یزدفردا:در اين بخش اطلاعات ارزشمند و مفيدي در مورد منطقه ارس در اختيار شما قرار خواهد گرفت.

منشور توسعه سازمان منطقه آزاد تجاری - صنعتی ارس

موقعيت منطقه آزاد ارس
منطقه آزاد ارس در شمال غرب استان آذربايجانشرقي در ضلع غربي شهرستان جلفادر كرانه جنوبي رودخانه ارس واقع شده است . منطقه آزاد ارس با برخورداري از مرز مشترك با كشورهاي آذربايجان، ارمنستان و جمهوري خودمختار نخجوان و وجود خطوط ارتباطي با اروپا و منطقه قفقاز، ‌تركيه و حوزه مديترانه و قرارگيري در كريدورهاي بين المللي حمل و نقل، پيشينه تاريخي اقتصادي قابل توجه، اقليم مناسب، منابع غني آب، مراتع و ذخيره‌گاه‌هاي جنگلي، قابليت‌هاي توسعه گردشگري در زمينه¬هاي تاريخي، فرهنگي و طبيعي و ورزشي بين¬المللي و پتانسيل بالاي رشد و توسعه صنعتي، معدني، كشاورزي، خدماتي و علمي و آموزشي به طور با¬لقوه نقش حائز اهميتي را در ارتباط با چشم¬انداز بيست ساله به خود اختصاص داده است.
منطقه آزاد ارس با توجه به نزديكي با شهر تبريز و ارتباط تنگاتنگ اداري و اقتصادي با آن و امكان تعاملات علمي و آموزشي با كشورهاي همسايه و وجود نيروي انساني متخصص و كارآمد در زمينه¬هاي مختلف مي¬تواند در جهت برخورداري از دانش پيشرفته و ‌توانا در توليد علم و فن آوري مورد تاكيد سند چشم¬انداز نقش حساسي را ايفا نمايد.
موقعيت ويژة كلان شهر تبريز به عنوان پسكرانه خدماتي برتر در سطوح ملي و فراملي براي منطقه آزاد و وجود مناطق ارزشمند اكولوژيكي حفاظت شده و ذخيره¬گاه‌هاي بين¬المللي و پشتوانه¬هاي ارزشمند توسعه كشاورزي، شرايطي را فراهم كرده است كه نه تنها به پشتوانه آن، ارس منطقه¬اي برخوردار از سلامت،‌ رفاه،‌ امنيت غذايي و محيط زيست مطلوب خواهد بود، بلكه توانايي آن را دارد كه به يك منطقه بين¬المللي سلامتي و درماني تبديل شود.
وجود معادن غني (مصالح ساختماني - فلزي و غيرفلزي) و فراهم بودن زمينه توسعة بهره¬برداري از آنها و ايجاد صنايع وابسته و نزديكي به شبكه¬هاي زيربنايي از جمله خطوط نفت و گاز، خطوط راه آهن و شبكه¬هاي مخابراتي و انتقال برق، محورهاي ارتباطي اصلي و فرودگاه در حال تاسيس با عملكرد فراملي و فراهم بودن زمينه¬هاي توسعه تكنولوژي¬هاي نوين (بيوتكنولوژي، نانوتكنولوژي و IT) زمينه را براي حضور موثر در عرصه ملي در جهت رشد پرشتاب و مستمر اقتصادي و كسب جايگاه اول اقتصادي،‌علمي و فن¬آوري در منطقه، آنچنانكه در سند چشم¬انداز تصريح شده است را فراهم آورده است.

اصلي¬ترين قابليت¬هاي توسعه:
• برخورداري از مرز مشترك با كشورهاي آذربايجان، ارمنستان و جمهوري خودمختار نخجوان و وجود خطوط‌ ارتباطي ‌با اروپا، منطقه‌ قفقاز، تركيه ‌و حوزه ‌مديترانه ‌و قرارگيري در كريدورهاي بين¬المللي حمل و نقل
• موقعيت ويژة كلان شهر تبريز به عنوان مركز خدمات برتر در سطوح ملي و فراملي
• پيشينه ‌غني ‌فرهنگي ‌در پذيرش‌ نوآوري و توسعه و فرهنگ و زبان مشترك با كشورهاي همجوار
• سابقه تاريخي مركزيت تجاري منطقه و توانمنديهاي بالاي صادراتي و برخورداري از زيرساخت‌‌هاي توسعه فعاليت¬¬هاي بازرگاني از قبيل گمركات و مراكز تخليه و بارگيري كالا
• تنوع نسبي آب و هوايي و گياهي، منابع نسبتاً غني آب، باغات، مراتع و ذخيره‌گاههاي جنگلي از جمله جنگلهاي ارسباران،‌ ظرفيت مناسب توليد و مراكز پشتيبان كشاورزي بويژه براي فعاليتهاي دامي و آبزي پروري
• وجود معادن غني (مصالح ساختماني، فلزي و غيرفلزي) و فراهم بودن زمينه توسعة بهره برداري از آنها و ايجاد صنايع وابسته
• بهره‌مندي ‌نسبي از شبكه‌هاي زيربنايي از جمله خطوط نفت و گاز، خطوط راه‌آهن و شبكه‌هاي‌ انتقال‌برق و امكان تبادل برق با كشورهاي همجوار، محورهاي ارتباطي اصلي و فرودگاه در حال تاسیس با عملكرد فراملي
• وجود قابليت‌هاي توسعه فعاليت‌هاي گردشگري در زمينه¬هاي تاريخي، فرهنگي و طبيعي
• فراهم بودن زمينه¬هاي توسعه تكنولوژي¬هاي نوين ( بيوتكنولوژي، نانوتكنولوژي و IT )
• وجود مناطق ارزشمند اكولوژيكي حفاظت شده و ذخيره¬گاه‌ها
نقاط قوت منطقه آزاد ارس:
با توجه به مطالعات صورت گرفته مهمترين نقاط قوت اين منطقه به شرح زير مطرح گرديد:

