یزدفردا
پایگاه خبری و تحلیلی
«کوش نامه»؛ روایت زندگی کوش پیل دندان به سبک شاهنامه فردوسی
یزدفردا: کوش‌نامه منظومه‌ای حماسی اساطیری است که در قرن ششم هجری به سبک شاهنامه نوشته شده‌است. این منظومه روایت کوش پیلگوش، برادر زاده ضحاک است که بخشی از رویدادهای ایران باستان را به روایتی متفاوت از شاهنامه فردوسی بازمی‌گوید.
به گزارش یزدفردا: کوش‌نامه، عنوان کتابی است که به تازگی توسط انتشارات پگاه دانش روانه بازار نشر شده است و نسخه دیجیتال آن نیز همزمان در فضای مجازی در دسترس علاقه‌مندان است.
کوش‌نامه پس از شاهنامه فردوسی یکی از مهم‌ترین منظومه‌های حماسی ایران که توسط حکیم ایرانشاه بن‌ابی‌الخیر سروده شده است که بر اساس تنها نسخه دست‌نویسی که در کتابخانه موزه بریتانیا در لندن نگهداری می‌شود، نمونه‌خوانی شده است.
منظومه کوش‌نامه در زمره حماسه‌های ملی، اساطیری و پهلوانی است. این کتاب، داستان کوش پیلگوش، برادر زاده ضحاک است که سال‌های طولانی در چین، مغرب و آفریقا با قدرت و ستمگری فرمانروایی کرده و در این مدت همواره با جمشیدیان به دشمنی و نبرد می پردازد، اما سرانجام، راه دادگری و یزدان پرستی پیشه می‌کند.
در معرفی این کتاب آمده است: «کوش‌نامه منظومه‌ای حماسی اساطیری است که در قرن ششم هجری و به زبان فارسی و به سبک شاهنامه نوشته شده است. این منظومه بخشی از رویدادهای تاریخ داستانی ایران باستان را به روایتی متفاوت با شاهنامه فردوسی و شاهنامه‌های پیش از آن بازمی‌گوید و پیداست بر پایه روایاتی جز آنچه که مایهٔ کار فردوسی بوده سروده شده دارای نظمی زیبا و کم‌وبیش استوار است.
منظومه کوش‌نامه از تاریخ‌نامه‌های ملّی افسانه‌ای منظوم فارسی است و شاید بتوان گفت یگانه اثر به زبان فارسی است که اشاره‌های قابل توجهی به چین و ماچین دارد و از چند افسانه و داستان که منشأ رومی دارد نیز یاد شده است.
داستان کوش‌نامه مربوط به کوش پیل دندان است که برادرزاده ضحاک است که سال‌ها در کشورهای چین و افریقا و مغرب زمین با ستمگری و بیدادگری حکومت می‌کرده‌است. او همیشه با جمشیدیان دشمنی داشته و در پی تعقیب و آزار ایشان بوده‌است. او با یک نسب نامه جعلی از سوی دارنوش مانوش امپراتور روم را به پرداخت باج و خراج مجبور می‌کند. او زمانی که کوش پدرش-برادر ضحاک-قصد چین را می‌کند از زنی چینی متولد می‌شود و به سبب زشت بودن پدر او را رها می‌سازد. آبتین او را نزد خود بزرگ می‌کند.
در جنگی میان آبتین و کوش او پسرش کوش پیل دندان را باز می‌شناسد و همین موجب می‌شود که کوش پیل دندان روبروی سپاه آبتین بایستد. آبتین به ماچین پناهنده شده و کوش پسرش کوش پیل دندان را شاه چین می‌کند. فریدون قدرت می‌گیرد به جنگ ایشان باز می‌گردد کوش می‌میرد و ضحاک و کوش پیل دندان هردو اسیر و در دماوند زندانی می‌شوند. چهل سال پس از حضورش در دماوند فریدون او را برای یاری در دفع آشوب سیاهان نوبی آزاد می‌کند. او اگرچه تا آندلس برای ایران پیشروی می‌کند اما ناگهان از راه برمی‌گردد و ایرانیان سپاهش را به بند می‌کشد. با همدستی تور و سلم اقدام به کشتن ایرج می‌کند و در نهایت منوچهر برای انتقام خون ایرج با او وارد جنگ می‌شود. او تقریباً در تمام صحنه‌هایی که در شاهنامه فردوسی ذکر شده وارد شده و در متن داستان‌ها قرار گرفته‌است.
از نه پاره کتاب که مانوش رومی به هدیه برای کوش می‌فرستد، پنج دفتر آن داستان‌های شاهان روم است، که کوش‌نامه از آنان با عنوان «پادشاهی افریقیس»، «داستان دقیانس» (دقیانوس)، «داستان پلاطس»، «پادشاهی اسطلیناس»، و سرانجام «داستان اسکندر» یاد کرده‌است.
دست‌نوشته منحصر به فرد شناخته شده از کوش‌نامه به شمارهٔ ۲۷۸۰٫ OR در مجموعه‌ای مرکّب از چهار منظومه، در کتابخانهٔ موزهٔ بریتانیا محفوظ است. ویراستار این کتاب، جلال متینی استاد و رئیس پیشین دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه فردوسی است که مقدمه‌ای مفّصل برای آن نوشته‌است. این کتاب، حاوی شرح ویژگی‌های تعدادی از شخصیت‌های اساطیری است.
در منظومه، همچنین، قهرمانانی حاضرند که حکیم فردوسی نیز از تعدادی از آنها پیشتر و با روایتی متفاوت سخن گفته است. با بررسی این قهرمانان مشترک و شباهت‌ها و تفاوت‌های داستانی میان آنها در می‌یابیم مآخذ دو منظومه، تا حدودی با یکدیگر متفاوت بوده‌اند که ارائه آنها به پربار کردن فرهنگ تاریخ اساطیری و حماسه ملی یاری می رساند.»
کتاب «کوش‌نامه» از حکیم ایرانشاه بن‌ابی‌الخیر از مجموعه منظومه های حماسی به کوشش محمدرضا سعیدی و سعیده سجادی در ۵۲۲ صفحه از سوی انتشارات پگاه دانش روانه بازار نشر شد.