یزدفردا

فلسفه حجاب وپایه های آن

مریم فلاح زاده کارشناس مشاوره وراهنمایی

چکیده

پوشیدگی زن، یکی از احکام ضروری اسلام است که اگر به سبکی زیبا، منطقی، جامع و قلمی شیوا و رسا به آن پرداخته شود همۀ بانوان از آن استقبال نموده و از برکت های فراوان انتخاب حجاب، بهره مند می گردند و از آفت های متعدّد و زیانبار بی حجابی و بدحجابی مصون می مانند.

حجاب اسلامی در قبل و بعد از انقلاب، همواره مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و چالش ها و پرسش های بسیاری را در ذهن نواندیش «نسل جوان» جامعه، به خود مشغول ساخته؛ از جمله: فلسفه ی حجاب، پایه های حجاب، آثار و فواید حجاب، رابطه ی حجاب و عفاف، نوع حجاب، پوشش و حقّ انتخاب و... .

بر این اساس و به منظور آگاهی بیشتر از این مسئولیّت والای ااهی، ما بر آنیم که در این مقاله ضمن ارائه ی تصویری روشن و جامع از پوشش دینی، ریشه های بنیادین و مؤثّر آن را در توسعه ی فرهنگ اسلامی، حفظ ارزش های دینی و حاکمیّت دینی و حاکمیّت عفّت در جامعۀ اسلامی بیان نماییم.

کلید واژه ها: حجاب، پوشش، عفّت، زن.

مقدمّه

گوهر اسلام، سعادت و نجات آدمی است و باورهای دینی، احکام اخلاقی و فقهی در راستای این غایت مهم نازل شده اند. آموزه های دینی از خالق حکیمی تجلّی می یابد که به نیازهای روحی و جسمی، مادی و معنوی، فردی و اجتماعی بشر به طور کامل آگاه است. احکام الهی مربوط به پوشش زنان نیز با این فلسفه و حکمت مدبّرانه صادر گردیده است.

زن با عنصر «حجاب اسلامی» به تهذیب و تزکیه ی نفس و ملکه های نفسانی پرداخته و قرب الهی را فراهم ساخته و زمینه ی رشد معنوی مردان را در اثر حفظ نگاه، تأمین می کند؛ همچنان که خداوند سبحان خطاب به پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ می فرماید: «به مردان مؤمن بگو تا چشمان خود را از نگاه ناروا بپوشانند و فروج و اندامشان را محفوظ دارند که این بر پاکیزگی جسم و جان ایشان اصلح است».(1)

همچنین می فرماید: « به زنان و دختران خود و زنان مؤمن بگو که خویشتن را به چادرهای خود فرو پوشند که این کار برای آن است که آن ها به عفّت شناخته شوند تا از تعرّض و جسارت، آزار نکشند؛ خداوند در حقّ خلق، آمرزنده و مهربان است».(2)

شایان ذکر است که حجاب و پوشش اسلامی برای مردان و زنان، تنها از کارکرد فر دی برخوردار نیست و فقط برای سامان دهی خلقیّات و ملکه های نفسانی آدمیان، مؤثّر نمی باشد، بلکه از کارکرد اجتماعی نیز برخوردار است؛ غرائز و التهاب های جسمی و معاشرت های بی بند و بار را کنترل نموده، بر تحکیم نظام خانواده می افزاید. همچنین از انحلال کانون مستحکم و پایدار زناشویی جلوگیری نموده و امنیّت اجتماعی را فراهم می سازد.

فلسفه حجاب

فلسفه حجاب، از مسائل مهمی است که آگاهی از آن می تواند یکی از پایه های تحقّق فرهنگ پوشش اسلامی شده و به آن عمق و معنابخشد.

الف. ارزش والای زن

زن از دیدگاه قرآن و اسلام دارای شخصیتی شایسته، رسالت و موقعیتی الهی است که می تواند مدارج کمال راطی کرده و به مراتب عالی انسانی دست یابد و مصداق تحقق فلسفه خلقت، یعنی «خلیفه الهی شود

وجود زن، زینت بخش آفرینش انسان و افق روح او تجلی گاه رحمت است. دامن زن، مدرسه بشر است و کمال مرد، بدون او ممکن نیست. زن، مظهر ظرافت و جمال آفرینش است.اصلاح جامعه درگروتقوای زن ومحیط خانواده و کلاس درس او است و بر همین اساس، او مربی انسان است و می تواند گوهر آفرینش، اقتضا دارد که در صدف «حجاب» قرار گیرد تا ارزش های او حفظ شود و این است فلسفه ی پوششی که خدای حکیم برای ناموس خلقت، واجب کرده و خطاب به او فرموده: «ای گوهر آفرینش! گوهر وجود خود را به صدف حجاب زینت بخش که حجاب اسلامی از جلوه های زیبای بندگی است».

