یزدفردا

 گرد آورنده : علی قضاوتی

 یزد اولین شهر خشت خام و دومین شهر تاریخی جهان است. این شهر به دلیل وجود جاذبه های شغلی، رفاهی و تمرکز اداری، پرجمعیت ترین شهرستان این استان به شمار می رود و تقریبا نیمی از کل جمعیت استان در آن سکونت دارند. شامل 2 بخش «مركزی» و «زارچ» با شهرهای یزد، حمیدیا، شاهدیه، زارچ و دهستان های فجر ،فهرج، اله آباد و محمّد آباد است.

استان یزد چهارمین استان وسیع كشور است كه در قسمت مركزی فلات ایران در حاشیه دشت های كویر لوت قرار دارد.آب انبارها، بادگیرها، كوچه های آشتی كنان و آسیاب ها از مشخصه های این استان است.

از كوه های شاخص این استان می توان به شیركوه، خرانق، هدش، سیاه كوه، معراجی، ساغند، هرات ومروست، ندوشن وبوستان اشاره كرد.

بهره برداری از سفره آب زیرزمینی از طریق قنات صورت می گیرد. از قنوات مهم استان، می توان به قنات اهرستان، دولت آباد، غیاث آباد و زارچ اشاره كرد.

حیاط مرکزی اصلی ترین فضای خانه یزدی است. حوض آب در وسط حیاط قرار گرفته است و باغچه ها دور تا دور آن با درختانی که نیاز کمی به آب دارند مانند انار، انگور، انجیر و پسته که علاوه بر سبزی خانه و تامین سایه و خنکی هوا از خشکی هوا نیز می‌کاهد.

اقلیت های دینی نظیر یهودیان بیشتر در محله یهودی‌ها در سمت جنوب مسجد جامع ساکن هستند و کنیسه‌ای دارند. زرتشتیان نیز از جمله در محله عیش آباد، محله نعیم آباد، کوچه بیوک، محله نرسی آباد، محله اَهَرستان ساکن هستند.

میبد یکی دیگر از شهرهای این استان است که با وجود از دست دادن بافت سنتی خود، هنوز یکی از نمونه های نادر شهرهای باستانی ایران به شمار می آید. طبق روایتی میبد در زمان "کیومرث" بناینگذاری شده و نخستین آدمیان از راه آب و دریا به این سرزمین پا گذاشته اند. نارین قلعه میبد کهن ترین سند تاریخی و شهر سازی این استان است.

مهریز، طبس، صدوق، خاتم، تفت، بافق، اردکان و ابرکوه از دیگر شهرهای مهم این استان هستند.

از بناهای تاریخی یزد می توان به مسجد جامع كبیر، بقعه سیدركن الدین، مسجدفُرط، مجموعه امیرچخماق، مسجد حظیره، مسجدملااسماعیل، شاهزاده فاضل، باغ دولت آباد، حمام خان، آتشكده، آب انبار 6 بادگیری، خانه محمودی، خانه لاری ها، بازار و... اشاره كرد.

میدان امیرچخماق، باغ دولت آباد، زندان اسکندر (مدرسه ضیاییه)، آتشکده زرتشتیان، ساعت مارکار، برج و باروی شهر، خانه های قدیمی چون خانه لاری ها و خانه عرب ها و خانه مرتاض و خانه رسولیان و خانه ملک التجار و خانه محمودی و ...، دخمه های زرتشتیان، حمام خان، بازار های قدیمی چون بازار خان و بازار پنجه علی و ...، آب انبار های فراوان چون آب انبار شش بادگیری و رستم گیو و ... و مسجد جامع یزد و بالاخره قلعه ها، کاروانسرا ها، تکیه ها، مساجد، پیرانگاه ها، قنات ها، کوچه ها، ساباط ها، حمام ها، و تمام سطح بافت تاریخی شهر یزد از اماکن دیدنی شهر است.

«یزد» واژه ای باستانی است كه ریشه در «یشت» یا «یزت» و «یسن» به معنای ستایش، نیایش، پرستش، ایزد و... دارد. به اعتقاد تعدادی از تاریخ نویسان، در دوره ساسانیان، به فرمان یزدگرد اول در این محل، شهری به نام «یزدان گرد» بنا شده است. نام یزد از همین عنوان گرفته شده و به معنای مقدس، فرخنده و درخور آفرین است.

مورّخان یونانی، شهر كهن و باستانی را «ایساتیس» خوانده اند كه احتمالاً بعد از ایجاد شهر كهن «كثه» پدید آمده است. پس از ظهور اسلام و گرایش مردم ایران به این آیین، به یزد لقب «دارالعباده» داده شد.

مردم استان یزد، ایرانی اصیل و از نژاد آریایی هستند و به دلیل موقعیت جغرافیایی و سوابق تاریخی استان، كمتر با نژادهای غیرایرانی آمیخته اند. زبان مردم، فارسی با لهجه یزدی است.

دین مردم استان یزد، اسلام و مذهبشان شیعه جعفری است، اما اقلیّت های مذهبی هم در این استان زندگی می كنند كه می توان از زرتشتیان، یهودیان ومسیحیان نام برد.

به دلیل خشکی آب و هوا و اندک بودن میزان بارندگی بین استان‌های ایران کمترین اراضی کشاورزی در یزد قرار دارد. عمده محصولات کشاورزی یزد شامل خرما -پسته و گندم است. به علت کم‌آبی این استان بیشتر جنبه صنعتی دارد.

استان یزد استانی صنعتی است که صنعت بافندگی آن از شهرت زیادی برخوردار است. صنعت شیرینی‌سازی در استان یزد از قدمتی دیرینه برخوردار است و محصولات آن صاحب شهرتی شده‌اند که از مرزهای ایران فراتر رفته است.

مهم‌ترین شیرینی‌جات یزدی با نام‌های قطاب، پشمک و باقلوا شهرت دارند.

بیشترین تولیدات واحدهای صنعتی شهر را منسوجات، کاشی و سرامیک و فرش ماشینی تشکیل می‌دهد. واحدهای صنعتی استان یزد عمدتاً در شهرک‌های صنعتی یزد و میبد متمرکز شده‌اند. همچنین یزد معادن زیادی دارد که مهم‌ترین آنها معدن سنگ آهن چادرملو و چغارت و معدن سرب و روی کوشک هستند. معادن غنی اورانیوم نیز در اواخر دهه ۸۰ در منطقه ساغند یزد کشف شده‌است.

استان یزد با بیش از ۵۲ درصد مصرف برق صنعتی یک استان صنعتی شناخته شده است.