به بهانه روز قلم

یزدفردا " محمد حسین تقوایی زحمتکش :روز چهاردهم تیرماه به در تقویم کشور اسلامی ایران به نام روز قلم عنوان شده است شاید این روز این ساده ترین روش شعار گونه برای تجلیل از مقام قلم و اصحاب قلم است. نماد روز قلم برای تجلیل، تجلیل و پیشرفت نویسندگان و نوشته ها، تنها یک یادآوری، تقدیر و کمی تفکر در خصوص اصحاب قلم است.

دین مبین اسلام و پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار به قلم اهمیت ویژه ای قایل شده به گونه ای که خداوند متعال در سوره قرآن به صورت صریح به قلم قسم می خورد که نشان از اهمیت قلم در نزد دین و شریعت اسلامی است.

چرایی نامگذاری روز قلم
وجه تسمیه این روز برگزفته از تمدن و فرهنگ سرزمین ایرانی است، به گونه ای دانشمند بزرگ ایرانی ابوریحان بیرونی در «آثارالباقیه» چنین می گوید: در سیزدهمین روز از تیرماه ایرانیان باستان روز عطارد یا تیر می نامیده اند و اعتقاد داشته اند تیر کاتب سایر ستارگان است و این روز را روز نویسندگان دانسته و گرامی می دانستند.

بر پایه نظریه دیگر روز سیزده هم تیرماه روزی بود که آرش کمانگیر، قهرمان ملی ایران و مرزبان اسطوره ای، برای گشایش سرزمین ایران، تیر خود را پرتاپ نمود تا مرز ایران را تعیین و محافظت کند اما دیگر از وی اثری نماند به همین دلیل این روز فرخنده به نام روز قلم نامگذاری شده است.

جایگاه قلم در اسلام

سوگند خداوند در قرآن به نام قلم، گویاترین شاهد بر شرافت و قداست آن است: «ن وَ الْقَلَمِ وَ ما یَسْطُرُونَ؛ سوگند به قلم و آنچه نویسند.» و این چنین خداوندد هستی به آفریده ای به بشر قسم می دهد.

در نخستین وحی به رسول اعظم صلی الله علیه و آله در غار حرا، سخن از قلم به میان می آید که خداوند خود را این گونه معرفی می کند:«الَّذی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ؛ آن که با قلم آموخت.»

با نگاه به سیره و زندگی پیامبر و امامان علیهم السلام به دین نکته می رسیم که قدرشناسی از

قلم و توجه به نوشتن را می توان در آن مکرر مشاهد کرد، به طور مثال در صدر اسلام، پس از پایان برخی جنگ ها، پیامبر دستور می فرمود اسیرانی که به ده نفر از مسلمانان خواندن و نوشتن بیاموزند، آزاد شوند. این عمل در جامعه محروم از تمدن آن دوره، زیباترین و مؤثرترین پیام برای ارج نهادن به جایگاه قلم و علم بوده و هست.

قلم به روایت پیامبر اعظم و ائمه اطهار

روایتی آمده پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله می فرمایند: «قلم، نعمت بزرگی از طرف پروردگار است و اگر قلم نبود، ملک و دین استوار نمی شد و زندگیِ شایسته برقرار نمی گردید».در روایاتی از ایشان نقل شده است: «هر کس از من حدیثی یا مطلب علمی را بنویسد، تا وقتی آن نوشته باقی باشد، برای او حسنه می نویسند.» از امام علی علی علیه السلام چنین روایات می شود:«عقل نویسنده در قلم اوست».

به روایتی دیگر امام علی علیه السلام می فرمایند :«عقل های صاحبان فضیلت در نوک قلم های آنان است».

امام حسن علیه‏السّلام آن‏گاه که فرزندان و برادرزادگان خود را احضار کرده فرمود: «شما خردسالانِ قومی(نسلی) هستید که به زودی بزرگان قوم و نسل دیگر می‏شوید؛ پس دانش بیاموزید و هر یک از شما که نمی‏تواند علم را در حافظه‏اش نگهدارد، آن را بنویسد و در خانه‏اش نگهداری کند».