ب. امنیت و آرامش زن

نفس آدمی دریایی موّاج از تمایل ها و خواسته های او است که مهم ترین آن ها به خوراکی ها، امور جنسی و مال و جاه مربوط می شود و بدون شک، بالاترین خواسته های مردان، تمایل به جنس زن است.

در سخنان عرفا آمده است:

.«اعظم الشهوة شهوة نساء»[3]؛بزرگترین خواسته مرد، رغبت به زنان است»

ارائه ی زیبایی های بدن زن، به شهوت و طمع مردان دامن می زند و آن ها را به یک کانون جدی خطر، مبدل می سازد که به سلب امنیت و آرامش زن منتهی می گردد، آنچه می تواند از این ناامنی پیشگیری کند پوشیدگی زن، از چشمان گرسنه ی نامحرمان است که با حجاب کامل اسلامی عملی خواهد شد.

«پوشش دینی» پیام عفت، شخصیت و خداترسی زن مسلمان است و مردان جامعه، نه تنها به چنین بانویی چشم طمع نخواهند بلکه پاکی و نجابت او را می ستایند و در این صورت است که زن، نه تنها در سنگر حجاب خود، از تیر نگاه های زهرآلود، سخنان آزار دهنده و برخوردهای اراذل جامعه مصون خواهد بود بلکه امنیّت و آرامش درون او نیز برقرار خواهد شد.

جسم فروپوش چو دُر در صدف

تا نشوی تیر نگاه را هدف

نکته ی معنوی و عرفانی قابل ذکر دیگر در این باب، پیام الهی آفریدگار هستی خطاب به زنان است که:

ای زن، آگاه باش دنیا خرابِ آبادی است که هر نقطه ی آن به مین های شیطان و نگاه های آلوده، نا امن گشته است. امّا فرشته های حجاب، در محفل اُنس و یاد خدا در امنیّتی بی نظیر به سر می برند که دیگران از طعم آن بی خبرند».(4)

شب تاریک و بیم موج و گردابی چنین هایل کجا دانند حال ما سبکباران ساحل ها

ج. سلامت نسل

تحریک های جنسی که در حواس پنجگانه آدمی به وجود می آید بر روی سیستم تولید نسل او نقش مؤثّری دارد. دانشمندان معتقدند: «تحریک هایی که در چشم به وجود می آید بر «غدۀ هیپوفیز»[5] اثر می گذارد. نگاه به زنان بدحجاب و فیلم های محرّک، سلامت نسل را به خطر می اندازد زیرا به تأثیر منفی در فرزندان و اختلال های وراثتی منتهی می شود».(6)

با توجّه به آنچه بیان شد زنان ودختران خودنما، تأثیر ناروا و غیر قابل بخششی را بر سلامت نسل های اجتماع خواهند گذارد و فلسفه ی حجاب دینی پیشگیری از چنین آثار و خطرهای مملکتی است و پوشیدگی زن، پادزهر چنین مشکلات و زهرهایی است.

د. تحکیم خانواده

تحکیم خانواده که بر اساس محبّت، صمیمیّت، اُنس، وحدت، همدلی و دلسوزی همسران استوار می گردد، از مهم ترین مسائل خانوادگی به شمار می رود و آنچه بنیان خانواده را متزلزل کند از بدترین آفت های آن به حساب می آید.

خودنمایی حضور تحریک آمیز زنان و دختران در صحنه های اجتماعی، نظر هر مرد متأهّل و مجرّدی را به خود جلب می کند، به ویژه اگر بیننده متأهّل باشد؛ زیرا با توجّه به غریزۀ تنوّع طلبی و زیبا خواهی اش بخشی از توجّه خود را متوجّه آنان نموده و در نتیجه به همان اندازه، گرایش به همسر خود را که همواره با او زندگی می کند کاهش می دهد و این کاهش علاقه، بسیاری از پیوندها را با سستی همراه ساخته و مسائل نابهنجار اخلاقی بسیاری را ایجاد می نماید به گونه ای که در نوع نگرش مرد به همسرش نیز تأثیر منفی می گذارد؛ از جمله باعث کج خُلقی، بهانه گیری و بی میلی او در همراهی با همسرش می شود.

