یزدفردا | نسخه چاپی | مهر اصالت يونسکو بر تيکه دوزي گليم يزد

مهر اصالت يونسکو بر تيکه دوزي گليم يزد

امیرترقی نژاد

تيکه دوزي گليم يزد، مهر اصالت يونسکو را به عنوان نخستين اثر صنايع‌دستي اين استان در سال 2010 به خود اختصاص داد.

معاون صنايع‌‌دستي اداره کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان يزد بااشاره به برگزاري مراسم داوري مهر اصالت آثار صنايع‌دستي ايران از سوي يونسکو افزود: در اين داوري‌ها هنرمندان صنايع‌دستي کشورمان موفق به دريافت 64 نشان برتري شدند.

محمد بهشتي نژاد اضافه کرد: تيکه دوزي گليم به عنوان نخستين اثر صنايع‌دستي استان يزد موفق به دريافت مهر اصالت يونسکو شد.

سابقه گلیم در یزد
گلیم بافی از قرن ها پیش در استان یزد به خصوص شهرستان های میبد، خاتم و ابرکوه رایج بوده است و گفته می شود که بیش از یک هزار سال در این خطه سابقه دارد.
گلیم بیش از قالی در کشورمان سابقه و قدمت دارد و در واقع قالی در اثر تکامل گلیم بافی طی قرون و اعصار متمادی پدید آمده است .
گلیم های هر منطقه دارای خصوصیات ویژه ای از نظر طرح و رنگ است و با توجه به طرح و رنگ بندی های آن شناخته می شوند.
برای تهیه تار گلیم ، اغلب از نخ پنبه و پشم و در موارد استثنایی از ابریشم استفاده می شود. در گلیم بافی به شیوه « پودپیچی» علاوه بر نخ تار و پود از نخ پود نازک نیز استفاده می شود و پود به حال پیچش از میان نخ تار و پود نازک عبور می کند و با شانه بافندگی ، کوبیده می شود.
برای بافت گلیم به «دار» با انواع عمودی، افقی، تبریزی و گردان ، مواد اولیه نخ چله ، پشم و نقشه نیاز است.« دار ثابت» ابتدائی ترین و « دار تبریزی» متداول ترین دارهاست و در دار گردان ، می توان طول تارها را به اندازه طول گلیم تنظیم کرد.
نخ چله از پنبه با ضخامت های متفاوت تهیه می شود و در برخی روستاها به جای پنبه از پشم استفاده می کنند. پشم برای بافت گلیم نیز باید مراحل شستن ، ریسیدن و رنگرزی را طی کند و سپس به عنوان « خامه» از آن استفاده می شود.
"چله کشی" مهمترین مرحله بافت گلیم است و نخ های چله باید به موازات یکدیگر و با فاصله مشخص روی دار پیچیده شود و یک طرح با چندین رنگ در اندازه های مختلف بافته شود.
گلیم مرغوب باید در مقابل نور و شستشو رنگش ثابت باشد و در صورت نامرغوب بودن اگر رطوبت به آن برسد ، رنگ عوض می کند. برای شناخت گلیم مرغوب باید آن را پیچیده و فشار داد تا استحکام آن سنجیده شود و گلیم های دارای پود کم به آسانی کشیده و از هم باز می شود.
هر چه گلیم سبک تر باشد از مرغوبیت بیشتری برخوردار است زیرا در بافت آن از تار و پود ظریفتری استفاده شده است.
بافندگان روستایی معمولا در لبه های خارجی گلیم ، حاشیه ای با موی بز به رنگ سیاه می بافند که این کار به استقامت گلیم کمک می کند.
گلیم های استان یزد بیشتر دارای رنگ های سیاه، لاکی، زرشکی و نخودی است. ثبات رنگ، سبکی وزن و مرغوبیت از ویژگی های گلیم یزد است و اغلب گردشگران داخلی و خارجی آن را خریداری می کنند.
ساده بافی ، سوماک، چاک دار، بدون چاک، گلیمچه، سجاده، جوال، خورجین، سجاده و جولی، از انواع گلیم یزد است و طرح و نقشه گلیم یزد ذهنی است و بافنده بدون مراجعه به نقشه آن را می بافد.

گلیم برای تزئین دیوارهای خانه، کف پوش اطراف فرش های منزل، آویز ورودی، پادری و ... مورد استفاده قرار می گیرد.
معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد با اشاره به جایگاه خوب صنایع دستی استان در کشور براین اعتقاد است که گلیم های این استان متنوع و دارای رنگ های سیاه، لاکی، زرشکی و نخودی است.
محمد بهشتی نژاد افزود: ثبات رنگ، سبکی وزن و مرغوبیت از ویژگی های گلیم یزد است و اغلب گردشگران داخلی و خارجی آن را خریداری می کنند.
وی خواستار توجه بیشتر به هنر دستی و تولیدات صنایع دستی شد و تصریح کرد: همچنین طرح و نقشه گلیم یزد، ذهنی است و بافنده بدون مراجعه به نقشه آن را می بافد.
وی ساده بافی، سوماک، چاک دار، بدون چاک، گلیمچه، زیلو، زیلو پلاس، جل و سجاده، جوال و خورجین را از انواع بافته های گلیم ذکر کرد و گفت: سجاده، گلیمچه و سوماک از انواع گلیم یزد است.
بهشتی نژاد اضافه کرد: گلیم برای تزئین دیوارهای خانه، کف پوش اطراف فرش های منزل، آویز ورودها و پادری مورد استفاده قرار می گیرد.
وی بر حفظ و اصالت هنرهای سنتی و آمیخته با فرهنگ اصیلی ایرانی اسلامی تاکید کرد و گفت: در بافت گلیم سعی می شود با حفظ اصالت محصولاتی زیبا، جذاب و مورد پسند هنر دوستان تولید شود.
وی آموزش صنایع دستی و هنر گلیم بافی را از برنامه های این سازمان بیان کرد و گفت: درحال حاضرتعدادی هنرجو در این رشته درحال فراگیری آموزش های تخصصی هستند.
امابه گفته کارشناسان مواد اولیه گلیم بافی یزد از پشم گوسفند تهیه و در برخی موارد از ضایعات فرش دستباف استفاده می شود.
به گفته آنها، عدم بازار یابی و گران بودن مواد اولیه از چالش های فرا روی صنعت دستی گلیم بافی است