یزدفردا

به بهانه افتتاح پارک بانوان ابرکوه

حسین حاتمی

کارشناس ارشد معماری

ابرکوه نمایندگی یزد فردا/ حسین حاتمی :یک دهه انتظار برای افتتاح پارک بانوان داستانیست که این روزها بنا به اعلام شهرداری ابرکوه سطرهای آخرش رقم می خورد. این وقفه طولانی سوالات متعددی را در ذهن مردم ایجاد کرده است که بد نیست با واکاوی آن زمینه برخی پرسشها و انتظارات را روشن سازیم. باغ تاریخی خورشید خانم در خیابان نسفی محدوده¬ای است که به عنوان عرصه مورد نظر برای اجرای پارک بانوان انتخاب شده است. و این روزها شاهد انجام مراحل پایانی و تکمیل پروژه مذکور می باشیم. پروژه¬ای که در سالهای 72 و 73 زمزمه آن آغاز شد و در سال 77 شاهد افتتاح اولین نمونه آن در کشور بودیم. صاحب پارک شدنِ بانوان آنهم بطور اختصاصی مسئله خوشایندیست که در اولین برخورد نظر هر مخاطبی را به خود جلب می کند، اما پس از کمی تأمل مسائلی در ذهن او شکل می گیرد که صورت قضیه را متحول می سازد. شاید اینکه مدیران محلی بنوعی مجبور به پذیرش نسخه هایی از بالا هستند و یا نمی خواهند یا نمی توانند در برابر این تصمیمات موضعی اتخاذ کنند، بهره وری عملکرد آنان را کاهش دهد ولی آنچه واضح است لزوم مبنا قرار دادن موقعیت، شرایط و مسائل هر شهر در تصمیمات کلان آن شهر می باشد.

باید بدانیم بنا به تعریف پذیرفته شده، پارکها فضایی عمومی هستند که دارای نقشهای زیست محیطی، تفریحی و ساختاری می باشند و انحصاری کردن آن به نوعی نقض غرض است و از طرفی نگاه اسطوره¬ای به زنان به عنوان موجوداتی ضعیف و ناقص متأثر از نوعی نگاه غیر کارشناسانه و سطحی است و با دیدگاه بلند، جامع و انسانگرایانه تعالیم اسلامی که کاملترین و جامع ترین نگاه در این زمینه است در تضاد است. مسئله ای که با خلط آن در مسائل دینی و مذهبی بزرگترین ضربه را به هویت مستقل زنان وارد کرده است و محصول دیدگاههای غربی است تا جایی که کانت در اندیشه های اخلاقی خود به این اعتقاد دارد که فقط موجودات مستقل قوه ادراک دارند و زنان را مستقل نمی داند. نتیجه این آراء فکری را می توان در برخوردهای جامعه غربی با مقوله زنان مشاهده کرد.

در حالی که سالها سایه استبداد بر کشورمان باعث تشدید نگاه مرد سالارانه بوده است با پیروزی انقلاب اسلامی صحبت توجه به زنان به عنوان رکن رکین جامعه مطرح شده است تا چنانچه در اوان اسلام شاهد بودیم با رعایت موازین اسلامی و با شعار حفظ کرامت انسانی، زنانی تأثیر گذار داشته باشیم. وقتی صحبت از پارک بانوان می شود در واقع بحث از این است که یک جنس توانا در پی حمایت از این جنس نحیف، ناتوان و مظلوم در برابر آسیبهای اجتماعی است. نوعی حمایتگری از زنانی که فقط به حوزه اختصاصی تعلق دارند و به قیمت بازتولید نگرش مرد محور، به قیمت زیر پا نهاده شدن هویت مستقل زنان، به قیمت تشدید عادت به تمکین و فعل پذیری زنان ایرانی تمام خواهد شد. آیا اگر زنان در پارکهای عمومی دچار مشکلات می شوند باید آنان را به فضای اختصاصی کشاند و مردان را به حال خود واگذاشت تا در آینده نیز همانطور که در مورد زن می اندیشیده¬اند بیندیشند. توجه به آن بشارت پیامبر(ص) در صدر اسلام مؤید این مطلب است که روزی خواهد رسید که یک زن به تنهایی و در امنیت از حجاز تا شام مسافرت خواهد کرد و این یعنی سالم سازی جامعه نه محدود کردن زنان، اقداماتی نظیر پارک بانوان نتیجه¬ای جز کاهش اعتماد به نفس زنان و در عوض افزایش غلظت نگرش سلطه گرانه مردان را در بر نخواهد داشت و این می تواند تأثیرات سوء بسیاری را بدنبال داشته باشد. امری که به ظاهر ساده می¬آید ولی در پس آن جایگاه اجتماعی زنان مورد هجمه قرار می¬گیرد. در حالی که پس از گذشت صدها سال حکومتهای مستبد، هویت دینی جامعه در حال ترمیم زخمهای هزاران ساله خود است.

