به پاین دست تمامی برنگ زرد می باشد که حاکی از گوگردی بودن آب آن است. درجه حرارات آن بسیار بالا و در محل خود چشمه در آستانه جوشیدن است. پس از طی حدود ۲۰۰ متر آب به داخل استخری هداست می شود که گویا بوسیله نیروی انتظامی که در محل پاسگاه نیز دارد بنا شده است. طی این مسیر آب کمی از گرمای خود را از دست می دهد و در محل استخر حرارت آن بحدی است که می توان در داخل آب شنا کرد.

به علت حرارت و املاحی که این آب دارد از آن برای رفع دردهای رمایسمی و آب درمانی استفاده می شود. مسافرینی که مسیر کرمان به مشهد و بالعکس را طی می کنند با کمی توقف و استراحت در این مکان می توانند از این استخر نیز استفاده نمایند. هماکنون این امکان تنها برای آقایان فراهم می باشد.

در نزدیکی این چشمه و در داخل کویر منطقه وسیعی پوشیده از سنگهای آتشفشانی است که در سفرنامه های جهانگردان نیز به آن اشاره شده است.

 
فاصله از طبس : ۲۴۰ کیلومتر

آدرس : جاده طبس – دیهوک – راور ( بعد از روستای نای بند و به فاصله ۱۰ کیلومتر بسمت راور- در این محل پاسگاه نیروی انتظامی مشخص است)

منبع :دانشنامه طبس گلشن