• دسترسي به منابع آبي مطمئن و استفاده از ظرفيت¬هاي استفاده¬نشده.
• وجود پتانسيل بالاي توسعه كشاورزي در منطقه به ويژه در زمينه¬هاي آبزی¬پروری، توليد ميوه¬هاي نيم-گرمسيري و هسته¬دار، كشت آبي و هيدروپونيك.
• امکان گسترش صنایع تبدیلی کشاورزی و دامی.
• موقعیت ویژه ژئواكونومیكي و قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم و چهار راه تجاری اروپا و آسیای میانه و وجود راه¬هاي ارتباطي و مواصلاتي مناسب در پسکرانه و اتصال آن به شبكة راه¬هاي اصلي و راه¬آهن برقي به تبریز- جلفا و نزدیکی به دریای خزر و سیاه و وجود گمرك جلفا، به¬عنوان سطح یک مبادی ورودی و خروجی در مقیاس ملی.
• استعداد منطقه جهت تبدیل شدن به مگاپورت صادرات و واردات، صادرات مجدد و ترانزیت.
• دسترسي منطقه به منابع معدني پرارزش به ويژه منابع مس سونگون سیه رود، سنگ¬های تزئینی و ساختمانی و نفلین سینیت در شهرستانهای همجوار و کشورهای همسایه.
• نزديكي و همجواري با تبريز، به¬عنوان يكي از قطب‌هاي اصلي صنعتي و خدماتی كشور و دسترسي آسان به منابع انرژي فراوان و نيروي انساني ماهر.
• پتانسيل بالاي سرمايه¬گذاري در بخش ساختمان و مسكن. : پتانسيل بالاي سرمايه¬گذاري در بخش صنعت، به¬ويژه در صنايع پتروشيمي و وابسته به نفت و تجهيزات با مشاركت كشورهاي منطقه با توجه به وجود شهرك¬هاي صنعتي.
• وجود كليساي سنت استپانوس در منطقه و امکان ایجاد دسترسی آسان از آنجا به کلیسای قره¬کلیسا و طبيعت بكر شهرستان جلفا، دهكده گلستان و مرزي بودن منطقه و استفاده از ساحل رودخانة ارس و کوهها و دریاچه¬های سدهاي گلفرج و گرديان به عنوان منابع گردشگري منحصر به فرد.
• وجود بازارچه‌هاي مرزي براي خرده‌فروشي.
• برخورداري از امكانات قطب¬هاي دانشگاهي مركز استان و شهرستانهاي همجوار.
• برتری نسبی منطقه ازاد ارس در دسترسی به زیرساخت¬های ارتباط مخابراتی ملی.
• فراهم بودن امکان شکل¬گیری پایگاه¬های خدماتی.
فرصت¬هاي منطقه آزاد ارس
• با توجه به مطالعات صورت گرفته فرصت¬هاي موجود در اين منطقه به شرح زير مطرح گرديد:
• امکان جذب سرمایه از طریق ایرانیان خارج از کشور در فعالیت¬های منطقه آزاد ارس.
• امتیازات قانونی سرمایه¬گذاری در مناطق آزاد.
• جایگاه خاص شهر جلفا در كليه طرحهاي فرادست ملي، منطقه‌اي و استاني.
• فراهم بودن زمینه¬های گسترش راه¬هاي ترانزيتي پسكرانه مطابق با برنامه¬های ملی و منطقه¬ای.
• نزديكي به فرودگاه¬هاي داخلی و بين‌المللي تبريز در داخل کشور و کشورهای همجوار.
• قرارگیری منطقه آزاد ارس بر سر راه شبکه فیبرنوری شرقی-غربی، از چین تا اروپا.
• امکان ایجاد خوشه¬های صنعتی در سطح فرامنطقه¬ای.
• تقاضای فراملی برای خدمات درمانی فوق تخصصی کشورمان.
• معافيت گمركي صادرات از گرجستان به اروپا.
• امكان استفاده از فرصت¬هاي صادراتي و تامين نيازهاي تركيه و آذربايجان.
• امكان استفاده از مزاياي عضويت ارمنستان در WTO.
• موقعیت بالقوه منطقه آزاد ارس در برقراری ارتباط قفقاز جنوبی، روسیه و اروپای شرقی برای دسترسی به کشورهای هند، پاکستان، افغانستان، ترکیه، عراق و کشورهای حاشیه خلیج فارس.
• دسترسي به بازار آسیای میانه به دلیل اشتراكات تاریخی و فرهنگی به عنوان بازار هدف.
• پتانسیل¬ خوب همکاری و تعامل با جمهوری¬های CIS در چارچوب سازمان¬های منطقه¬ای نظیر اکو، شانگ¬های، گوام و اوراسیا.
• الزام حمایت دولت از منطقه آزاد ارس به واسطه نقش تعاملي آن با کشورهای CIS و به ویژه کشورهای حوزه قفقاز جنوبی.
• فراهم شدن زمینه افزایش سرمایه¬گذاری و جلب مشارکت بخش خصوصی به¬واسطه ابلاغ سیاست¬های کلی اصل 44.
• كاهش تسلط وجه دولتی در منطقه آزاد ارس براثر رعایت سیاست¬های کلی اصل 44.
• تقاضاي فراملي به ويژه در بازار حوزه¬هاي پيراموني كشور براي خدمات آموزش عالي قابل عرضه استان و كشور.

