يزد الگويي متفاوت ، حتي در حاشيه نشيني
داخلي. اجتماعي. حاشيهنشيني. پديده اجتماعي حاشيهنشيني كه به اعتقاد همه كارشناسان اين حوزه ماحصل توزيع نامتوازن امكانات و تمركز ثروت در بخشهاي خاص جوامع است، چالشي با قدمت200ساله از انقلاب صنعتي به بعد است كه مديريت شهري اغلب كشورهاي توسعه يافته و بيشتر در حال توسعه را با خود درگير كرده است. كشور ايران هم به شكل خاص و استان يزد نيز به تبع آن با چالشهاي پدپده حاشيهنشيني روبرو است. يزد شهري نشسته بر مركز فلات ايران، تكيه زده بر ارتفاعات شيركوه و چشم دوخته به دل كوير در جهت طلوع آفتاب، شهري با الگوهاي متفاوت و منحصر به فرد در كار و زندگي، حتي در چالشي مدرن مانند حاشيهنشيني است. البته به رغم شباهتهاي بسيار ماهيت اين پدپده در شهر يزد با ديگر نقاط كشورمان، ظاهر حاشيهنشيني از منظر ويژگيهاي اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي در يزد شكلي خاص دارد و ميتوان گفت كه هنوز شكلهاي گسترده معضلات اين پديده اجتماعي در اين ديار مشاهده نميشود. شهر يزد كه افزون بر نيمي ازجمعيت يك ميليون نفري استان يزدبا وسعت131 هزار كيلومتر مربعي را در خود جاي دادهاست،ذهن هر شنوندهاي را نخست معطوف به نيكويي و سخت كوشي مردمان اين ديار ميكند. قنات و قناعت، شيريني كام و لهجه، بادگيرها و بوي خوش كاهگل و دراوج هر وصفي، تدين مردمان دارالعباده يزد از ويژگيهاي خاص بزرگترين شهر خشتي جهان است كه آوازه آن قرنها است از گستره ايران زمين فراتر رفته و شهرتي جهاني دارد. حاشيهنشيني واقعيتي انكار ناپذير است كه در همه جوامع شهري به نوعي رخ نموده و روندي مشابه را در جوامع طي ميكند. مهاجرت از روستا به شهر براي اشتغال و دسترسي آسان تربه امكانات،اسكان غير رسمي در مناطق محروم و دور از خدمات شهري حاشيه شهرها به واسطه توان اندك اقتصادي مهاجران، تداخل خرده فرهنگها با فرهنگ شهر، ناهماهنگي در هنجارها و ارزشهاي اجتماعي و بروز آشفتگيهاي رفتاري از جمله رخدادهاي زنجيرهاي مشترك در پديده حاشيه نشيني است كه همه مديريتهاي شهري با آن دست و پنجه نرم ميكنند. سرپرست دفتر امور اجتماعي و انتخابات استانداري يزد حاشيهنشيني رانوعي سكونت غير رسمي به صورت نامتعارف در حاشيه شهرها تعريف ميكند و آن را به نوعي آسيب اجتماعي و اقتصادي بر ميشمارد. محمد علي طالبي در گفت و گو با خبرنگار ايرنا گفت: اين سكونتگاهها از كمترين امكانات رفاهي و خدماتي برخوردارند و يااين كه خدمات شهري مطلوبي به آنان ارايه نميشود. وي علت اصلي حاشيه نشيني در استان يزد را مهاجرت و يافتن شغل عنوان كرد و يادآور شد: حضور اتباع بيگانه به خصوص افغانها طي سالهاي گذشته باعث شده تا جمعيت زيادي از اين افراد كه بيشتر نيز غيرقانوني هستند در اين استان ساكن شوند و صاحب خانه و خانواده نيز شدهاند. حضور اتباع بيگانه در جمعيت حاشيهنشين، يك ويژگي اين پدپده در يزد است و انحصار ديگري كه در مورد افراد مترادف اين واژه در يزد وجود دارد، محل اسكان اين گروه است كه در حاشيه شهر نيست بلكه بيشتر بافت مركزي شهر است. اگر حاشيهنشينها را شامل افرادي بدانيم كه در محدوده فضايي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي شهر سكونت دارند ولي نحوه اسكان و معيشت آنها از جامعه شهري بهطور كامل متمايز است و با جامعه شهري