یزدفردا

به گزارش یزدفردا؛ دکتر ابوالقاسم گورابی، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در وبینار «فرونشست زمین» با تأکید بر ضرورت برگزاری نشست‌های گسترده درباره این پدیده گفت: وقتی گذرا به وضعیت فرونشست در ایران نگاه می‌کنم، واقعاً نمی‌دانم کدام بخش یا کدام گروه از مردم گرفتار آن نشده‌اند؛ اما زنگ خطر فرونشست زمین از حدود ۱۵ سال پیش به صدا درآمده و امروز نشانه‌های آن در نقاط مختلف کشور با شدت قابل توجهی مشاهده می‌شود.

وی با بیان اینکه فرونشست در کشور به‌عنوان یک چالش محیط‌زیستی بزرگ مطرح است، اظهار کرد: فضای دانشگاهی بیشتر به مباحث نظری می‌پردازد ولی این مباحث باید به سمت حل مسئله و ارائه راهکار برای مشکلات کشور حرکت کنند.

گورابی افزود: برای برگزاری این وبینار تلاش کردیم تا نشست تفاوتی نسبت به نشست‌های پیشین داشته باشیم؛ به همین منظور یک گروه تلگرامی ایجاد شد تا پرسش‌ها جمع‌آوری و دسته‌بندی شود بر اساس سوالات ارسال شده رئوس مباحث مورد بررسی در این نشست شامل چهار بخش تعاریف، مفاهیم، دلایل، محرک‌ها، آثار و پیامدها و چالش‌ها و همچنین تکنیک‌های پایش می‌شود.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران بخش دوم این نشست را اختصاص به موضوع بررسی وضعیت فرونشست در ایران دانست و یادآور شد: اما واقعیت این است که وضعیت فرونشست در ایران مناسب نیست. بخش سوم نشست مربوط به مدیریت فرونشست است؛ موضوعی که اکنون جامعه ایران بیش از هر زمان به آن نیاز دارد و با حضور متخصصان حاضر می‌توان امیدوار بود راهکارهای مؤثری مطرح شود.

گورابی فرونشست زمین را نشست تدریجی یا حرکت عمودی رو به پایین سطح زمین دانست و ادامه داد: آبخوان‌ها مثل اسفنج هستند؛ اگر برداشت بی‌رویه آب از آنها صورت گیرد، به‌دلیل کاهش فشار آب منفذی، لایه‌های بالایی فشرده می‌شوند و فرونشست رخ می‌دهد.

عضو هیأت‌علمی دانشگاه تهران با اشاره به عوامل محرک فرونشست و پیچیدگی مکانیزم‌های ماشه‌ای این پدیده گفت: سؤالی که مطرح است این است که کدام عوامل واقعاً محرک فرونشست‌ هستند و چرا در هفت ـ هشت سال اخیر روند فرونشست تا این اندازه تسریع شده است؟ در این زمینه باید مکانیسم ماشه‌ای را شناسایی کنیم تا بفهمیم چرا در گستره کشور هر جا سخن از فرونشست می‌شود، به نوعی همه درگیر این معضل شده‌اند.

گورابی از پدیده فرونشست به عنوان اَبَربحران تمدنی چندسیستمی یاد کرد و یادآور شد: این پدیده اکنون ابعاد متعددی یافته و دستگاه‌های متعددی را درگیر کرده است؛ از امنیت ملی گرفته تا زیرساخت‌ها و حوزه‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی.

وی با اشاره به تحقیقات انجام شده در دانشگاه‌ها در زمینه شناسایی فرونشست، خاطرنشان کرد: در این حوزه دانشگاه‌ها بسیار قوی عمل کرده‌اند؛ در دانشکده‌های مختلف رساله‌های متعددی درباره فرونشست تدوین شده و به‌ویژه با ورود تکنیک‌های سنجش از دور، پایش‌ها از حالت توصیفی به اندازه‌گیری میلی‌متری تبدیل شده است. امروزه ابزارها و روش‌های میدانی متعددی در اختیار است؛ سنجنده‌های مختلف و حتی پهپادها امکان پایش دقیق را فراهم کرده‌اند. به‌عنوان مثال، دانشکده ما دارای یک پهپاد است که در صورت اخذ مجوز پرواز، می‌توانیم با آن وضعیت پهنه‌ها را شناسایی و صحت حضور فرونشست را در میدان بررسی کنیم.

گورابی درباره وضعیت فرونشست در ایران و جهان گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد که مناطق ساحلی جهان هم از پدیده فرونشست در امان نیستند و عملاً کمتر آبخوانی را می‌توان یافت که مشکل نداشته باشد.

عضو هیأت‌علمی دانشگاه تهران به سؤالی که از سوی برخی مخاطبان درباره نقش زلزله در فرونشست مطرح شده بود نیز پرداخت و گفت: یکی از پرسش‌های فنی بسیار درست این است که چرا نخستین متهم فرونشست را همواره برداشت بی‌رویه آب زیرزمینی می‌دانیم؟ اگر یک آبخوان را تحت‌تأثیر قرار دهیم و تغییراتی در سطح آن ایجاد کنیم، آیا خود آن تغییرات سبب فرونشست نمی‌شوند؟ این سؤال فنی بوده و باید با داده‌ها و مدل‌های دقیق بررسی شود.» 

وی اضافه کرد که زلزله‌های نسبتاً کوچک یا وقوع رخدادهای لرزه‌ای نیز ممکن است در تشدید فرونشست نقش داشته باشند و این موضوع نیازمند تحلیل‌های دقیق زمانی و مکانی است.