رئوس اهداف و جهت گيريهاي كلي منطقه آزاد ارس

اهداف كلي و در ذيل آن، اهداف جزئي منطقه آزاد ارس به شرح ذيل فهرست مي شوند:
حضور موثر در ترتيبات منطقه اي:
1- ايجاد مركزيتي براي تعديل تنش هاي قومي و سياسي در منطقه
2- حضور فعال در فعل و انفعالات حوزه ژئواستراتژيكي منطقه قفقاز با هماهنگي هاي لازم در سطح ملي.
ايجاد تمهيدات براي گسترش خدمات ترانزيتي:
1- احداث فرودگاه با عملكرد ملي و فراملي
2- توسعه، تكميل، تجهيز، افزايش كارايي و استفاده بهينه از شبكه هاي ارتباطي جاده اي و ريلي با عملكرد ملي و فراملي
3- پيگيري درباره تقويت محورهاي ترانزيت سرخس - جلفا (كريدور شرق - غرب) و جلفا - خرمشهر و بندر عباس - جلفا (در راستاي كريدور شمال - جنوب) و تكميل و ساماندهي مسير هاي ترانزيتي بازرگان - جلفا و تبريز - جلفا
4- همكاري در احداث خط آهن موازي خط آهن تخريب شده آذربايجان - ارمنستان و اتصال به راه آهن آذربايجان و روسيه.
5- ظرفيت سازي براي گسترش ارتباط ترانزيتي قابل اتكا از مبداء جلفا به كشور هاي ارمنستان، آذربايجان، جمهوري خودمختار نخجوان، گرجستان، اكراين و جنوب روسيه.
6- تشويق سرمايه گذاري براي بهره گيري مناسب از قابليت هاي ترانزيتي كشور در صادرات مجدد كالا.
7- تجهيز و توسعه گمركات و ايجاد كانون انبار هاي دپوي كالاهاي ترانزيتي و صادراتي به قفقاز و اروپا به عنوان مگاپورت ترانزيت و حمل و نقل كالا .
توسعه توليدات صنعتي و معدني با توجه به مزيت هاي منطقه بويژه در زمينه تامين انرژي:
1- تقويت و تشويق واحد هاي توليدي كوچك و متوسط.
2- ظرفيت سازي براي توسعه واحد هاي پائين دستي صنايع پتروشيمي و فراوري مشتقات نفتي .
3- بهره برداري از قابليت هاي معدني و توسعه صنايع وابسته .
4- ظرفيت سازي براي توسعه صنايع تبديلي با توجه به تقاضاي بازارهاي پيراموني و خاور دور .
توسعه بازرگاني و حضور در بازار هاي جهاني:
1- ايجاد زمينه هاي جذب سرمايه گذاري خارجي همراه با انتقال فن آوري .
2- استقرار بازار متشكل سرمايه و توسعه بازار هاي مالي و خدمات تجاري .
3- جذب و تقويت و تجهيز خدمات برتر بانكي، بيمه اي، گمركي، سرمايه گذاري، مخابراتي و ساير خدمات دستگاههاي دولتي.
4- تشويق و حمايت از صادرات و تأمين بخشي از نياز هاي وارداتي كشور
5- ايجاد مركز تجارت الكترونيكي.
6- توسعه و تجهيز بازارچه هاي مرزي با توجه به شرايط قانوني منطقه آزاد ارس و وضعيت موجود واردات كالاهاي مسافري از مناطق آزاد.
توسعه گردشگري :
1- ايجاد زير ساخت هاي گردشگري
2- ظرفيت سازي در زمينه جذب گردشگران درماني، ورزشي، فرهنگي، تاريخي، طبيعت گردي و شكاردوست .
3- ايجاد دهكده هاي سلامت و توريسم .
توسعه آموزش عالي و فن آوري هاي جديد:
1- توسعه فن آوري اطلاعات و ارتباطاتً ICT ً و ارتقاء سطح مهارتها و تجهيز نيروي انساني
2- جذب نيروي متخصص و صاحبنظر از سرزمين اصلي و خارج از كشور
3- ايجاد قطب دانشگاهي بين المللي و گسترش مراكز و فعاليت هاي پژوهشي

