یزدفردا

به گزارش یزدفردا: ششمین کتاب از مجموعه «مطالعات هنر و معماری قاجار» با عنوان «شمایل‌نگاری مذهبی در هنر قاجار» نوشته علیرضا بهارلو در ۳۱۲ صفحه تمام رنگی به قیمت ۷۵۰ هزار تومان به همت انتشارات دانیار منتشر شد.

نویسنده در این کتاب به بررسی و تحلیل هنر شمایل‌نگاری مذهبی در دوره قاجار می‌پردازد و نقش آن در ترویج باورهای دینی و تقویت مشروعیت سیاسی دولت قاجار را مورد بررسی قرار می‌دهد.

در دوره قاجار، هنر مذهبی تحت تأثیر تعاملات پیچیده دین، سیاست و فرهنگ عمومی قرار داشت. با رشد مناسک مذهبی و تغییرات ذوق زیبایی‌شناسی، شمایل‌های مذهبی به اشکال متنوع و بدیعی به تصویر کشیده شدند. کتاب به تحلیل این آثار در چهار دسته اصلی شامل پیامبران، امامان و بزرگان شیعه، علما و عرفا می‌پردازد.

بهارلو با ارائه ده‌ها نمونه تصویری، به تحلیل بسترهای رشد و تحول هنر مذهبی در دوران قاجار و اهمیت آن در مقایسه با هنرهای درباری می‌پردازد. این کتاب به‌طور خاص به تحلیل زیبایی‌شناسی و نحوه بازنمایی شمایل‌ها پرداخته و نقش این هنر در فرهنگ عامه و تاریخ هنر قاجار را روشن می‌سازد. با هدف معرفی و تحلیل عمیق شمایل‌نگاری‌های مذهبی، این کتاب به بررسی تاریخچه و تحولات این هنر در دوره قاجار پرداخته و نمونه‌های تصویری متعددی را برای درک بهتر و شناخت این تحولات برای علاقه‌مندان به این حوزه ارائه می‌دهد.

در پشت جلد کتاب آمده است: «هنر دینی گرچه فطرت و ماهیت خود را وامدار دین و برگرفته از آن حوزه می‌داند، با این وجود، در شرایطی، نقشی تأثیرگذار در اشاعه گرایش‌ها و تقویت باورهای مذهبی جامعه دارد. هنر، دین و سیاست، از دستاوردهای فرهنگی‌ای محسوب می‌شوند که پیوسته تعاملات خاص خود را در بستر جوامع داشته و هر یک به نوعی متأثر از دیگری بوده است. دوره قاجار از جمله ادواری است که چنین تعاملاتی در آن، با توجه به شرایط ویژه عصر، به نحو دیگری رقم می‌خورد. در این دوره، با نظر به رشد و توسعه مناسک مذهبی، پیدایش برخی تسامحات دینی و دگرش ذوق و سلیقه زیبایی‌شناختی توده مردم، قوالب هنری نمودهای بدیعی به خود می‌گیرند و مضامین دینی خاصی را با کمیت بیشتر عرضه می‌دارند که از آن میان می‌توان «شمایل نگاری‌های مذهبی» را به عنوان مصداق بارزی از این تحول برشمرد.

کتاب حاضر با هدف مطالعه نقش هنرهای پیکرنمای مذهبی در ترویج عقاید دینی، غنای فرهنگ عامه، و اقتدار و مشروعیت دولت قاجار در صدد است تا به ارزیابی جایگاه هنرهای مذهبی شمایلی در چارچوب هنر عامه، همچنین اسباب و علل شکوفایی این آثار و در نهایت طبقه‌بندی و نحوه بازنمایی و تحلیل زیبایی‌شناسی آنها بپردازد. موضوع و مضمون این شمایلها در چهار دسته شامل پیامبران، امامان و بزرگان شیعه، علما و عرفا تقسیم بندی شده است.

این کتاب اثری است تألیفی درباره یکی از مضامین مهم و رایج در هنر قاجار که با عنوان «شمایل نگاری» شناخته می‌شود. در این کتاب با ارائه ده‌ها نمونه‌ی تصویری از حوزه نقاشی مذهبی قاجار، سعی شده است بسترهای رشد و تحول هنرهای عامیانه و مذهبی و اهمیت این بخش از تاریخ هنر قاجار، در برابر سایر مضامین درباری و رسمی، به بحث گذاشته شود.»