یزدفردا

ابرکوه سرپرستی یزد فردا: محمد مهدی صادقی:در دهه‌هاي اخير در بين حوادث طبيعي كه جمعيت‌هاي انساني كشور را تحت تأثير قرار داده‌ است،  پديده خشكسالي و كم آبي از نظر تعداد فراواني، درجه شدت، طول مدت، مجموع فضاي تحت پوشش، تلفات جاني، خسارات اقتصادي و اثرات اجتماعي دراز مدت در جامعه، بيشتر از ساير بلاياي طبيعي بوده است. هم اكنون پديده گرمايش زمين و تغيير اقليم شالوده تمام نوسانات و تغيير در روند پارامترهاي هواشناسي از جمله بارندگي و دما درچرخة طبيعي اتمسفري مي‌باشد. خشكسالي‌ها نشانة روشني از اين نوسانات بوده كه بسياري از مناطق خشك و نيمه خشك دنيا را با شدت ‌هاي زيادتر در بر‌گرفته است. دوره‌هاي كم آبي و خشكسالي باعث از بين رفتن يا كاهش شديد محصول ديم و آبي، جنگل ها و مراتع، آسيب‌هاي زيست محيطي، آلودگي آبها، تاثيرات منفي بر تامين منابع آب آشاميدني و سالم مي‌شود. نياز به آب در آينده با افزايش جمعيت و دگرگوني‌هاي اجتماعي و تغيير در سطح زندگي مردم و تاثيرات منفي تغيير اقليم در عرض هاي متوسط افزايش مي‌يابد. برآورد و پيش ‌بيني صحيح از شدت خشكسالي و روند تغييرات آن و مقادير آب قابل دسترس در كوتاه مدت ماهانه تا بلند مدت سده اي و داشتن برنامه‌ريزي مناسب و اجراي راهكارهاي موثر از اهميت بسيار زيادي برخوردار مي‌باشد. از سوي ديگر جلوگیری کامل خسارات كم آبي و خشکسالی ممکن نیست، لیکن با تحلیل سوابق تاریخی پدیده خشکسالی و با تکیه بر آمار و اطلاعات و كاربرد مدل‌هاي موجود و نیز با در پیش گرفتن مدیریت مناسب با توجه به دامنه عدم قطعيت می‌توان تاحد زیادی خسارت ناشی از خشکسالی و تغيير اقليم را کاهش داد. در غير اينصورت هزینه ‌هايی كه بايد برای جبران خسارتهای خشکسالی (مدیریت بحران) پرداخت نمود به مراتب بیشتر از هزینه مطالعات در تعیین راهکارهای مقابله قبل از وقوع (مدیریت ریسک) خواهد بود.

"قرآن به عنوان كتاب هدايت آدمي به سوي كمالات شايسته بشري، دربرگيرنده دو دسته از گزاره هاي شناختي و آموزه هاي دستوري است. اين گزاره هاي شناختي و دستوري، موقعيت بشر را در هستي تبيين مي كند و راه هاي دستيابي به موفقيت و كمالات را به وي مي نماياند.

در تحليل قرآن ارتباط تنگاتنگي ميان عمل انسان و وقايع طبيعي ديده مي شود و اين گونه نيست كه هريك راهي مستقل و جدا از هم را مي پيمايند و رفتارها و كردارهاي وي تأثيري در هستي و امور خلقي و تكويني به جا نمي گذارد. بلكه در تحليل قرآن نه تنها كردارهاي انسان موجبات رشد و بهبودي وضعيت زيست گياهان و جانوران را سبب مي شود ويا آن ها را در موقعيت هاي خطرناكي چون نيستي گونه هاي مختلف گياهي و جانوري قرار مي دهد بلكه حتي در تحليل قرآن بينشها و باورهاي آدمي مي تواند در بهبودي ويا نابودي محيط زيست گياهي و جانوري موثر باشد. از سويي سخن از تأثير زيانبار رفتارها و كردارهاي بشري به ميان مي آورد و مي فرمايد: ظهر الفساد في البر و البحر بما كسبت ايدي الناس؛ به سبب كردارهاي آدمي فساد و تباهي در خشكي ها و درياها ظهور كرده است و محيط زيست گياهي و جانوري دريا و خشكي در معرض خطر و نابودي قرار گرفته است و از سويي ديگر     مي فرمايد كه اگر مردمان ايمان مي آوردند بركات زمين و آسمان ها بر ايشان فرو فرستاده مي شد و آدميان از محيط زيستي برخوردار همراه با آسايش و آرامش سود مي بردند ويا با اشاره به مسئله استغفار و توبه كردن به درگاه خداوند سخن از ريزش باران ها و افزايش توانمندي به ميان مي آيد و مي فرمايد: ويا قوم استغفروا ربكم ثم توبوا اليه يرسل السماء عليكم مدرارا ويزدكم قوه الي قوتكم؛ اي ملتم به درگاه پروردگارتان استفغار كرده و به سوي او بازگرديد و توبه كنيد تا آسمان باران هاي بسيارش را بر شما فرو فرستد و بر نيرو و توان شمابیفزاید.