هماهنگ نشدهاند آنگاه ميتوان در يزد براي پدپده حاشيهنشيني مصداقهاي عينيتري يافت. مدير كل دفتر حفظ و احياي بافت تاريخي سازمان ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي كشور معتقد است: عوامل متعددي دست به دست هم داده تا افراد بومي در بافت قديمي شهر يزد اسكان نمييابند. علي طبرسا در حاشيه سفر به استان يزد به خبرنگار ايرنا گفت:محدوديتهاي فيزيكي در ارايه خدمات مطلوب شهري،نبود دسترسي آسان به اماكن شهري مستلزم زندگي امروزي و هزينه بالاي نگهداري بافتهاي قديمي از جمله اين عوامل است. وي اظهار داشت: حضور افراد غير بومي در بافتهاي تاريخي تعادل اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي اين مناطق را برهم ميزند و احياي دوباره بافت قديمي يزد را كه براي صيانت از ميراث گذشتگان و رونق گردشگري لازم است، دشوار ميكند. البته طالبي سرپرست دفتر امور اجتماعي استانداري يزد ميگويد كه پديده حاشيهنشيني به معناي واقعي كلمه در استان يزد هنوز شكل نگرفته است و لذا معضلات آن هم فراگير نيست. وي افزود: بسياري از روستاها از طريق كشاورزي سنتي امرار معاش ميكنند اما خشكساليهاي ساليان اخير موجب مهاجرت روستاييان به شهرها شده طوري كه در مقايسه با آمار ۱۰سال گذشته، تعداد روستاييان كاهش يافته است. آمارهابيانگرآناست كه طي سالهاي ۱۳۷۵تا ۱۳۸۳در حالي كه افزايش جمعيت شهري استان يزد ۲/۷۱درصد بوده اين ميزان براي جمعيت روستايي منفي۰/۰۸۵است. به گفته طالبي،بسياري از روستاهاي استان يزداز امكانات آب، برق و تلفن برخوردارنداما مهاجرت، بسياري از روستاها را خالي از سكنه كرده و برخي از مدارس نيز فعال نيست و تغيير كاربري دادهاند. استان يزد داراي ۱۰شهرستان ۲۳شهر ۲۰بخش و ۵۱دهستان است كه از مجموع پنج هزار و ۳۵۴روستاي آن، سه هزار و ۹۹۹روستا خالي از سكنه است. طالبي، حاشيهنشيني را موجب بروز برخي مشكلات و ناهنجاريهاي اجتماعي ذكر كرد و افزود:تاثير نخست مهاجرت،از هم گسيختگي فرهنگي است و تبعات اجتماعي به دنبال دارد كه اين امر سبب انزواي اجتماعي در جامعه ميشود و بالا بودن جرايم در مناطق حاشيهنشين به همين علت است. وي اظهار داشت: مشكل حاشيهنشيني در شهر يزد و برخي شهرهاي ديگر استان يزد به صورت ملموس وجود دارد اما عامل فرهنگي، اجتماعي و مذهبي خاص اين استان هنوز اجازه بروز چالشهاي حاشيهنشيني به شكل حاد را در اين مناطق نداده است. به گفته وي، بيشترين جمعيت حاشيهاي شهرهاي اين استان كساني هستند كه از ساير شهرستانهاي يزد به اين مناطق مهاجرت كردهاند و لذا با وجود سنخيت فرهنگي كه بين مردم اين استان وجود دارد، مسايل حاشيهنشيني كه در ساير شهرهاي كشور مطرح است، در يزد مشاهده نميشود. البته آنگونه كه طالبي ميگويد موضوع حاشيهنشيني در يزد بدون مساله نيست و برخي مشكلات مشابه كشوري از منظر حوزه انتظامي و بهداشتي به چشم ميخورد. فرماندهي نيروي انتظامي استان يزد به رغم ۲۰روز تاخيري كه در روند تهيه اين گزارش براي ارايه نظرات كارشناسي ايجاد كرد، در نهايت هيچگونه اطلاعاتي در مورد وضعيت انتظامي مناطق حاشيهنشين به خبرنگار ايرنا نداد. اين امر موجب شد كه ابعاد انتظامي اين پديده در يزد شكافته نشود ولي مشاهدات غير رسمي مويد اين نكته مهم است كه در استان يزد جرايم و چالشهاي اجتماعي در كمترين سطح ممكن قرار دارد. درحوزه