بهره برداري بهينه از امكانات و مزيت ها در جهت گسترش توليد و نوآوري در بخش كشاورزي:
1- توسعه توليدات ماشين آلات كشاورزي
2- ظرفيت سازي براي كشت گلخانه اي، هيدروپونيك، ارگانيك و نوآوري محصولات كشاورزي (زراعي، باغداري، ماكيان، حيوانات وحشي، آبزيان و كرم ابريشم)
3- همكاري با پسكرانه در جهت افزايش توليدفرآورده هاي دامي و كشاورزي و تجاري.
ايجاد فضا هاي نوين كالبدي نماينگر چهره اي نو از جمهوري اسلامي ايران :
1- نهايي كردن محدوده جغرافيايي منطقه و تهيه طرحهاي جامع و تفصيلي
2- فراهم سازي الزامات بازگرداندن رونق جمعيتي و ساماندهي اسكان در محدوده منطقه آزاد.

سازمان فضائي منطقه آزاد ارس در طرح جامع:
سازمان منطقه آزاد ارس بر اساس خروجي سند راهبردي و گزاره هاي ماموريتي ، ابتدا بيانيه ماموريت را استخراج و سپس فضا و كالبد هاي لازم را به صورت كف (حداقل) در طرح جامع خود تحت عنوان Master Plan بعنوان اولين لايه برنامه ريزي كالبدي منطقه جايابي نموده و سازمان فضائي را با رعايت كليه اصول برنامه ريزي و به ازاي هر فعاليت تخصيص داده است. جهت اجرايي شدن آماده سازي هاي لازم براي انجام پروژه هاي فيزيكي قطعاً يكي از ضروريات، تهيه و تدوين طرحهاي مطالعاتي تحت عنوان طرحهاي تفصيلي مي باشد. لذا سازمان پس از استخراج گزاره هاي ماموريتي به شرح زير در تعاقب به تعريف طرحهاي مطالعاتي تفصيلي پرداخته است.
سازمان فضائي منطقه عبارت است از :
- شبكه بندي معابر منطقه ( شرياني . دسترسي )
- منطقه بندي كاربري و تراكمي اراضي به شرح زير :
- منطقه مسكوني در سه سطح تراكمي ( كم، متوسط، زياد )
- صنايع و كارگاهها ( صنايع تبديلي، صنايع سنگين، صنايع Hi-Tech ، توليد انرژي، توليد مصالح ساختماني )
- فعاليت هاي كشاورزي ( شهرك گلخانه اي، كشت مكانيزه، شهرك توليد پروتئين يعني شهرك شيلات و سايتهاي پرورش دام و طيور )
- مجتمع هاي آموزش عالي و پژوهشي ( آموزش عالي، پژوهش و فن آوري، خدمات بهداشتي و درماني و آموزش پزشكي )
- دهكده ورزشي ( ورزشهاي بين المللي و محل ارودگاههاي بين المللي ورزشي و محل برگزاري مسابقات ورزشي )
- دهكده سلامت ( آموزشي ، درماني ، اقامتي ، و تفريحي و ....)
- بارانداز و انبار ( سايتهاي گمركي و انبارهاي عمومي ، محل تخليه و بارگيري كالا جهت صادرات ، واردات ، و صادرات مجدد و مگاپورت و ...)
- نمايشگاه بين المللي ( براي نمايش كالاهاي توليدي منطقه آزاد ارس و ساير مناطق آزاد ايران و حوزه منطقه و نمايش كالاهاي توليدي جهان و خصوصاٌ كشورهاي منطقه با رويكرد جهاني )
- C . B . D . مركز ارشادي و تجاري شهر ( محل استقرار فعاليتهاي كسب و كار وكاربريهاي مرتبط )
- شهرك فرودگاهي ( فرودگاه بين المللي با ريرساختها و كاربريهاي مرتبط و مورد نياز و ...)
- پهنه هاي مربوط به اقامت و تفرج .( سايت تفرجگاهي گرديان و منطقه و آثار تاريجي و طبيعي و فرهنگي منطقه و ........ براي جذب گردشگران داخلي و خارجي ).
- پهنه مربوط به كاربريهاي حساس به آسيب پذيري

ابعاد منطقه

منطقه آزاد ارس در شمالغرب ايران در نقطه صفر مرزي در مجاورت با کشورهای ارمنستان، آذربايجان و جمهوري خودمختار نخجوان استقرار يافته است.
بر اساس مصوبه هیات وزیران در تاریخ 7/4/1384 به شماره 20708/ت530820 محدوده منطقه آزاد ارس شامل 9700 هکتار از اراضی منطقه می شد که براساس مصوبه جدید این هیات محترم در 14/9/1387 , محدوده این منطقه به 51 هزار هکتار شامل بخشهايي از 2 شهرستان جلفا و كليبر افزایش یافت .
این محدوده ابلاغی در بخش متصل، محدوده اصلی را از 9700 هکتار به 20500 هکتار افزایش داده است و در 3 بخش منفصل نیز قسمتی از شهرستان كليبر به وسعت 24 هزار هكتار (موسوم به قلي بيگ لو) و اراضي اطراف سد خدآفرين به وسعت 6100 هكتار و محدوده گمرك نوردوز ( مرز ایران با ارمنستان) به وسعت 240 هكتار جمعاً به وسعت 51000 هكتار كل محدوده منطقه آزاد ارس را تشكيل مي دهد.