 در نگرش قرآن ربوبيت الهي و مقام پروردگاري خداوند عامل مهمي در افزايش ويا كاهش بارندگي شمرده شده است و هرگونه باور و كردار آدمي را با عوامل تكويني مرتبط مي سازد. بر اين اساس نمي توان گفت كه هريك از عوامل تكويني و تشريعي راه جداگانه اي را مي پيمايند و ارتباطي ميان باورها و ايمان ها ويا رفتارها و كردارهاي آدمي ازيك سو و مسئله خشكسالي و سيل ويا زلزله و ديگر بلاياي طبيعي نيست؛ زيرا اگر به مسئله ربوبيت آفريدگار توانا و فرزانه توجه شود به روشني دانسته مي شود كه خداوند براي هدايت بشر هر چند با تازيانه بلا و ابتلا و امتحان و ترساندن از دوزخ و مانند آن مي كوشد تا آدمي را به تفكر و تدبر اندازد و از بيراهه به راه آورده و از كژي انديشي و كژرفتاري باز دارد. از اين روست كه در تحليل قرآني مقام ربوبيت الهي است كه آدمي را دچار امتحانات و ابتلائات متعدد مي سازد تايا به راه آيد ويا ظرفيت ها و استعدادهاي سرشته در ذات خويش را به فعليت رساند و خود را به سوي كمالات بكشاند. مقام پروردگاري هر چند كه گاه موجب مي شود تا شخص در رفاه و به تعبير قرآني در سراء (نعمت ها و آسايش) قرار گيرد ولي گاه به ضراء (زيان و ضرر) مي گيرد. از اين رو نه وجود آسايش و نعمت نشان از كرامت و شرافت شخص است و نه ضرر و زيان دليل بر دوري از خداوند و خوارسازي الهي مي باشد.

پديده خشكسالي به سبب كفر و عناد فرعونيان در عصر موسي(ع) نيز در مصر تكرار مي شود و آيات 130 و 131 سوره اعراف به اين مساله مي پردازدو مي فرمايد: و لقد اخذنا آل فرعون بالسنين و نقص من الثمرات لعلهم يذكرون؛ ما فرعونيان را به گرسنگي وكمبود در محصولات گرفتيم و آنان را دچار قحطي و كمبود مواد غذايي كرديم تا شايد آنان پند گيرند وبه راه توحیدو عبودیت باز گردند.

قوم عاد نيز به سبب كفر و عناد و تكذيب و رفتارهاي دور از تقواي خويش گرفتار خشكسالي و  قحطي  مي شوند كه آيه 50 و 52 سوره هود بدان پرداخته است.

شهرستان ابركوه با وسعتي برابر با 519890 هكتار است كه بيش از 180 هزار هكتار آن را مراتع تشكيل مي دهد .

اين سطح حدود 35 درصد كل مساحت شهرستان را شامل مي شود ، به طوري كه بيش از 190 خانوار دامدار با حدود 21 هزار واحد دامي از مراتع آن استفاده مي كنند. كاهش بارندگي طي چند سال متوالي و خشكسالي هاي پياپي كه اولين تاثير خود را بر روي پوشش گياهي مراتع مي گذارد ، باعث وارد آمدن خسارت بسيار شديد به مراتع سطح شهرستان شده كه كاهش توليد علوفه ، فقر پوشش گياهي و فراهم آوردن زمينه مساعد براي پديده فرسايش را به دنبال دارد . خسارت وارده را به مراتع و عرصه هاي طبيعي شهرستان را بيش از 20 ميليارد ريال برشمرد. مراتع منبع اصلي تامين علوفه مورد نياز دام در شهرستان مي باشد كه كاهش پوشش و توليد علوفه بر اثر خشكسالي علاوه بر وارد آمدن خسارت به دامداران ، باعث مستعد شدن زمينه فرسايش آبي و حتي بادي مي گردد.

