یزدفردا

آیینۀ افکار یادگاری از فرخی یزدی

یزدفردا :حسین مسرت:آیینۀ افکار، روزنامه ای است که در سا ل 1302 ش به مدیر مسئولی علی محمّد فخام السّلطا ن مستوفی و به صاحب امتیازی محمّد فرّخی یزدی در یک شماره در تهران منتشر شد.(برزین به اشتباه سال نشر آن را 1300 ش نوشته است ، ص283) ، صدر هاشمی ( ج 3/163) و به پیروی از او برخی فهرست ها ی مطبوعات ایران ( برزین،283 ) و زندگی نامه های فرّخی یزدی ( مکّی، مقدّمه، 47 وغیره) نام آن را به نادرست « طلیعۀ آیینه افکار» نهاده اند و بی گمان نام درست آن « آیینۀ افکار » است .زیراکه «طلیعه» عنوانی بوده است که تمامی نشریات ، پیش از چا پ شماره های رسمی و اصلی ، برخود می نهادند. چنانکه اکنون بدان « پیش شماره » می گویند. ( مسرت، پیشوای آزادی ، 521-523).

در دوره های پهلوی اوّل و دوم که مطبوعات پی درپی توقیف می شدند، بیشتر مدیران جراید ، امتیاز چند ین روز نامه را به نام خود و یا نزدیکان و هم فکران خود می گرفتند. تا به هنگام بسته شدن نشریه ، با استفاده از امتیاز دیگری به حیات سیاسی و اجتماعی خود ادامه دهند ، چنانکه فرّخی یزدی نیز امتیاز روزنامه های : طوفان ، ستاره شرق ، پیکار و همین آیینۀ افکار را در سال 1300ش برای همین منظور گرفته بود . (مسرّت ، پیشوای ، 522) و در دورۀ پهلوی دوم ، ( 1325 تا 1332ش ) عبّاس استادان صفّار در شهر یزد ، امتیاز روزنامه های رهبر یزد ، دمکرات شرق ، خلق پیروز ، کارگر یزد و غیره را در اختیار داشت . ( مسرّت ، یزد یادگار ، 528-525 ) .

آیینۀ افکار به هنگامی که شمارۀ 37 سال سوم روزنامۀ طوفان به علّت درج مقاله ای با عنوان « امنیّت چیست» در 3/9/1302 توقیف شده بود ، به جای آن روزنامه ، چاپ و منتشر شد . سر مقالۀ تنها شمارۀ این روزنامه با عنوان « حکومت فشار» به نام مستوفی و یقیناً به قلم و انشای فرّخی یزدی ، علیه کابینۀ سردار سپه بود که در آن به اقدامات غیر قانونی او در زمینۀ بستن روزنامه ها از جمله طوفان و نبودن آزادی های سیاسی و سرکوب آزادی خواهان شدیداً تاخته بود . ( مسرّت ، پیشوای ،522.ن نک،همان،220-223؛مکّی، مقدّمه ،47-51). بی درنگ پس از چاپ این شماره به دستور سردار سپه ، روزنامه برای همیشه توقیف شد و مدیر آن راهی زندان گردید ، هم چنین فرّخی را دستگیر نموده و به مدّت دو ماه به زندان سرباز خانۀ کرمان فرستادند.( مکّی ، مقدمه، 47) همو در دیباچۀ دیوان می نویسد که سید علی اکبر موسوی زاده یزدی ( مدیر روزنامۀ پیکار و همکار فرّخی یزدی ) نیز بر اثر نشر این مقاله به یزد تبعید شد. ( مکّی ، مقدمه،47) که نادرست است( مسرّت ، پیشوای، 523).

تنها شمارۀ موجود این روزنامه درمجموعه ای است که فرّخی یزدی به سید ابوالحسن حایری زاده ( نمایندۀ یزد در مجلس شورای ملّی ) و او به حسین مکّی داده و اکنون نزد ورثۀ اوست و فعلاً دسترسی بدان میسّر نیست.

درکتاب های زندگی نامۀ رجال معاصر ایران و تاریخ معاصر، شرحی دربارۀ فخام السّلطان مستوفی دیده نشد و حتّی در کتاب نسبتاً جامع « فهرست نام اشخاص دورۀ تاریخ جراید و مجلّات ایران» هیچ توضیحی نیامده و تنها به ذکر نام مندرج در امتیاز روزنامه بسنده کرده است . ( نک . بهشتی پور ، 152 ) .

در کتاب تاریخ جراید و مجلّات ایران( صدر هاشمی ،1/37) و راهنمای مطبوعات ایران( قاسمی، 1/61) مشخصّات هفته نامه ای با نام آیینۀ افکار به مدیریّت سید احمد خان ملقّب به شاعر آمده است که دو بار در سال های 1302 و1304 چاپ شده و ارتباطی با این نشریه ندارد.

مآخذ: برزین، مسعود، شناسنامۀ مطبوعات ایران ، تهران ، 1371؛ بهشتی پور ، مهدی ، فهرست نام اشخاص در تاریخ جراید و مجلّات ایران ، تهران ، 1376؛ صدرهاشمی، محمّد ، تاریخ جراید ومجلّات ایران ، اصفهان ، 1363؛ فرّخی یزدی ، محمّد، دیوان فرّخی یزدی ، به کوشش حسین مکّی ، تهران ، 1369؛ قاسمی، فرید ، راهنمای مطبوعات ایران ، تهران، 1372؛ مسرّت ، حسین ، پیشوای آزادی ، تهران ، 1384؛ همو ، یزد یادگار تاریخ، یزد، 1376.