آب و هوا

دما يكي از مهمترين عناصر آب وهوايي است كه درارتباط مستقيم با عامل عرض جغرافيايي وارتفاع تعيين مي شود.شهر جلفا كه از سال ها پيش داراي ايستگاه سينوپتيك بوده است درارتفاع 704 متري از سطح درياهاي آزاد واقع شده است واز اين نظر در بين شهرهاي استان آذربايجان شرقي ( به جز دوشهر بسيار كوچك سيه رود ونوچه مهر كه آن ها نيز درشرق شهرستان جلفا قرارگرفته اند)،كمترين ارتفاع را به خود اختصاص داده است.به عبارت ديگر مي توان گفت كه شهر جلفا ومنطقة آزاد ارس دراين استان درپست ترين نقطة استان واقع شده است.اين موقعيت ارتفاعي درمجموع به رغم آن كه جلفا درشمالي‌ترين ناحيه كشور يعني درعرض جغرافيايي 38درجه و45دقيقه قرارگرفته،موجب تعديل درجه حرارت آن نسبت به نقاط هم عرض آن در آذربايجان شده است. ارتفاع پايين درمجموع موجب افزايش درجه حرارت درشهر جلفا وهمچنين دشت گلفرج نسبت به نواحي كوهستاني پيرامون و بلند ناحيه شده است. درجدول 1-1 خصوصيات مختلف دمايي سالانة شهر جلفا دريك دورة 23 ساله نشان داده شده است.

جدول1-1 ويژگي هاي دماي سالانه درشهر جلفا

ايستگاه	ارتفاع (متر)	ميانگين دماي سالانه	حدا‌كثر مطلق دما	حداقل مطلق دما	ميانگين حداقل دما	ميانگين حداكثر دما	تعداد روزهاي يخبندان درسال
جلفا	704	15.2	44	20-	9.1	20.3	73

اين جدول به خوبي وضعيت كلي تغييردرجة حرارت درطول سال را درشهر جلفا نشان مي دهد.به رغم آن كه ميانگين درجه حرارت سالانه 15.2 درجه سانتيگراد است ولي درجة حرارت درطول سال مي تواند تا بيش از 60 درجه نوسان داشته و درتابستان امكان افزايش دمابه دليل ارتفاع كم درمنطقه تا44درجه ودرزمستان نيز اين امكان وجوددارد كه دما تا20- درجه سانتيگراد پايين بيايد. هرچند اين طيف دماي افراطي، اتفاقي بوده و در روزهاي نادري از سال اتفاق مي‌افتد ولي امكان وقوع آنهادرهرحال براي شهر جلفادرفصول گرم وسرد سال كاملاميسر است.

جمعیت

بر اساس نتايج اوليه سرشماري 1385 جمعيت اين شهرستان در فاصله سالهاي 1375تا 1385 رو به كاهش بوده و به طور متوسط سالانه0.5 درصد از آن كاسته شده است . جمعيت شهري از 31.4 هزار نفر به 35.4 هزار نفر افزايش يافته و جمعيت روستائي از 23.1 هزار نفر به 16.5هزار نفر كاسته شده استكه بخشي از افزايش جمعيت شهري نيز ناشي از تبديل آبادي سيه رود به شهر است . كاهش جمعيت اين شهرستان در عين حال كه مي تواند ناشي از كاهش سطح باروري باشد ، همچنان مي تواند ناشي از كاهش فعاليتهاي گمرگ جلفا نيز به حساب آيد كه با تقليل محسوس آن، حالت يك شهر شركتي از رونق افتاده را ، به شهر جلفا وبه تبع آن به هادي شهر و آباديهاي پيراموني داده است . از اين رو شروع و توسعه فعاليتهاي منطقه آزاد تجاري و صنعتي ارس فرصت گرانبهائي براي توسعه ورونق مجدد اين منطقه تواند بود .
با صرفنظر كردن از يافته هاي اوليه سرشماري سال 1385، كه فعلأ از روي آن نمي توان به بحث تفصيليتري پرداخت ،بايد گفت كه در طول مدت 30 سال از 1345 تا 1375، جمعيت شهرها و آباديهاي سال 1375 اين شهرستان 2.11 برابر، جمعيت نقاط شهري آن 6.22 برابر و جمعيت نقاط روستائي آن 1.11 برابر شده است. در صورتي كه شهر كنوني جلفا كه در سالهاي 1345 و 1355 كه هنوز به شهر تبديل نشده بود به همان صورت روستا محسوب شود جمعيت شهري در اين مدت 8.40 برابر و جمعيت روستائي 1.05 برابر گشته است.
اين وضع به معني تغيير سيماي جمعيتي اين شهرستان از حالت روستائي (85.5 درصد روستائي) در سال 1345 به حالت شهري (57.6 درصد شهري) در سال 1375 و سرعت شهرنشيني در آن است.