امام صادق(علیه السّلام) فرمودند: زمانی که روز قیامت شود، خداوند (عزّوجل) مردم را در یک جا جمع می کند و ترازوهای عدالت گذاشته می شودو خون شهیدان با قلم دانشمندان وزن کشی می شود، پس قلم عالمان بر خون شهیدان برتری می کند.
روز قلم روزی از سال در این روزها

شاید بتوان گفت تنها در تهران و توسط انجمن قلم ایران این روز به صورت رسمی و عمومی گرامی داشته می شود و در شهرستانهای دور از پایتخت حتی کمتر همشهریان چنین روزی را متوجه می شوند، شاید اگر اصحاب قلم هم مانند خبرنگاران صاحب رسانه ای قدرمتند و فراگیرتر بودن، این روز لااقل بیشتر وبهتر پاس داشته میشد، گرچه خبرنگاران نیز جزء طیف مخاطب این روز محسوب می شوند.

در ایران مراسم ها مناسبتی زیادی برپا می شود که اکثر آن به صورت تشریفاتی و نمادی است و بیشتر مسوولین امر و متولیان به ارایه گزارش و آگهی خود می پردازند.

البته برخی غیردولتی و بیشتر در بین مردم طرفدار داردمانند روز مادر و پدر که بیشتر جنبه مردمی دارد و برخی نیز از به عنوان روزهای ویژه صنفی است که البته از گزند دولتی شدن امان نیست، مانند روز معلم، خبرنگار، مهندس و ... و برخی نیز بین المللی هستند مانند روز آزادی مطبوعات و .... که اکثر موارد در ایران مورد توجه نیست و بیشترین گرایش به مناسبتهای عمومی است.

روز قلم از جمله روزهایی است نمی توان به صنف و گروه خاص اختصاص داد، به گونه تمام کسانی که با قلم و نوشتار سروکار دارند، مخاطبین این روز هستند.

مشکلی نیست!

برخی از شغلها، شغل پرخطر محسوب می شود در حالی که اگر جزء کسانی باشید که اصحاب قلم را دارای جایگاه شغلی خاص و منحصر بدانید، ممکن است این شغل پردردسرساز را جزء مشاغل پرخطر محسوب نکنید.

تاریخ همیشه گواه این بوده که اصحاب قلم مورد هجم و حسادت قرار گرفته یا برخی نیز گرفتار دام طمع و آزمندی شده و قلم خود را به نانی فروخته اند.

اگر گاهی گلایه از اهل قلم شنیده می شو، همه اینا حرفهاییست که تنها باید گفته شود تا شنیده نشود، بازهم تکرار می کنم تمام بی مهریها به اصحاب قلم از در کوچه پس کوچه های تاریخ بشریت حضور دارد و گهگاهی اوج گرفته یا افول می کند، اما آنچه ماندگار است اثری است که از قلم نویسنده تراوش می کند که دنیایی سخن است.

فرصت هایی با قلم

و اما قلم به نگارنده فرصتهایی می دهد که هیچ گاه با ابزار دیگر قابل دستیابی نیست، باقی ماندن حرف وسخن به اندازه قرنها در تاریخ، جالب است امیر مؤمنان علی علیه‏السلام در سخن جالبی می‏فرماید: «دانش را با نوشتن در بند کنید» تا باقی بماند و از کفتان نرود.

بیان و سخن معمولاً دقیق نیست. اگر قرار بود کتابی که هزار سال پیش نوشته شده، زبانی به ما می‏رسید و در جایی نوشته نمی‏شد، هیچ گاه به طور دقیق به ما نمی‏رسید و در واقع ما کتاب دیگری را پیش روی خود می‏دیدیم.

مطالب نوشته عمیق و فکرشده است؛ در حالی که به طور معمول سخنان، بدون تأمل گفته می‏شود و کم محتواست. نویسندگان گاه یک ساعت فکر می‏کنند و یک خط می‏نویسند، ولی در سخن نمی‏توان آن دقت را رعایت کرد.