عرصه هاي منابع طبيعي را مي توان به عنوان شكننده ترين اكوسيستم ها در برابر خشكسالي بسيار حائز اهميت دانست و در همين راستا اقداماتي را كه در جهت مقابله با پديده خشكسالي از سوي اداره منابع طبيعي و آبخيزداري  اين شهرستان صورت گرفته را در قالب احداث آب انبار و آبشخور در مراتع ،‌ اجراي طرحهاي مديريت چرا ،‌ حفاظت و قرق مراتع ،‌ تامين آب شرب دام ، احداث هلالي آبگير جهت ذخيره نزولات كه افزايش پوشش گياهي و بالا رفتن سيكل توليد علوفه را به دنبال دارد و احداث سازه هاي آبخيزداري شامل احداث بند خاكي و گوراب و غيره مي توان بر شمرد، اين اقدامات به دليل نتايج دراز مدت آن تاثير چنداني در جبران خسارت فعلي ناشي از خشكسالي نداشته و مي بايست تخصيص اعتبارلازم به منظور تامين علوفه دستي جهت تعليف دام ، آبرساني به مراتع و پرداخت تسهيلات بلاعوض و ياكم بهره و با دوره بازپرداخت طولاني مدت به دامداران و مرتع داران از سوي مسئولان شهرستان واستان پيگيري شود و اين در حالي است كه منابع آب منطقه تماماً‌ زيرزميني بوده و ميزان افت سفره آب زيرزميني سالانه حدود 60 سانتي متر برآورد گرديده است و اين كاهش سطح آب زيرزميني نه تنها بر روي كيفيت منابع آب اثر سوء داشته بلكه بر روي پوشش گياهي كه تا حدودي به آبهاي زيرزميني وابسته است اثر منفي گذاشته است.

باتوجه به شرايط اقليمي منطقه ، در سطح شهرستان جنگل طبيعي وجود ندارد ولي به منظور افزايش سرانه فضاي سبز وايجاد تفرجگاه در بخش جنگل اقدام به احداث پارك جنگلي وفضاي سبز بين راهي به وسعت تقريبي 60 هكتار شده است كه ازجمله بوستان فراغه و اسفندآباد وشمس آباد را مي توان نام برد كه در سالهلي اخير بدليل خشكساليهاي پي در پي و افت سفره آب زير زميني (60سانيمتر در سال)طي  ده سال گذشته تا به حال باعث گرديده دبي آب چا ههاي پاركها كاهش محسوسي داشته (50درصد) كه اين خود باعث افزايش دور آبياري گرديده كه باعث خشك شدن تعدادي از درختان اين بوستانها گرديده است باتوجه به بررسهاي صورت گرفته دراين بخش ميزان خسارت وارده 5 مليارد ريال برآورد مي گردد.

حدود 300 هزار هكتار ار عرصه هاي منابع طبيعي ابركوه را اراضي بياباني وكويري تشكيل مي دهد.اين اراضي بدليل فقر پوشش گياهي،بارندگي ناچيز،وزش بادهاي موسمي ،مستعد فرسايش شده ودر نتيجه باعث به وجود آمدن طوفانهاي شن در منطقه مي گردد كه خسارتهاي زيادي به مزارع ،تاسيسات،راههاي ارتباطي و... وارد مي سازد.به منظور كاهش اثرات مخرب طوفانهاي ذكر شده وهمچنين جلو گيري از پيشروي كوير و تثبيت شنهاي روان در كانونهاي بحران فرسايش باتوجه به طرح اجرايي تهيه شده منمايد در اين راستا در سنوات گذشته حدود 11هزار هكتار از عرصه هاي بحراني فرسايش با كاشت گونه هاي مقاوم به خشكي نظير تاغ بيابانزدايي گرديده است،لذا باتوجه به خسكساليهاي پي در پي ده سال گذشته به عرصه هاي احياء شده در سنوات قبل خسارات جبران ناپذيري حاصل گرديده كه ميزان خسارت وارده در طي ده سال گذشته تاكنون حدود 11.5 ميليارد ريال برآورد مي گردد.

 باتوجه به خشكسالي پي در پي ده سال گذشته تاكنون ميزان خسارت وارده به بخشهاي مرتع وجنگل وبيابان حدود32 مليارد ريال برآورد مي گردد.