یزدفردا

یزدفردا :شهریورر ۱۳۵۷ (زلزله طبس) ۱۶ سپتامبر ۱۹۷۹

زلزلة 25 شهريور 1357 طبس

   حدود ساعت 7 و 36 دقيقه بعدازظهر 25شهریورماه 57 (ساعت 15 و 35 دقيقه و 56 ثانيه به وقت گرينويچ) (روز 16 سپتامبر 1978) استان خراسان به وسيلة يكي از بزرگترين زلزله هاي قرن اخير ايران به لرزه درآمد و شهرزيبا و تاريخي طبس با سابقة بيش از 1000 سال قدمت بكلي ويران و 30 آباداي خراب و به 100 آبادي ديگر خسارت وارد شد.

   خسارتهاي عمدة اين زلزله در شعاع 30 كيلومتري طبس بود و در تهران به فاصلة مستقيم 540 كيلومتر و در مشهد به فاصلة مستقيم 380 كيلومتر احساس شد. تلفات عليرغم جو هيجان زدة آن زمان رقمي حدود 20000 كشته را نشان مي داد ولي آمار رسمي در مهر 57 از طرف مركز آمار ايران 6363 نفر اعلام شد كه 3662 نفر در طبس و 2701 نفر در آباديهاي اطراف آن بود.

   مركز و عمق كانوني زلزلة طبس

   مختصات جغرافيايي مركز زلزلة طبس و عمق آن به وسيله مراكز مختلف چنين گزارش شده است:

   انگلستان I.S.C ؛ عرض جغرافيايي N 37/33 (21/0 ± درجه) و طول جغرافيايي E 44/57 (15/0 ± درجه) و عمق km 34 (9/2 ± )

   مسكو : عرض جغرافيايي N 24/33 و طول جغرافيايي E 40/57 و عمق km 33

   آمريكا : عرض جغرافيايي N 40/33 و طول جغرافيايي E 40/57 و عمق km 33

   NEIS

   فرانسه : عرض جغرافيايي N 31/33 و طول جغرافيايي E 40/57 و عمق km 32

   C.S.EM

   ايران : عرض جغرافيايي N 35/33 و طول جغرافيايي E 40/57 و عمق km 5

   اين مختصات عموماً جنوب شرقي منطقة خسارت ديدة اصلي و حوالي ديهوك را نشان مي دهند كه خسارتها و شدت زلزله در آنها به مراتب كمتر از طبس بوده است. در مورد عمق نرمال با توجه به بزرگي و شدت زلزله و وسعت منطقة خسارت ديده به نظر مي رسد عمقهاي ديگر مراجع به واقعيت نزديكتر است. مشخصات به دست آمده توسط ايران با استفاده از پايگاه هاي لرزه نگاري كه 23 عدد مي باشند بدست آمده است.

       v بزرگي زلزلة طبس را USGS با امواج سطحي در ابتدا MS=7.7 گزارش كرد و سپس مراكز ديگر بزرگي آن را به شرح زير محاسبه نموده اند:

   I.S.C. MS=7.4 Mb=6.4

   MOS MS=7.3 Mb=6.8

   NEIS MS=7.4 Mb=6.5

   BRK MS=7.8

   v شدت زلزله طبس در محدودة20 كيلومتري آن با مقياس مركالي حداكثر حدود X برآورد شده است و در مجاورت گسلي كه با زلزلة طبس ديده شد در خسروآباد كه نزديكترين آبادي به گسل مي باشد، يك ديوار سالم به جاي نمانده است. ساختمان غسالخانه كه آجري با سقف تيرآهن و طاق ضربي است بكلي خراب شد و از 1100 نفر جمعيت آن 500 نفر كشته شدند. شدت زلزله با مشاهدات از منطقه چنين برآورد مي شود:

   - طبس، خسروآباد، كريت، فهالنج بين X,IX

   - ديهشك، دشتغران، امامزاده سلطان،جعفرآباد (متروكه) مزرعه طلوعي، ابراهيم آباد، تقي آباد: بين IX,VIII

   - الهه آباد، جنت آباد، چمنزار، ده نو فاطمه برات، بهشت آباد (متروكه) و اصفهك بين VIII,VII

   - ديهوك، حسين آباد (متروكه)، ركن آباد (متروكه)، هادي آباد، همت آباد (شرق طبس)، و نصيرآباد: بين VII,VI