همه این ها باعث می شود که پس تمام سختیها اصحاب قلم بازهم عاشقانه به قلم عشق بورزند در کنار عشقشان برای مردم، تاریخ و فرهنگ گذشته، حال و آینده بنویسند.
قلم ارزشمندترین نعمت الهی

نمی دانیم، می توان علما ،دانشمندان و فیلسوفان را جزء اصحاب قلم دانست که اگر چنین باشد می توان گفت که بیشترین طیف فرهیخته و متفکر جامعه به نوعی از اصحاب قلم محسوب می شوند و این موضوعی است که برای هر عضویی از اصحاب قلم مایه مباهات و افتخار است.

شاید این سخن استاد فلسفه ام دقیق باشد که اگر می خواهید دنیایی را تغییر دهی لازم نیست کاری کنید، خود را اصلاح کنید و از تراوشات ذهن خود بنویسید، مطمئن باشید که خودش به اعماق جامعه یا تاریخ نفوذ می کند.

یک حقیقت است که اگر از ابتدا خلقت انسان نمی نوشت امروز هرگز به این سطح عملی نمی رسیدیم .
قلم از دیروز و امروز

بعد از نگارش بر روی سنگ ، چوپ و پاپیروس با پیدایش علم جدید، قلم و کاغذ را مهم‏ترین و مؤثرترین ابزار ذخیره سازی اطلاعات بداند؛ زیرا در آن زمان جوامع از نظر اقتصادی و فکری به جامعه‏های کاغذمدار تبدیل شده بود.

همان‏طور که در طول تاریخ، شکل ظاهری قلم عوض می‏شده است، روز به روز همراه با صنعت رو به رشد نیز تغییر می‏کند. اگر چه هنوز کتاب‏خانه‏های الکترونیکی و اداره‏های بدون کاغذ و قلم و جامعه‏های بدون کتاب حضوری مطمئن و فراگیر ندارد اما بدون تردید ابزارهای نگارش گسترده تر شده است و به قول عزیزی جامعه نویسنده و اصحاب قلم نیز با گسترش ابزار نوین به خصوص اینترنت عمومی تر شده است اما با اینهمه نه تنها از ارزش قلم و صاحبان آن نمی‏کاهد، بلکه به دلیل انتقال لحظه‏ای نوشته‏ها، هرآینه مسئولیت و وظیفه قلم را صدچندان می‏کند

نوشتن سختتر از جان کندن

فراموش نکنیم که ممکن یک نوشته تنها یک نوشته خودمانی نیست حتی اگر برای دلگویه های خودمان باشد، یادمان باشد نوشته امروز ما ممکن است توسط میلیونها نفر در قرنهای متمادی خوانده شود و زندگی افرادی از آن متاثر شود، ممکن است افرادی سعادتمند و یا نگون بخت شوند، ممکن فتنه و کینه قومی به درازای تاریخ امتداد دهد و یا حتی اثر مستقیم در زندگی دیگران داشته باشد.

قلم‌های واقعی در طول تاریخ همواره برای كمك به نسل‌ها و تنها در راه رضای خداوند به حركت در آمده‌اند. صاحبان قلم همواره با انتخابی روبه‌رو هستند كه تنها یك انتخاب شخصی نیست. هنگامی كه كسی می‌نویسد، خوانندگانی را در برابر این انتخاب قرار می‌دهد. آنها می‌خوانند و پس از آن تصمیم می‌گیرند، شاید همین اثرگذاری که در مراحلی خارج از اختیار، اراده و حتی اطلاع نویسنده است نوشتن را سخت تر از جان کندن می کند.

یک دعا برای همه اصحاب قلم

در پایان دعا میکنیم خدا به همه اصحاب قلم کمک کند تا در هنگام نوشتن جزء نیت الهی، تفکر و اندیشه ای نداشته باشند که بدین طریق حرمت قسم خداوند قلم حفظ می شود.