بهداشت اين پدپده، مسوولان بهداشتي استان يزد فقر اقتصادي و فرهنگي را مهمترين عامل شيوع بيماريها دانستند و بر همين مبنا معتقدند كه برخي بيماريها در ميان حاشيهنشينها بيشتر به چشم ميخورد. رييس مركز بهداشت استان يزد،شايعترين بيماري موجود درميان حاشيهنشينيان مناطق شهري را انگل رودهاي، سالك و اكتو پارازتي (شپش و گال) ذكر كرد. محمود نوري شادكام افزود: به علت رعايت نشدن بهداشت فردي در اين مناطق بيماريهاي ديگري نظير سوء تغذيه،كاهش رشد و بيماريهاي عفوني هم شايع است. وي حوزه سلامت افراد ساكن در حواشي شهرها را به خاطر سطح سواد و نبود امكانات مالي درخطر دانست و گفت: در بسياري از حاشيه شهرها دسترسي نداشتن به شبكه جمعآوري فاضلاب، باعث شده كه پسابها درسطح معابر جاري شود و محلي براي رشد و نمو حشرات و جانوران ناقل بيماري ايجاد كند. نوري شادكام تصريح كرد:بدليل آن كه مناطق حاشيهنشين در خارج از محدوده شهري قرار دارد خدمت رساني به آنها نيز محدود است. به گفته وي در برخي موارد حاشيه شهرها زير پوشش شبكه توزيع آب شهري نيستند و استفاده هم زمان چند خانوار از يك انشعاب، باعث قطعي آب ميشود و آنها مجبور به استفاده از منابع آب آلوده ميشوند. او اضافه كرد: كمبود آب و استفاده از آب غير بهداشتي، باعث شيوع بيماري عفوني در اين گروههاي اجتماعي ميشود. معاون خدمات شهري شهرداري يزد، ارايه خدمات شهري و ارزان بودن زمينهاي حاشيه شهرها را از دلايل توسعه حاشيهنشيني ميداند. محمدجواد حاجي محمد رضايي افزود:برخي خدمات شهري مانندآب،برق، جمعآوري زباله و ايجاد فضاي سبز در اين مناطق ارايه ميشود كه به نظر من اين امر به توسعه حاشيهنشيني كمك ميكند. وي افزود: معتقدم به جاي هزينه كردن در مناطق حاشيه شهر، بايد شهركهاي مسكوني، طراحي شود و واحدهاي مسكوني ارزان قيمت ساخته و روند مهاجرت به شهرها مديريت شود. وي بر برخورد با معضل حاشيهنشيني و محدود كردن آن تاكيد كرد و افزود: اغلب افرادي كه در حاشيه شهرها زندگي ميكنند از روستاها و مناطق اطراف مهاجرت كردهاند. وي زيرزميني نشيني و سكونت در طبقات زيرين ساختمانهاي همكف را يكي از شاخصههاي حاشيه نشيني در شهر يزد برشمرد و گفت: حاشيه نشيني به آن شكل كه در برخي كلان شهرهاي كشور مانند تهران رايج است در يزد وجود ندارد. وي فرهنگ سخت كوشي، كار و تلاش مردم اين خطه را دليل اين امر عنوان كرد و گفت:به همين علت، برخي ناامنيها و معضلات اجتماعي در حاشيه شهر يزد كمتر است. وي اضافه كرد: اصولا، حاشيه نشيني، تبعات منفي به دنبال و مشكلات اجتماعي و امنيتي براي ساكنان شهرهاي دارد اما معضلات اين چنيني در حاشيه شهر يزد وجود ندارد. به گفته وي، اغلب كساني كه در حاشيه شهر يزد زندگي ميكنند به علت نبود شغل در روستاها به شهرها مهاجرت و سرپناهي در حاشيه شهر براي خود مهيا كردهاند. وي با بيان اينكه مردم حاشيه شهرها، عوارض پرداخت نميكنند اما خدمات شهري را دريافت ميكنند افزود: جمعآوري زباله، ايجاد فضاي سبز، خدمات اتوبوسراني و تاكسيراني از جمله اين خدمات است. اين سخنان به نوعي ديگر در كلام سرپرست دفتر امور اجتماعي استانداري يزد نيز آمده است. طالبي با رد هرگونه آلونك نشيني در حاشيه شهرهاي استان يزد گفت:اين كه برخي افراد زمينهاي بلاصاحب را تصاحب كنند و در آن خانه بسازند در يزد كمتر