نيروی انسانی

ساده‌ترين بيان از وضع نيروي انساني منطقه، تعيين جمعيت در سنين كار و فعاليت، ميزانهاي فعاليت و نسبتهاي اشتغال و بيكاري است.
براساس يافته‌هاي سرشماري سال 1375، جمعيت در سنين كار و فعاليت، جمعيت فعال، جمعيت شاغل و بيكار شهرستان جلفا به تفكيك بيكاران قبلاً شاغل و قبلاً غيرشاغل نقاط شهري و روستائي آن شهرستان بر حسب جنس به شرح زير است:

جدول 1. ويژگيهاي جمعيتي نيروي انساني شهرستان جلفا به تفكيك جنس و شهر و روستا در سال 1375

	كل شهرستان	شهري			روستائي
	كل شهرستان	كل	مرد	زن	كل	مرد	زن
كل جمعيت	54583	31449	15849	15600	23134	11615	11519
15 ساله و بيشتر	35318	20459	10225	10234	14859	7366	7493
فعال	14754	8476	7477	999	6278	5892	386
شاغل	12916	7217	6550	667	5699	5340	359
بيكار	1838	1259	927	333	479	552	27
قبلاً جوياي كار	378	216	208	8	162	159	3
قبلاً غيرجوياي كار	1460	1043	719	324	417	393	24

مأخذ : سرشماري 1375 شهرستان جلفا

تركيب سني و جنسي جمعيت

به طور كلي، همانگونه از جدول شماره (2) بر مي آيد، بخش اعظم جمعيت شهرستان مربوط به گروههاي كمتر از 14 ساله است، به نحوي كه اين بخش، به تنهايي معادل 57.63 درصد از كل جمعيت شهرستان را به خود اختصاص مي دهد.

جدول شماره (2): جمعيت شهرستان جلفا بر حسب گروههاي سني، به تفكيك جنس (1375)

گروه سني	كل جمعيت		تعداد زن (نفر)	نسبت جنسي *
گروه سني	تعداد (نفر)	نسبت (درصد)	تعداد زن (نفر)	نسبت جنسي *
اطفال (كمتر از يك ساله)	680	1.25	319	113
نوباوگان(1ـ 5 ساله)	4675	8.56	2296	104
كودكان (6 ـ10 ساله)	7183	13.16	3510	105
نوجوانان (11ـ14 ساله)	6726	12.32	3267	106
جوانان (15ـ24 ساله)	12193	22.34	6045	102
ميانسالان (25ـ64 ساله)	19863	36.39	10061	97
بزرگسالان (5 ساله به بالا)	3261	8.97	1621	101
نا مشخص	2	0	0	0

* نسبت مردان به زنان كه معمولاً به صورت درصد بيان مي شود

پوشش گياهي منطقه آزاد ارس

منطقه جلفا و ارسباران از نظر گياهشناسي بطور كلي جزء ناحيه اصلي اروپ - سيبري و بخش فرعي تر آن با نام هيركانين است كه از مغرب تا ارسباران و از مشرق تا جنگل هاي گلستان ادامه دارد و مساحت آن با درنظر گرفتن جنگل هاي ارسباران به 3 ميليون هكتار مي رسد. اين ناحيه در تمام فصول بوسيله باران و برف مشروب مي گردد. نوسان حرارت آن زياد و زمستانش معمولاً سخت و شديد مي باشد، هر چند در مجاورت اقيانوس ها و درياها داراي زمستاني مطبوع تر و معتدل تر است.
جنگل هاي ارسباران يا قراچه داغ كه در آذربايجانشرقي قرار گرفته است جز جنگل هاي نيمه مرطوب بوده كه از جامعه بلوطستان و مشتقات آن، با درختان غالب اوري و ممرز تشكيل مي شود.
پوشش گياهي در دو طرف رودخانه در ساحلهاي ايران و آذربايجان نسبتاً متنوع مي باشد. پوشش گياهي شامل نيزار، بوته زار و در برخي مناطق پوشش درختچه هاي گز مي باشد. جهت شناخت انواع كلي گونه هاي گياهي شهرستان جلفا به منطقه كيامكي كه از نواحي نسبتاً غني به لحاظ پوشش گياهي مي باشد، به شرح زير مي پردازيم:

منطقه كيامكي:

اين منطقه در شمال غربي استان آذربايجان شرقي قرار گرفته و بخش قابل توجه از آن كه عمدتاً در محدوده شهرستان جلفا قرار گرفته، به عنوان منطقه تحت حفاظت «سازمان حفظ محيط زيست» اعلام شده است. اين منطقه كه بخش اعظم آن را نواحي كوهستاني قره داغ در بر مي گيرد، از بخشهاي استپي و تپه ماهوري هاي بلند تشكيل مي شود.
در مراتع ميان بند آن «درمنه» و در كنار آن، علفهاي مرتعي مانند: سيرك Allium SP، چمن Poa SP و آويشن Thymus و در مراتع با روي آن جوامعي از انواع گون Astragalus و ساير گونه هاي بالشتكي مي رويد. از ديگر گياهان منطقه مي توان گل قاصد، شقايق، فرفيون، بومادران، قدوم، بارهنگ، جو، يونجه زرد، شبدر، تلخه، شاهتره، خاكشيرتلخ، بولاغ اوتي، لاله واژگون، ختمي و مانند آنها را نام برد.