آنچه که در بالا به آن اشاره شد گوشه ای از مواردیست که منتقدان پارکهای بانوان در سطح کشور به آن استناد می کنند ولی فارغ از اینها باید دید احداث پارک بانوان که به نظر می رسد نوعی اقتباس از همسایگان جنوبی کشورمان باشد آن هم با مد نظر قرار دادن ویژگیها و شرایط آن در ابرکوه تا چه حد به ارتقاء جایگاه زنان و آسایش و رفاه آنان کمک می کند.

در این راستا اولین نکته ای که به ذهن متبادر می شود این است که علی رغم تلاشهای اخیر برای توسعه فضای سبز شهرستان بجز پارک شهر که هر گوشه ای از آن به تصرف جایی درآمده است پارک عمومی مناسبی نداریم تا بخواهیم پارک اختصاصی داشته باشیم. باید توجه داشت وجود باغستانهای اطراف شهر، نیاز شهروندان به فضای سبز را تا حد زیادی مرتفع ساخته است و گرنه وضعیت موجود به هیچ وجه پاسخگو نخواهد بود و قطعا با گسترش شهر و با توجه به خصوصی بودن باغستانها نیاز به این فضاها روز به روز بیشتر می شود و اقدام عملی در راستای آن یک ضرورت به شمار می آید. به یاد داشته باشیم که از یک امر واقع نمی توان به یک تصمیم رسید. پس نمی توان به جهت خطر پذیری زنان یا عدم راحتی آنان در پارکها آنان را از فضای عمومی خارج کرد. بلکه باید در پی عوامل مزاحم بود و اصولا تامین امنیت پارک در نظر گرفته شده حال از جنبه های مختلف چگونه تامین خواهد شد.؟ آیا واقعا ایجاد چنین مکانی در حالی که خانه های ضلع جنوبی و شرقی کاملا به آن مشرف هستند ممکن است و بانوان در آن کاملا راحت خواهند بود؟ گذشته از این با توجه به پیشرفتهای دستگاههای ضبط تصویر که امروزه گوشیهای تلفن همراه به آن مجهز است چه محدودیتهایی لازم است و این محدودیتها چه مشکلاتی ایجاد خواهد کرد و با چه ابزاری اعمال خواهد شد؟ آیا وسعت، تجهیزات و امکانات پارک بانوان ساخته شده پاسخگوی همه بانوان سطح شهر خواهد بود و اساسا با توجه به مساحت کم آن، شرایط اطلاق نام پارک به آن را دارد؟ بد نیست نگاهی به سابقه این پارکها در دیگر شهرها داشته باشیم به طور مثال در کلان شهر تهران پارکهای نشاط و طالقانی که به عنوان پارک اختصاصی بانوان انتخاب شده بود پس از مکاتبات و طومارهای مردمی دوباره تغییر کاربری یافته و به پارکهای خانوادگی تبدیل شدند.

از طرفی لزوم وجود مراکز اختصاصی زنان را نمی توان انکار کرد ولی به نظر می رسد با اختصاصی کردن فضاهای عمومی آنان را بیشتر در کانون توجه قرار داده و جامعه را نسبت به موضوع جنسیت حساس تر می کند. در هر صورت در مورد پارک بانوان ابرکوه که نگاه شهرداری نیز به آن نسبت به قبل متعادل تر شده است می توان گفت که مکان فوق با مساحت محدود و محدودیتهای دیگری که دارد و در صورت تامین امکانات و تجهیزات اولیه! می تواند به عنوان یک مرکز فرهنگی بانوان و یا خانواده با کارکردهای اجتماعی ایفای نقش نماید و یا نباید با اطلاق عنوان پارک به آن انتظارات خود و مردم را از آن افزایش دهیم. قطعا همین میزان کار نیز از طرف شهرداری البته با تعاریف صحیح از آن قابل تقدیر است.