مشاهده شده و يا چنين موارد وجود ندارد. وي ادامه داد:پديده حاشيه نشيني علاوه بر تاثير اجتماعي و اقتصادي موجب افزايش هزينههاي شهري و خدمات شهري ميشود ودستگاههاي اجرايي و افراد ساكن شهرها نيز هزينه زيادي را بابت اين امر متحمل ميشوند. سرپرست دفتر امور اجتماعي و انتخابات استانداري يزد افزود:در داخل شهر يزد فضاهاي خالي زيادي وجود دارد كه افراد ميتوانند با خريد آن در آنجا مستقر شوند تا از بزرگ شدن شهر جلوگيري شود و هزينههاي خدمات شهري نيز افزايش پيدا نكند. وي بيان داشت: در استان يزد نوع ساخت و سازها به صورت خانههاي تك واحدي باعث شده تا تراكم جمعيت در يزد نسبت به ساير شهرهاي ديگر كشور پايينتر و هزينههاي خدمات شهري نيز بالاتر باشد. طالبي يادآور شد: در چند نقطه شهر يزد كه حاشيهنشيني وجود دارد در طرح جامع شهري كه در آينده به تصويب ميرسد جزو محدوده شهري محسوب خواهند شد و ساير خدمات لازم نيز به آنها ارايه خواهد شد. وي ادامه داد: بحث خروج اتباع بيگانه كه در دستور كار استانداري يزد قرار دارد به صورت تدريجي در حال انجام است كه خروج اين افراد كمك زيادي در كاهش حاشيه نشيني شهرها خواهد داشت. به گفته طالبي، ارتقاي سطح فرهنگي و اجتماعي مناطق حاشيهنشيني نياز به يك كار منسجم و هدفمند دارد كه ضمن افزايش اين مقوله از بروز برخي اعمال خلاف و جرم نيز در اين منطقه كاسته خواهد شد. وي گفت: اقدامات مختلفياز طرف تشكلهاي غير دولتي در جهت تقويت فرهنگي و توانمندسازي ساكنان مناطق حاشيهاي برخي شهرهاي استان به خصوص شهر يزد انجام شده است. سرپرست دفتر امور اجتماعي و انتخابات استانداري يزدمديريتبر حاشيهنشيني را ضروري دانست و گفت:اين استان با مشكل حاشيهنشيني روبرو نيست اما در آينده مهاجرت بيشتر خواهد شد و بايد پاسخگوي نيازها باشيم. معاون شهرسازي سازمان مسكن و شهرسازي استان يزد نيز،از حاشيه نشيني به عنوان يك معضل شهري ياد كرد و گفت: بر اساس مطالعات انجام شده در شهرهاي بزرگ كشور ۵۰درصد افراد كم درآمد و ۲۰درصد افراد ميان درآمد در حاشيه شهر زندگي ميكنند. حسينعلي فلاحتيان اضافه كرد:عمده افرادي كه در حاشيه شهريزدزندگي ميكنند افراد كم درآمدي هستند كه از روستاها مهاجرت كردهاند. وي رعايت نشدن نكات ايمني در ساخت و ساز واحدهاي مسكوني، رعايت نكردن نكات معماري شهرسازي، نبود و پيش بيني نشدن امكانات شهري و نامتجانس بودن بافت جمعيتي را از ويژگيهاي حاشيه نشيني عنوان كرد. فلاحتيان تصريح كرد: جرم و جنايت و شغلهاي كاذب در حاشيه شهرهاي بيشتر از مجموعه شهري است و وجود گروههاي مختلف باعث تشديد بزهكاري اجتماعي در سكونت گاههاي غير رسمي ( حاشيه شهرها) ميشود. او اضافه كرد: روند ساخت و ساز در مناطق حاشيه شهر، عمدتا غير قانوني است و زمين خواران در آن ايفاي نقش ميكنند اما مردم متوجه نيستند. وي با بيان اين كه در دراز مدت با پيشرفت شهرها، حاشيه آن نيز در رديف شهر خواهند آمد گفت: براي رفع مشكل حاشيه نشيني بايد با نگاه اجتماعي و اقتصادي به اين قضيه پرداخت. آن چه كه از جميع ديدگاههاي مطرح شده در موضوع حاشيهنشيني برآمد بيانگر اين است كه اين پديده فارغ از حاشيهنشينها خود واقعيتي نامطلوب در جوامع مدرن امروزي است و تنها با مديريت عاقلانه امكان كاهش و كنترل اثرات تبعي آن ممكن ميشود.
داخلي. اجتماعي. حاشيهنشيني.