گردشگری

آمار مربوط به سيماي شهرستان در بخش ميراث فرهنگي و گردشگري

عنوان	واحد	شهرستان جلفا	استان	درصد سهم شهرستان از استان
تعداد هتل و مهمان سرا	باب	1	23	4.35
ظرفيت اقامتي هتلها و مهمان‌سراها	تخت	44	2386	1.84
تعداد مهمان‌پذيرها	باب	7	70	10.00
ظرفيت اقامتي مهمان پذيرها	تخت	157	2954	5.31
تعداد موزه	باب	0	7	0.00
تعداد بازديدكنندگان از موزه طي سال	نفر	0	208597	0.00
تعداد آثار تاريخي نيازمند حفاظت	اثر	26	523	4.97
تعداد آثار تاريخي حفاظت شده	اثر	6	101	5.94
تعداد جاذبه‌هاي تاريخي واجد ارزش بين‌المللي	اثر	1	8	12.50

ماخذ: سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري آذربايجان شرقي

الف)هتل:

در حال حاضر در جلفا هتلی وجود ندارد ولی پروژه هتل 4ستاره ارس از طرف سازمان منطقه آزاد ارس تعریف شده و توسط پیمانکار ترک در حال اجراست و در آینده نزدیک آماده بهره برداری و استفاده خواهد شد.

ب)مهمان سرا:

تنها مهمان سرای موجود در جلفا مهمان سرای جهانگردی جلفا متعلق به شرکت سرمایه گذاری توسعه ایرانگردی میباشد و دارای امکانات زیر میباشد:

تعداد اتاق : 17 اتاق 2تخته و 2سوئیت با تخت اضافه (ظرفیت 40نفر)

حمام : تعداد 11 اتاق دارای حمام اختصاصی میباشد و برای مابقی اتاقها در طبقه دوم مهمان سرا 2سرویس حمام در 2طرف سالن به طور جداگانه ویژه خانمها و آقایان در نظر گرفته شده است.

مهمان سرا دارای لابی و رستوران میباشد و از فضای باز محوطه حیاط به عنوان پارکینگ استفاده میشود.
توضیح اینکه مهمان سرای جهانگردی جلفا در پی مذاکرات مدیرعامل محترم سازمان با شرکت سرمایه گذاری توسعه ایرانگردی و به طور کامل تجهیز و تعمیر شده است و به عنوان مهمان سرای 1ستاره top قابل بهره برداری میباشد.
بر اساس بررسی های انجام شده سطح اشغال اتاقهای این مهمان سرا در حدود 75% کل اتاقها در طول سال است. بدین ترتیب که در حدود 50% این میهمانان در شش ماهه اول سال high season و 25% بعدی در شش ماهه دوم سال low season میباشد.
مسافرین اقامت کننده در این محل شامل گردشگران و مسافرین کاری یا عبوری میباشد که گردشگران فقط در شش ماهه اول سال اقامت دارند.

ضریب افزایش اقامت مسافران پس از تجهیز مهمان سرا:

به گفته آتش بار مدیر مهمان سرای جهانگردی جلفا اطلاع رسانی صحیحی از سوی شرکت توسعه ایرانگردی در انعکاس تجهیز این مرکز صورت نگرفته ولی با این حال تعداد مسافران این مرکز در حدود 20% افزایش داشته است. همچنین این مهمان سرا موفق به عقد قرارداد و اجاره اتاق به ادارات شهر شده است.
مهمان سرای جهانگردی جلفا مجهز به سیستم پایانه الکترونیکی سفر کارت ملی گشته و همچنین نمایندگی ارائه ین های سفر شرکت توسعه ایرانگردی را دارا میباشد.

ج)مهمان پذیر - مسافرخانه:

در شهرستان جلفا تعداد 7 مهمان پذیر فعالیت دارند و تقریبا در طول ایام هفته پذیرای میهمانان زیادی هستند ولی اکثر میهمانان مسافر خانه ها گردشگر نبوده و بیشتر به خاطر سفرهای کاری به جلفا مسافرت کرده اند و این مهمانپذیرها کاملا ساده بوده و فقط برای اقامت شبانه کاربرد دارند.

