حسین مسرت
اخیرا در بین نامه های آقای دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن، مقاله ای دیده شده که زنده یاد آذر یزدی در سال 1374در نقد کتاب کتاب شناسی میبدی ، پژوهش نگارنده برای مجله هستی فرستاده که در نوبت چاپ بوده است و مجله هستی هم تعطیل شد . تا این که چندروز پیش بنابر لطف جناب دکتر اسلامی این مقاله بدستم رسید و اکنون در این جا درج می شود:
کتابشناسی میبدی
کتابشناسی میبدی ، پژوهش و نگارش : حسین مسرّت ، از انتشارات کنگره ی میبدی ،
8 + 222 ص ، چاپ یزد ، بهار 1374 .
کنگره ی بزرگداشت میبدی ، صاحب تفسیر عظیم کشف الاسرار در نهصدمین سال تألیف این اثر گرانقدر و پس از گذشت چهل سال از نخستین چاپ آن به همّت مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دستیاری اداره ی کلّ فرهنگ و ارشاد اسلامی یزد وهمکاری جمعی از اساتید، محققّان و استقبال لایق مردم یزد و میبد در اردیبهشت سال جاری در شهر میبد برگزار شد که گرچه نظایر این مراسم را درباره ی عدّه ای از مفاخر علم و ادب و فرهنگ ایران اسلامی در سالهای اخیر دیده بودیم و بعد از این هم شاهد نظایر این امور حیات بخش خواهیم بود ؛ امّا براستی شهر میبد زادگاه این عارف ربّانی تاکنون برپایی چنین جشن فرهنگی باشکوه را به یاد نداشت .
در سراسر جهان ، فضل و بزرگواری دانشمندان و هنروران اهل معنی و صاحبان آثار خیر در این است که علاوه بر آنچه خودشان همواره در خور قدرشناسی و سپاسداری دانشوران هستند ؛ حتّی بعد از روزگاران دراز می توانند شهری و کشوری را دوباره و چند باره قرین شعف وشرف و افتخار بسازند و گرد و غبار بی توجّهی دیرینه سال را از محیطی فرهنگ ساز و مردمی دورمانده از مواهب شناخت لایق بزدایند و آیندگان را به کوشش بیشتر در اعتلای فرهنگ و ساختن جامعه ای زنده تر و پویاتر یاری برسانند .
ضمن برنامه هایی که از آغاز این جشن فرخنده علاوه بر مراسم حضوری و فراخوانی مقالات تحقیقی در نظر گرفته شده بود ، یکی هم طبع و نشر چند کتاب اطلاع رسان در کنگره بود تا غایبان و سایر علاقه مندان را درهر کجا هستند ، در این امر شرکت دهد و فواید برپایی کنگره را برای دوستداران دانش و معرفت ، دستیاب و جاودانه سازد و این کتابها یا همزمان با جریان کنگره یا یکی دو هفته دیرتر منتشر شد که یکی از آنها هم مجموعه 27 مقاله ی پر محتوای مندرج در مطبوعات پیشین است درباره ی کشف الاسرار میبدی که دسترسی به آنها برای عموم بسیار دشوار بوده و به نام « زبان اهل اشارت » به همّت دکتر جلالی پندری در یک جا جمع شده و راقم این سطور که در شمار احبّ الصالحین و از فیض حضور در کنگره بی نصیب بودم مترصد پیدا کردن این کتابها بودم ، امّا تنها یکی از این کتابها را به دست آوردم که کتابشناسی میبدی است و دارای شماره چهار از این سلسله انتشارات است و دیدار این کتاب ،چنان خوشحالم کرد که نتوانستم از یاد آن در این مختصر خودداری کنم .
به گمان حقیر، کتابشناسی میبدی از چند جهت در میان کتابشناسی های مختلف مربوط به شخصیّت ها نمونه ای ممتاز است : یکی اینکه کتاب از باب خودنمایی یا کتابسازی تهیّه نشده ، بلکه اثری عاشقانه و عالمانه است و از سراسر مندرجات آن، این معنی آشکار است . دیگر اینکه تمام مندرجات کتاب ، مستند و دارای ارجاع به مآخذ و منابع تحقیقی است . دیگر اینکه در آن از هیچ نکته ی دانستنی درباره ی میبدی و کنگره فروگذار نشده . دیگر اینکه کتابهای مذکور در کتابشناسی دارای شرح تحلیلی توصیفی است و تنها به ذکر معلومات پشت جلدی قناعت نشده . دیگر اینکه مؤلّف در محیط کتاب و کار کتاب و کتابشناسی پرورش یافته و به درستی با زیر و بم کار کتابشناسی آشنا و صاحب صلاحیّت فنّی است . و بهترآنکه به جای کلیّات ، فهرستی مختصر از مندرجات کتاب را یادآور شوم .
کتابشناسی میبدی پس از دیباچه و مقدّمات دارای فصول متعدّدی است از این قرار :
1- زندگانی میبدی با کلیّه معلومات معتبری که دستیاب بوده.
3- کتابشناسی میبدی که همه ی تألیفات مربوط به موضوع از آثار میبدی و منابع دیگر خطّی و چاپی و پایان نامه ها و حتّی اشارات متون و مقالات مطبوعه را شامل است .
ارزش و اهمیّت کتابشناسی میبدی ،بسیار بیش از این است که در این مختصر اشاره شد و بیم از تطویل، مانع بیان جزئیات در این نوشته است . جای آن است که خواستاران چنین کتابی اگر بتوانند زودتر آن را تهیّه کنند.زیرا کتاب فقط در یک هزار نسخه چاپ شده و قطعاً بزودی نایاب خواهد شد .همچنین شایسته است اهل فضل برای این کتاب راهنما و نمونه در نوع خود که همه ی اصول تحقیق در آن رعایت شده ، آفرین نامه های لایق بنویسند تا این نوشته ی ناچیز بوسیله ی کسی که خود اهل فن نیست و فقط یک کتابدوست و کتابخوان عادی است ؛ تنها آفرینی نباشد که آن مغفّل کرد .
با همه اینها نکته ی قابل تامّل این است که هرگاه آثار میبدی که نوع خطّیو چاپی آن در چند فصل جداگانه ذکر شده ،همه در یک فصل به ترتیب الفبا تنظیم شده و همه گفتنی ها در ذیل نام کتابها یکجا جمع آمده بود، مراجعه به آن ها برای غیر اهل فن آسانتر بود ، ضمناً شاید با همین هزینه ممکن بود تیراژ چاپ کتاب بیشتر شود، یا چهل صفحه صرفه جویی شود و قیمت کتاب ارزانتر تمام شود .
مهدی آذر یزدی