پديده اجتماعي حاشيهنشيني كه به اعتقاد همه كارشناسان اين حوزه ماحصل توزيع نامتوازن امكانات و تمركز ثروت در بخشهاي خاص جوامع است، چالشي با قدمت200ساله از انقلاب صنعتي به بعد است كه مديريت شهري اغلب كشورهاي توسعه يافته و بيشتر در حال توسعه را با خود درگير كرده است.
كشور ايران هم به شكل خاص و استان يزد نيز به تبع آن با چالشهاي پدپده حاشيهنشيني روبرو است.
يزد شهري نشسته بر مركز فلات ايران، تكيه زده بر ارتفاعات شيركوه و چشم دوخته به دل كوير در جهت طلوع آفتاب، شهري با الگوهاي متفاوت و منحصر به فرد در كار و زندگي، حتي در چالشي مدرن مانند حاشيهنشيني است.
البته به رغم شباهتهاي بسيار ماهيت اين پدپده در شهر يزد با ديگر نقاط كشورمان، ظاهر حاشيهنشيني از منظر ويژگيهاي اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي در يزد شكلي خاص دارد و ميتوان گفت كه هنوز شكلهاي گسترده معضلات اين پديده اجتماعي در اين ديار مشاهده نميشود.
شهر يزد كه افزون بر نيمي ازجمعيت يك ميليون نفري استان يزدبا وسعت131 هزار كيلومتر مربعي را در خود جاي دادهاست،ذهن هر شنوندهاي را نخست معطوف به نيكويي و سخت كوشي مردمان اين ديار ميكند.
قنات و قناعت، شيريني كام و لهجه، بادگيرها و بوي خوش كاهگل و دراوج هر وصفي، تدين مردمان دارالعباده يزد از ويژگيهاي خاص بزرگترين شهر خشتي جهان است كه آوازه آن قرنها است از گستره ايران زمين فراتر رفته و شهرتي جهاني دارد.
حاشيهنشيني واقعيتي انكار ناپذير است كه در همه جوامع شهري به نوعي رخ نموده و روندي مشابه را در جوامع طي ميكند.
مهاجرت از روستا به شهر براي اشتغال و دسترسي آسان تربه امكانات،اسكان غير رسمي در مناطق محروم و دور از خدمات شهري حاشيه شهرها به واسطه توان اندك اقتصادي مهاجران، تداخل خرده فرهنگها با فرهنگ شهر، ناهماهنگي در هنجارها و ارزشهاي اجتماعي و بروز آشفتگيهاي رفتاري از جمله رخدادهاي زنجيرهاي مشترك در پديده حاشيه نشيني است كه همه مديريتهاي شهري با آن دست و پنجه نرم ميكنند.
سرپرست دفتر امور اجتماعي و انتخابات استانداري يزد حاشيهنشيني رانوعي سكونت غير رسمي به صورت نامتعارف در حاشيه شهرها تعريف ميكند و آن را به نوعي آسيب اجتماعي و اقتصادي بر ميشمارد.
محمد علي طالبي در گفت و گو با خبرنگار ايرنا گفت: اين سكونتگاهها از كمترين امكانات رفاهي و خدماتي برخوردارند و يااين كه خدمات شهري مطلوبي به آنان ارايه نميشود.
وي علت اصلي حاشيه نشيني در استان يزد را مهاجرت و يافتن شغل عنوان كرد و يادآور شد: حضور اتباع بيگانه به خصوص افغانها طي سالهاي گذشته باعث شده تا جمعيت زيادي از اين افراد كه بيشتر نيز غيرقانوني هستند در اين استان ساكن شوند و صاحب خانه و خانواده نيز شدهاند.
حضور اتباع بيگانه در جمعيت حاشيهنشين، يك ويژگي اين پدپده در يزد است و انحصار ديگري كه در مورد افراد مترادف اين واژه در يزد وجود دارد، محل اسكان اين گروه است كه در حاشيه شهر نيست بلكه بيشتر بافت مركزي شهر است.
اگر حاشيهنشينها را شامل افرادي بدانيم كه در محدوده فضايي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي شهر سكونت دارند ولي نحوه اسكان و معيشت آنها از جامعه شهري بهطور كامل متمايز است و با جامعه شهري هماهنگ نشدهاند آنگاه ميتوان در يزد براي پدپده حاشيهنشيني مصداقهاي عينيتري يافت.
