یزدفردا

^{بیدارشدن موقع سحر رمضان در یزد  (4) ):ادارات دولتی در خدمت بیدارشدن}
دکتر علیرضا آیت اللهی

یزدفردا :نقش سازمان های حكومتی یا به طور كلی دولتی در بیدار كردن مردم شهر یزد موقع سحر و به منظور سحری خوردن و روزه گرفتن به دو بخش اساسی تقسیم می شود . یكی نقش « دارالحكومه » یابه اصطلاح یزدیها « حكومتی » كه از قدیم الایام وجود داشته است و دیگری نقشهائی كه بعضی از ادارات جدید التاسیس و به اصطلاح مدرن برعهده گرفته اند .

نقاره

یزد قدیم دارای نقاره خانه ای برفراز در ورودی دارالحكومه بوده است كه نقاره و مستخدم نقاره چی داشته است و یكی ازمعمرین یزدی نقل می كرد كه برای بیدارشدن سحر نیز ، لااقل چند سال ، نقاره می زده اند . حال كه دیگران نقاره را منحصر به مواقع طلوع و غروب آفتاب ذكر میكردند.

صدای شلیك توپ

در كنار ساختمان دارالحكومه یزد قورخانه یا به لهجه یزدی ها گورخانه ( مشتمل بر توپخانه ) ای وجود داشته است كه برخی می گفتند برای اطلاع از موقع اذان صبح و برخی می گفتند كه همچنین برای بیدار شدن موقع سحر در ماه مبارك رمضان توپی شلیك می كرده است .

البته به دلیل ضعف مالی حكومتی و نیز جلوگیری از هرگونه تخریب ، توپی واقعی از آن شلیك نمی شده است .بلكه به جای توپ ، كیسه ای محتوی باروت در دهانه توپ قرار می داده اند ؛ كه به آن فتیله ای بلند وصل كرده بوده اند كه تا حدود یك متری دهانه توپ بیرون می آمده است .در جوار فتیله به نحوی كه به آن آسیبی وارد نیاید تكه كهنه هائی پس از كیسه باروت قرارداده به طرف كیسه می كوبیده اند تا حتی الامكان دهانه توپ كاملا" پر از كهنه كوبیده شده شود . این كار سبب می شده است كه صدای حاصله بسیار بیشتر شود . آنگاه فتیله را روشن كرده مردم درخواب مانده موقع سحر را بیدار می كرده اند .

زنگ تلفن

موقعی كه تلفن در یزد هنوز هم به قول عوام به صورت هندلی بود برای وصل به تلفن مخاطب ابتدا زنگ زده می شد ، در محل یا مركز تلفن مامور مربوطه كه نزد كاربران « مركز » نامیده می شد پاسخ می گفت و كاربراز وی تقاضا می كرد كه به تلفن موردنظر وصل شود . در زمان كودكی بنده ، حدود 1335 ، كه چند ده خانه بیشتر تلفن نداشتیم برای بیداركردن دیگران از مركز كمك گرفته و با زنگ زدن به خانه مخاطب وی را از خواب بیدار می كردیم .حوالی 1340 به خاطرم هست كه شب هنگام به تلفنچی تلفن زده خواهش می كردیم كه فلان زمانی برای سحر ما را از خواب بیداركند . وقتی تعداد تلفن های یزد زیاد شده بود تلفنچی ها كه نمی توانستند پاسخگوی تقاضاهای خانوارهای متعددی در این مورد باشند موقع سحر خود به تمام اشخاص دارای تلفن « تك زنگ » می زدند مگر به خانه هائی كه ازشان خواسته باشند كه به منزل آن ها تك زنگ نزنند .

حوالی 1350 كه تلفن یزد به صورت خودكار درآمده بود مجددا" تلفن برای بیدار كردن مخاطب مقرر ، بدون واسطه گری تلفنچی ( مركز ) ، به صورت مستقیم صورت می گرفت .

ادامه دارد

یزدفردا