مهمانپذیرهای شهر جلفا عبارتند از :

1 - مهمان پذیر دریا (درجه 3 )

آدرس : فلکه عاشورا - خیابان ولایت فقیه

2 - مهمان پذیر آذربایجان (درجه 2 )

آدرس : فلکه عاشورا - خیابان ولایت فقیه

3 - مهمان پذیر درنا ( درجه 3 )

آدرس : فلکه عاشورا - خیابان ولایت فقیه

4 - مهمان پذیر ارس (درجه 3 )

آدرس : خیابان امام خمینی - خیابان شهید چمران

5 - مهمان پذیر شهریار ( درجه 3 )

آدرس : فلکه عاشورا - خیابان پل چوبی

6 - مهمان پذیر و رستوران حاتم ( درجه 2 )

آدرس : فلکه عاشورا

7- مهمان پذیر و رستوران خرم ( درجه 1 )

آدرس : خیابان امام خمینی - نرسیده به مخابرات - کوی خرم

د ) متل INN:

شهرستان جلفا با اینکه در مسیر تردد و ترانزیت کامیون ها و خودروهای شخصی و مسافرین به کشورهای ارمنستان و نخجوان میباشد متاسفانه دارای متل ( مسافرخانه,رستوران و تعمیرگاه بین راهی ) نمی باشد و امید است با توسعه روزافزون سازمان منطقه آزاد ارس و شهرستان جلفا و مشارکت بخش خصوصی در احداث متل این امر تحقق یابد.

و ) کمپینگ :

در حال حاضر کمپینگ یا اقامتگاه های خانوادگی مشابه آن در جلفا وجود ندارد ولی درآینده نزدیک با اجرای طرحهای مصوب گردشگری منطقه آزاد ارس در جلفا و منطقه نمونه گردشگری ساحل ارس در دشت گردیان با سرمایه گذاری بخش خصوصی در چندین نقطه از جلفا کمپینگ احداث خواهد شد.

مهمانسراي جهانگردي جلفا	3022220 -0492
هتل هادی	3042518 -0492
غذاخوري حاج علي خرم	3022207 -0492
غذاخوري حاتم	3022828 -0492
مهمانپذيري آذربايجان	3023104 -0492
غذاخوري اولدوز	3022587 -0492
مهمانپذيري درنا	3023812 -0492
مهمانپذيري ارس	3022256 -0492

حمل و نقل

شبكه جاده‌اي استان آذربايجان شرقي در مجموع حدود 2753.9 كيلومتر راه مي‌باشد كه حدود 4.2 درصد از كل شبكه ارتباطي بزرگراه اصلي و فرعي كشور را شامل مي‌شود. در ضمن 5000 كيلومتر شبكه راه روستايي نيز در بين بيش از سه هزار روستاي استان كشيده شده است. ( طرح پايه آمايش استان آذربايجان شرقي، تحليل وضع موجود سازمان فضايي، جلد پنجم؛ سازمان مديريت و برنامه‌ريزي استان آذربايجان شرقي؛ 1384) شبكه‌هاي جاده‌اي ترانزيتي استان استخوانبندي شبكه ارتباطي استاني را تشكيل مي‌دهند. دو محور ميانه - تبريز - جلفا و بازرگان در كنار محور تبريز - مياندوآب مهمترين شبكه ارتباطي جاده‌اي استان مي‌باشند كه ساير شبكه‌هاي زيربنايي استان حول همين دو محور متمركز شده‌اند. در واقع محور تبريز - جلفا - خداآفرين - اصلاندوز ارتباط مبادي ورودي و خروجي استان را از طريق جلفا، نوردوز ، و خداآفرين با كشورهاي ارمنستان و آذربايجان و جمهوري خودمختار نخجوان برقرار ساخته است.
شهرستان جلفا با مساحتي در حدود 1670.31 كيلومتر مربع داراي وضعيتي مطلوب از نظر استقرار كمي و كيفي شبكه جاده‌اي مي‌باشد. اين شهرستان داراي حدوداً 226.5 كيلومتر از انواع راه‌ها بوده (سيماي شهرستان جلفا ؛ سازمان مديريت و برنامه‌ريزي آذربايجن شرقي، معاونت بودجه؛ اسفند 1383)، يعني 8.2 درصد كل راههاي استان را دراختيار دارد كه در مقايسه با ساير شهرستان‌هاي استان در رده سوم قرار گرفته است.

جدول شماره 1-8 : طول راهها به تفكيك نوع راه در شهرستان جلفا

عنوان	طول آزادراه‌ها	طول بزرگراه‌ها	طول راه‌هاي اصلي	طول راه‌هاي فرعي		مجموع كل راه‌ها
عنوان	طول آزادراه‌ها	طول بزرگراه‌ها	طول راه‌هاي اصلي	آسفالت	شني	آسفالت	شني
جلفا	0	0	37.5	1621	27	199.5	27
استان	28.7	107.1	956.6	1343	318.5	2435.4	318.5
سهم شهرستان (درصد)	0	0	3.9	12.1	8.5	8.2	8.5

جدول شماره 2-8 : درصد انواع راه‌ها به كل راه‌ها و به تفكيك نوع راه در شهرستان جلفا

عنوان	طول آزادراه‌ها	طول بزرگراه‌ها	طول راه‌هاي اصلي	طول راه‌هاي فرعي		مجموع كل راه‌ها
عنوان	طول آزادراه‌ها	طول بزرگراه‌ها	طول راه‌هاي اصلي	آسفالت	شني	آسفالت	شني
جلفا	0	0	16.56	71.52	11.92	88.08	11.92
استان	1.04	3.89	34.74	47.77	11.57	88.43	11.57