مدير كل دفتر حفظ و احياي بافت تاريخي سازمان ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي كشور معتقد است: عوامل متعددي دست به دست هم داده تا افراد بومي در بافت قديمي شهر يزد اسكان نمييابند.
علي طبرسا در حاشيه سفر به استان يزد به خبرنگار ايرنا گفت:محدوديتهاي فيزيكي در ارايه خدمات مطلوب شهري،نبود دسترسي آسان به اماكن شهري مستلزم زندگي امروزي و هزينه بالاي نگهداري بافتهاي قديمي از جمله اين عوامل است.
وي اظهار داشت: حضور افراد غير بومي در بافتهاي تاريخي تعادل اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي اين مناطق را برهم ميزند و احياي دوباره بافت قديمي يزد را كه براي صيانت از ميراث گذشتگان و رونق گردشگري لازم است، دشوار ميكند.
البته طالبي سرپرست دفتر امور اجتماعي استانداري يزد ميگويد كه پديده حاشيهنشيني به معناي واقعي كلمه در استان يزد هنوز شكل نگرفته است و لذا معضلات آن هم فراگير نيست.
وي افزود: بسياري از روستاها از طريق كشاورزي سنتي امرار معاش ميكنند اما خشكساليهاي ساليان اخير موجب مهاجرت روستاييان به شهرها شده طوري كه در مقايسه با آمار ۱۰سال گذشته، تعداد روستاييان كاهش يافته است.
آمارهابيانگرآناست كه طي سالهاي ۱۳۷۵تا ۱۳۸۳در حالي كه افزايش جمعيت شهري استان يزد ۲/۷۱درصد بوده اين ميزان براي جمعيت روستايي منفي۰/۰۸۵است.
به گفته طالبي،بسياري از روستاهاي استان يزداز امكانات آب، برق و تلفن برخوردارنداما مهاجرت، بسياري از روستاها را خالي از سكنه كرده و برخي از مدارس نيز فعال نيست و تغيير كاربري دادهاند.
استان يزد داراي ۱۰شهرستان ۲۳شهر ۲۰بخش و ۵۱دهستان است كه از مجموع پنج هزار و ۳۵۴روستاي آن، سه هزار و ۹۹۹روستا خالي از سكنه است.
طالبي، حاشيهنشيني را موجب بروز برخي مشكلات و ناهنجاريهاي اجتماعي ذكر كرد و افزود:تاثير نخست مهاجرت،از هم گسيختگي فرهنگي است و تبعات اجتماعي به دنبال دارد كه اين امر سبب انزواي اجتماعي در جامعه ميشود و بالا بودن جرايم در مناطق حاشيهنشين به همين علت است.
وي اظهار داشت: مشكل حاشيهنشيني در شهر يزد و برخي شهرهاي ديگر استان يزد به صورت ملموس وجود دارد اما عامل فرهنگي، اجتماعي و مذهبي خاص اين استان هنوز اجازه بروز چالشهاي حاشيهنشيني به شكل حاد را در اين مناطق نداده است.
به گفته وي، بيشترين جمعيت حاشيهاي شهرهاي اين استان كساني هستند كه از ساير شهرستانهاي يزد به اين مناطق مهاجرت كردهاند و لذا با وجود سنخيت فرهنگي كه بين مردم اين استان وجود دارد، مسايل حاشيهنشيني كه در ساير شهرهاي كشور مطرح است، در يزد مشاهده نميشود.
البته آنگونه كه طالبي ميگويد موضوع حاشيهنشيني در يزد بدون مساله نيست و برخي مشكلات مشابه كشوري از منظر حوزه انتظامي و بهداشتي به چشم ميخورد.
فرماندهي نيروي انتظامي استان يزد به رغم ۲۰روز تاخيري كه در روند تهيه اين گزارش براي ارايه نظرات كارشناسي ايجاد كرد، در نهايت هيچگونه اطلاعاتي در مورد وضعيت انتظامي مناطق حاشيهنشين به خبرنگار ايرنا نداد.
اين امر موجب شد كه ابعاد انتظامي اين پديده در يزد شكافته نشود ولي مشاهدات غير رسمي مويد اين نكته مهم است كه در استان يزد جرايم و چالشهاي اجتماعي در كمترين سطح ممكن قرار دارد.
درحوزه بهداشت اين پدپده، مسوولان بهداشتي استان يزد فقر اقتصادي و فرهنگي را مهمترين عامل شيوع بيماريها دانستند و بر همين مبنا معتقدند كه برخي بيماريها در ميان حاشيهنشينها بيشتر به چشم ميخورد.