 گسل همراه با زلزلة طبس
   شهر طبس از منطقة گسل نايبند فاصلة چنداني ندارد. گسلهاي مهم آن، گسل كوهبانان، گسل كلمرو، گسل داور، گسل كلركوه، گسل اصفهك، گسل اسفنديار، گسل نايبند كه عموماً شمالي- جنوبي مي باشند و گسل جديد آن در 5 كيلومتري طبس كه شمالي جنوبي مي باشد و با اين زلزله ديده شده است. طول آن 3 كيلومتر روي زمين كه از شمال شرق طبس در سرآسياب تا جنوب آن حدود معظم آباد ادامه دارد و طول غير پيوسته 85 كيلومتر برايش تخمين زده شده است. حداكثر تغيير مكان قائم cm 30 در 5 كيلومتري جنوب شرقي خسروآباد مشاهده شده و تغيير مكان افقي ناچيز حدود cm 5 در جادة خسروآباد به ده نو بوده است.
  
   سابقة زلزله خيزي منطقه
   استان خراسان از مناطق زلزله خيز شديد كشور ايران است و هر چند سال يكبار زلزله اي با بزرگي بيش از 6 در يكي از نقاط اين استان روي مي دهد. ولي تاريخ طبس كه شهري در حاشيه كوير است سابقة زلزلة شديدي ندارد. طبس شهري خشت و گلي با قدمت بيش از هزار سال بود و در آن ابنية خشت و گلي قديمي مانند مسجد دومنار، مسجد جامع و ارك طبس وجود داشته كه يك زلزله شديد كافي بود تا آنها را خراب كند. فقط گويا 300 سال قبل زلزله اي موجب خرابي گلداسته هاي مسجد شده است. عدم ذكر وقوع زلزله در اين شهر در مدارك تاريخي مستند و پابرجاي شهر تا قبل از زلزلة 57 ، نشان مي دهد كه زلزله در محلي كه از نظر زلزله خيزي آرام فرض مي شده رخ داده است. نكتة بسيار قابل توجه اين است كه:
   آرام بودن فعلي نقطه اي حتي يك آرامش هزار ساله دليل بر مصون بودن آن از خطر زلزلة قوي نيست خصوصاً كه در حوالي آن سابقة زلزله قابل توجه موجود باشد.
  
   شتاب زلزلة طبس
   دستگاه شتابنگار SMA-1 موجود در شهر طبس نموداري با حداكثر شتاب حدود نود درصد شتاب ثقل زمين را ثبت نموده است كه آثار واژگوني بعضي اشياء، افتادن ديوار، پرت شدن قلوه سنگها در سطح زمين و جابجايي اشياء سنگين نشان دهندة وجود شتاب قابل توجه زلزله در حوالي شهر طبس مي باشد. در طبس صندوق فلزي پست كه در بتن كار شده بود و دستگاه سيمكوپ از جا كنده شده و حركت قائم آن، شتاب قائم بسيار زياد زلزله را نشان مي دهد.
   در ژنراتور 50 تني برق، Cm 80 و در منبع گازوئيل اين مركز برق كه حاوي 50 متر مكعب سوخت بوده Cm 17 تغيير مكان مشاهده شده است. بدين ترتيب مشاهدات محلي نيز شتاب زيادي را در امتداد قائم و افقي نشان مي دهند (با حداكثر شتاب افقي g %96 و شتاب قائم حداكثر g %72). در زلزلة طبس علاوه بر شتابنگار موجود در منطقه، شتابنگار ديهوك واقع در 75 كيلومتري جنوب شرق طبس نمودارهايي با حداكثر شتاب افقي حدود g %38 و حداكثر شتاب قائم حدود g %18، در بجستان واقع در 160 كيلومتري شمال شرق طبس نيز دستگاه شتابنگار نمودارهايي با حداكثر شتاب افقي حدود g %22 و حداكثر شتاب قائم حدود g %3 ثبت نموده است و بقية شتابهايي زير g %15 داشته اند.
  