فلسفه حجاب، جلوگیری از این قبیل آفت های ناگواری است که اساس و پایه های مستحکم خانواده ها را تهدید می کند و پیام آن خطاب به زنان جامعه ی اسلامی این است: «انحصارگرایی زن به همسرش، ستون عفاف اوست». (7)

پایه های حجاب

پوششی که اسلام آن را به عنوان یک حکم شرعی اعلام کرده است، یک عمل ظاهری و گسسته از عوامل، پایه ها و فرهنگ پوششی اسلام نیست بلکه حجاب، خیمه ی عفاف بانوانی است که آن را بر پایه های خود استوار نموده اند و چنانچه این پایه ها در وجود هر بانویی ایجاد شود، حجاب دینی او به طور طبیعی شکل می گیرد، در غیر این صورت به عنوان یک عمل خشک فیزیکی مطرح خواهد بود که همواره در معرض تزلزل است. اکنون این پایه های اساسی بیان می شود.

الف. ایمان به خدا و جهان آخرت

از مهم ترین پایه های حجاب، ایمان به خدا و جهان آخرت است. وقتی زن به خدای تعالی و علم و حکمت او ایمان بیاورد و معتقد شود احکامی که برای بشر تشریع کرده، بدون نقص و دارای فواید و آثار مطلوبی است از حکم الهی حجاب استقبال می کند.

ب. آگاهی

شناخت سیمای زن، حقیقت حجاب، فلسفه و آثار آن از جمله پایه های مستحکم پوشش دینی است. وقتی خانمی به پاسخ درونی خود که چرا باید پوشیده باشم نائل شود پایه های حجاب دینی در او شکل گرفته و این آگاهی به عمل او معنا و ارزش داده و دوام آن را تضمین خواهد کرد.

آگاهی زن نسبت به آثار مطلوب حجاب باعث می شود که نه تنها احساس سنگینی از این پدیده نکند بلکه از آن به خوبی استقبال نموده و وسوسه های شیطانی را هیچ انگارد و این پیام اصیل عرفانی را همیشه آویزۀ گوش های خود گرداند: «خواهرم! سرزمین جانت را با خورشید آگاهی روشن کن تا بر زوایای وجود بتابد، آن چنان که هستی خود را بشناسد و بر فلسفه، آثار و برکت های پوشثیدگی زن بیناگردی، آن گاه در می یابی که حجاب، باله های شنا به سوی سرچشمه ی هستی است و پوشش های مهیّج، وزنه های سنگینی است که زن را غریق ژرفای مهیب دنیا خواهد کرد».

ج. تقوا

پرهیزکاری از پایه های اصیل و مهم حجاب اسلامی است؛ چرا که تقوای آدمی ضامن اجرای احکام خداوندی است و تا این پایه ی قوی، در قلب بانوان شکل نگیرد حجاب را نوعی محدودیت برای خود قلمداد می کنند و به آن نگاهی سوء خواهند داشت. خانمی که بداند تقوای الهی پادزهر بیماری دل ها است که حجاب های تاریک جان را محو می کند و لانه های هوس را برمی اندازد، آن را به کام جان خود می ریزد تا عالَم جانش، گلستان گل های سلم،طاعت وتسلیم گرددوخیمه ی حجابش رابرمی افروزدتاحافظ بوستان ارزش هایش شود.

نتیجه

از مباحث بیان شده در این مقاله، به خوبی آشکار می شود که اسلام طرفدار حجاب کامل و به ویژه بانوان [به خصوص زنان و دختران جوان] در بیرون منزل و در مواجهه با نامحرم است.

با توجّه به واقعیّت موجود از حجاب در جامعه، باید تمام ابزارهای فرهنگ ساز از قبیل: کتاب، مطبوعات و صدا و سیما به سوی ارزش های اسلامی که یکی از بارزترین آن ها رعایت پوشش و حجاب برتر و مطلوب است، هدایت شوند و همه ی افراد جامعه را به بهترین صورت رهنمون گردند.

به زنان و دختران متدیّن و عفیف پیشنهاد می شود به طور مستمر، مطالعه و تحقیق های خود را درباره ی فلسفه، فواید و مسائل حجاب افزایش دهند. این عمل دو فایده مهم دارد :

الف. اعتقاد و ایمان ایشان به حقانیّت احکام متعالی و نورانی اسلام، افزایش می یابد و در نتیجه، التزام عملی آن ها به رعایت حجاب اسلامی بیشتر می شود.

ب. از این روش، بهتر می توانند به تبلیغ و ترویج صحیح و منطقی حجاب و شالوده های آن اقدام نمایند.

منابع:

- نور / 30

- احزاب/ 33

- محجة البیضاء، ج 5، ص 177

- تحلیلی نو و عملی از حجاب در عصر حاضر، محمد رضا اکبری، ص 14 ـ 16

- غدۀ کوچکی است در زیر مغز، شش هورمون تولید می کند که سه نوع آن بر روی سیستم تولید نسل اثر می گذارد

- بر گرفته از کتاب بهداشت ازدواج از نظر اسلام، دکتر صفدر صانعی

- نور/ 31