رييس مركز بهداشت استان يزد،شايعترين بيماري موجود درميان حاشيهنشينيان مناطق شهري را انگل رودهاي، سالك و اكتو پارازتي (شپش و گال) ذكر كرد.
محمود نوري شادكام افزود: به علت رعايت نشدن بهداشت فردي در اين مناطق بيماريهاي ديگري نظير سوء تغذيه،كاهش رشد و بيماريهاي عفوني هم شايع است.
وي حوزه سلامت افراد ساكن در حواشي شهرها را به خاطر سطح سواد و نبود امكانات مالي درخطر دانست و گفت: در بسياري از حاشيه شهرها دسترسي نداشتن به شبكه جمعآوري فاضلاب، باعث شده كه پسابها درسطح معابر جاري شود و محلي براي رشد و نمو حشرات و جانوران ناقل بيماري ايجاد كند.
نوري شادكام تصريح كرد:بدليل آن كه مناطق حاشيهنشين در خارج از محدوده شهري قرار دارد خدمت رساني به آنها نيز محدود است.
به گفته وي در برخي موارد حاشيه شهرها زير پوشش شبكه توزيع آب شهري نيستند و استفاده هم زمان چند خانوار از يك انشعاب، باعث قطعي آب ميشود و آنها مجبور به استفاده از منابع آب آلوده ميشوند.
او اضافه كرد: كمبود آب و استفاده از آب غير بهداشتي، باعث شيوع بيماري عفوني در اين گروههاي اجتماعي ميشود.
معاون خدمات شهري شهرداري يزد، ارايه خدمات شهري و ارزان بودن زمينهاي حاشيه شهرها را از دلايل توسعه حاشيهنشيني ميداند.
محمدجواد حاجي محمد رضايي افزود:برخي خدمات شهري مانندآب،برق، جمعآوري زباله و ايجاد فضاي سبز در اين مناطق ارايه ميشود كه به نظر من اين امر به توسعه حاشيهنشيني كمك ميكند.
وي افزود: معتقدم به جاي هزينه كردن در مناطق حاشيه شهر، بايد شهركهاي مسكوني، طراحي شود و واحدهاي مسكوني ارزان قيمت ساخته و روند مهاجرت به شهرها مديريت شود.
وي بر برخورد با معضل حاشيهنشيني و محدود كردن آن تاكيد كرد و افزود: اغلب افرادي كه در حاشيه شهرها زندگي ميكنند از روستاها و مناطق اطراف مهاجرت كردهاند.
وي زيرزميني نشيني و سكونت در طبقات زيرين ساختمانهاي همكف را يكي از شاخصههاي حاشيه نشيني در شهر يزد برشمرد و گفت: حاشيه نشيني به آن شكل كه در برخي كلان شهرهاي كشور مانند تهران رايج است در يزد وجود ندارد.
وي فرهنگ سخت كوشي، كار و تلاش مردم اين خطه را دليل اين امر عنوان كرد و گفت:به همين علت، برخي ناامنيها و معضلات اجتماعي در حاشيه شهر يزد كمتر است.
وي اضافه كرد: اصولا، حاشيه نشيني، تبعات منفي به دنبال و مشكلات اجتماعي و امنيتي براي ساكنان شهرهاي دارد اما معضلات اين چنيني در حاشيه شهر يزد وجود ندارد.
به گفته وي، اغلب كساني كه در حاشيه شهر يزد زندگي ميكنند به علت نبود شغل در روستاها به شهرها مهاجرت و سرپناهي در حاشيه شهر براي خود مهيا كردهاند.
وي با بيان اينكه مردم حاشيه شهرها، عوارض پرداخت نميكنند اما خدمات شهري را دريافت ميكنند افزود: جمعآوري زباله، ايجاد فضاي سبز، خدمات اتوبوسراني و تاكسيراني از جمله اين خدمات است.
اين سخنان به نوعي ديگر در كلام سرپرست دفتر امور اجتماعي استانداري يزد نيز آمده است.
طالبي با رد هرگونه آلونك نشيني در حاشيه شهرهاي استان يزد گفت:اين كه برخي افراد زمينهاي بلاصاحب را تصاحب كنند و در آن خانه بسازند در يزد كمتر مشاهده شده و يا چنين موارد وجود ندارد.