    گزارش پيش لرزه ها و پس لرزه ها
   قبل از وقوع زلزله پيش لرزه اي گزارش نشده و منطقه آرام بوده است. پس لرزه هاي زلزله طبس عموماً با بزرگي پايين كه بزرگترين آنها حدود 5 بوده است. روز اوّل وقوع حادثه در طبس 23 پس لرزه و روز دوّم 7 پس لرزه و روز سوّم 3 پس لرزه و در ديهوك نيز 7 پس لرزه ثبت شده است.
     زلزلة 25 شهريور 1357 طبس
   حدود ساعت 7 و 36 دقيقه بعدازظهر 25/6/57 (ساعت 15 و 35 دقيقه و 56 ثانيه به وقت گرينويچ) (روز 16 سپتامبر 1978) استان خراسان به وسيلة يكي از بزرگترين زلزله هاي قرن اخير ايران به لرزه درآمد و شهرزيبا و تاريخي طبس با سابقة بيش از 1000 سال قدمت بكلي ويران و 30 آباداي خراب و به 100 آبادي ديگر خسارت وارد شد.
   خسارتهاي عمدة اين زلزله در شعاع 30 كيلومتري طبس بود و در تهران به فاصلة مستقيم 540 كيلومتر و در مشهد به فاصلة مستقيم 380 كيلومتر احساس شد. تلفات عليرغم جو هيجان زدة آن زمان رقمي حدود 20000 كشته را نشان مي داد ولي آمار رسمي در مهر 57 از طرف مركز آمار ايران 6363 نفر اعلام شد كه 3662 نفر در طبس و 2701 نفر در آباديهاي اطراف آن بود.
  
   مركز و عمق كانوني زلزلة طبس
   مختصات جغرافيايي مركز زلزلة طبس و عمق آن به وسيله مراكز مختلف چنين گزارش شده است:
  
   انگلستان I.S.C ؛ عرض جغرافيايي N 37/33 (21/0 ± درجه) و طول جغرافيايي E 44/57 (15/0 ± درجه) و عمق km 34 (9/2 ± )
   مسكو : عرض جغرافيايي N 24/33 و طول جغرافيايي E 40/57 و عمق km 33
   آمريكا : عرض جغرافيايي N 40/33 و طول جغرافيايي E 40/57 و عمق km 33
   NEIS
   فرانسه : عرض جغرافيايي N 31/33 و طول جغرافيايي E 40/57 و عمق km 32
   C.S.EM
   ايران : عرض جغرافيايي N 35/33 و طول جغرافيايي E 40/57 و عمق km 5
  
   اين مختصات عموماً جنوب شرقي منطقة خسارت ديدة اصلي و حوالي ديهوك را نشان مي دهند كه خسارتها و شدت زلزله در آنها به مراتب كمتر از طبس بوده است. در مورد عمق نرمال با توجه به بزرگي و شدت زلزله و وسعت منطقة خسارت ديده به نظر مي رسد عمقهاي ديگر مراجع به واقعيت نزديكتر است. مشخصات به دست آمده توسط ايران با استفاده از پايگاه هاي لرزه نگاري كه 23 عدد مي باشند بدست آمده است.
  

    v بزرگي زلزلة طبس را USGS با امواج سطحي در ابتدا MS=7.7 گزارش كرد و سپس مراكز ديگر بزرگي آن را به شرح زير محاسبه نموده اند:
   I.S.C. MS=7.4 Mb=6.4
   MOS MS=7.3 Mb=6.8
   NEIS MS=7.4 Mb=6.5
   BRK MS=7.8
   v شدت زلزله طبس در محدودة20 كيلومتري آن با مقياس مركالي حداكثر حدود X برآورد شده است و در مجاورت گسلي كه با زلزلة طبس ديده شد در خسروآباد كه نزديكترين آبادي به گسل مي باشد، يك ديوار سالم به جاي نمانده است. ساختمان غسالخانه كه آجري با سقف تيرآهن و طاق ضربي است بكلي خراب شد و از 1100 نفر جمعيت آن 500 نفر كشته شدند. شدت زلزله با مشاهدات از منطقه چنين برآورد مي شود:
   - طبس، خسروآباد، كريت، فهالنج بين X,IX
   - ديهشك، دشتغران، امامزاده سلطان،جعفرآباد (متروكه) مزرعه طلوعي، ابراهيم آباد، تقي آباد: بين IX,VIII
   - الهه آباد، جنت آباد، چمنزار، ده نو فاطمه برات، بهشت آباد (متروكه) و اصفهك بين VIII,VII
   - ديهوك، حسين آباد (متروكه)، ركن آباد (متروكه)، هادي آباد، همت آباد (شرق طبس)، و نصيرآباد: بين VII,VI
  

یزدفردا