وي ادامه داد:پديده حاشيه نشيني علاوه بر تاثير اجتماعي و اقتصادي موجب افزايش هزينههاي شهري و خدمات شهري ميشود ودستگاههاي اجرايي و افراد ساكن شهرها نيز هزينه زيادي را بابت اين امر متحمل ميشوند.
سرپرست دفتر امور اجتماعي و انتخابات استانداري يزد افزود:در داخل شهر يزد فضاهاي خالي زيادي وجود دارد كه افراد ميتوانند با خريد آن در آنجا مستقر شوند تا از بزرگ شدن شهر جلوگيري شود و هزينههاي خدمات شهري نيز افزايش پيدا نكند.
وي بيان داشت: در استان يزد نوع ساخت و سازها به صورت خانههاي تك واحدي باعث شده تا تراكم جمعيت در يزد نسبت به ساير شهرهاي ديگر كشور پايينتر و هزينههاي خدمات شهري نيز بالاتر باشد.
طالبي يادآور شد: در چند نقطه شهر يزد كه حاشيهنشيني وجود دارد در طرح جامع شهري كه در آينده به تصويب ميرسد جزو محدوده شهري محسوب خواهند شد و ساير خدمات لازم نيز به آنها ارايه خواهد شد.
وي ادامه داد: بحث خروج اتباع بيگانه كه در دستور كار استانداري يزد قرار دارد به صورت تدريجي در حال انجام است كه خروج اين افراد كمك زيادي در كاهش حاشيه نشيني شهرها خواهد داشت.
به گفته طالبي، ارتقاي سطح فرهنگي و اجتماعي مناطق حاشيهنشيني نياز به يك كار منسجم و هدفمند دارد كه ضمن افزايش اين مقوله از بروز برخي اعمال خلاف و جرم نيز در اين منطقه كاسته خواهد شد.
وي گفت: اقدامات مختلفياز طرف تشكلهاي غير دولتي در جهت تقويت فرهنگي و توانمندسازي ساكنان مناطق حاشيهاي برخي شهرهاي استان به خصوص شهر يزد انجام شده است.
سرپرست دفتر امور اجتماعي و انتخابات استانداري يزدمديريتبر حاشيهنشيني را ضروري دانست و گفت:اين استان با مشكل حاشيهنشيني روبرو نيست اما در آينده مهاجرت بيشتر خواهد شد و بايد پاسخگوي نيازها باشيم.
معاون شهرسازي سازمان مسكن و شهرسازي استان يزد نيز،از حاشيه نشيني به عنوان يك معضل شهري ياد كرد و گفت: بر اساس مطالعات انجام شده در شهرهاي بزرگ كشور ۵۰درصد افراد كم درآمد و ۲۰درصد افراد ميان درآمد در حاشيه شهر زندگي ميكنند.
حسينعلي فلاحتيان اضافه كرد:عمده افرادي كه در حاشيه شهريزدزندگي ميكنند افراد كم درآمدي هستند كه از روستاها مهاجرت كردهاند.
وي رعايت نشدن نكات ايمني در ساخت و ساز واحدهاي مسكوني، رعايت نكردن نكات معماري شهرسازي، نبود و پيش بيني نشدن امكانات شهري و نامتجانس بودن بافت جمعيتي را از ويژگيهاي حاشيه نشيني عنوان كرد.
فلاحتيان تصريح كرد: جرم و جنايت و شغلهاي كاذب در حاشيه شهرهاي بيشتر از مجموعه شهري است و وجود گروههاي مختلف باعث تشديد بزهكاري اجتماعي در سكونت گاههاي غير رسمي ( حاشيه شهرها) ميشود.
او اضافه كرد: روند ساخت و ساز در مناطق حاشيه شهر، عمدتا غير قانوني است و زمين خواران در آن ايفاي نقش ميكنند اما مردم متوجه نيستند.
وي با بيان اين كه در دراز مدت با پيشرفت شهرها، حاشيه آن نيز در رديف شهر خواهند آمد گفت: براي رفع مشكل حاشيه نشيني بايد با نگاه اجتماعي و اقتصادي به اين قضيه پرداخت.
آن چه كه از جميع ديدگاههاي مطرح شده در موضوع حاشيهنشيني برآمد بيانگر اين است كه اين پديده فارغ از حاشيهنشينها خود واقعيتي نامطلوب در جوامع مدرن امروزي است و تنها با مديريت عاقلانه امكان كاهش و كنترل اثرات تبعي آن ممكن ميشود.