یزدفردا

به گزارش یزدفردا: نادر مجد موسیقی‌دان، شاعر و نویسنده است که مقالات او به زبان فارسی در کتاب‌های «از نور تانوا» و «ارغوان ساز فلک» و مقدمه کتاب «موسیقی» لطف الله مجد در ایران و در نشریات خارج از ایران چون آرمان، خرمگس، ایرانیان واشنگتن، علم و جامعه چاپ و منتشر شده است.

کتاب «مجلس افروز؛ مجموعه مقالاتی درباره موسیقی ایرانی» شامل 30 مقاله با موضوعاتی از جمله شرایط تاریخی موسیقی ایران، چگونگی یادگیری موسیقی، اهمیت و اعتبار موسیقی ملی، جایگاه اساتید و بررسی آثار آن‌هاست.

کتاب درباره موسیقی ایرانی و نقد و بررسی آثار اساتید این رشته است. نخست تاریخچه مختصری درباره روند رشـد و تكامـل موسیقی ایران ارائه می‌دهد و سپس به معرفی آثار بزرگان معاصر موسیقی می‌پردازد. «نگـاهی بـه مـرغ سـحر مرتضی نی داوود» و تنظیم و ارکستراسیون و سازبندی آن از سوی روح الله خالقی و تفاوت میان این دو ژانر، بخش دوم این قسمت را تشکیل می‌دهـد. نشان می‌دهیم خالقی چگونه از یک سیاه قلم ساده ، طرح رنگینی از قطعـه مـرغ سحر نمایش می‌دهد که موجب شگفتی مخاطب را فراهم می‌آورد. «شبی با اساتید موسیقی ایران» اشاره‌ای است هر چند کوتاه به کنسرت استادان جلیل شهناز ، فرامرز پایور و محمـد اسماعیلی در سال ۱۹۹۱ در واشنگتن دیسی. در این راستا تکنوازی هـای ایـن اساتید و شيوه خـاص نوازندگی آنان ، تشریح و ملودی های متنوع و منحصر به فـرد اسماعیلی، شهناز و پایور بررسی می شوند. محمدرضا لطفی ، از نوازندگان و موسیقی دانان برجسته معاصـر ایـران است. او، هم در زمینه تک نوازی و هم آهنگسازی، آثار ارزشمندی را از خود به جای گذاشته که مخاطبان زیادی یافته‌اند. در این بخش ضمن بررسی مختصر دو نمونه از کارهای او در زمینه تک‌نوازی و آهنگسازی، به تحلیل نظراتش نسبت به روند تاریخی موسیقی ایرانی می‌پردازد . این هنرمند بر ایـن بـاور بـود کـه راه علینقی وزیری و پیروانش در برخورد با موسیقی راه درستی نبوده و موجـب سـردرگمی‌هـای بسیار شده است. معرفی فنون موسیقی غربی و به کارگیری آن‌ها در موسیقی سنتی ایران، به ویژگی‌های موسیقی ایرانی لطمه زده و آن را از مسیر اصـلی خود دور کرده است. ضمن ارائه مدارک تاریخی نشان داده خواهد شد که این دیدگاه لطفی در اساس با فلسفه زیبایی شناسی در هنر موسیقی مغایرت دارد.

«تن شستن در نغمه های جوشان استاد علی تجویدی» عنـوان بـخـش بعدی کتاب است . در این قسمت ضمن شرح مختصری از ملاقات با ایـن استاد برجسته موسیقی، نشان داده می‌شود که ویولن تجویـدی بـا دیگر نوازندگان این ساز چندین فرق عمده دارد؛ یکی آن‌که در راستای نوازندگی ابوالحسن صبا ، استادش ، یعنی تأکید بر یک سیم و کمتر استفاده کردن از سیم‌های دیگر برای آکورد است که از مشخصـات بـارز سبک تجویدی به شمار می‌رود.

فصل بعدی کتاب نگاهی است به قطعه «زمستان»، حاصـل كـار دو هنرمند: محمدرضا شجریان و حسین علیزاده. در این اثر ما با کاری نـو در زمینه موسیقی ایرانی سروکار داریم که تا اندازه‌ای در گونـه خـود یگانه و منحصر به فرد است . نگارنده این اثر را «داد و بیداد در زمستان» نامگذاری کرده است؛ چرا که این کار حاصل خیال پردازی دو مؤلف است. در «داد و بیداد» ، حسین علیزاده با مهارت کامل در پی معرفی و ارائه مقام تازه‌ای در ردیف موسیقی سنتی ایران است ، در حالی که محمدرضا شجریان با اشراف ویژه و منحصر به فردش به ردیف آوازی، قصـد دارد آواز تصویری را جانشین آواز تحریری کند؛ خیال پردازی دو آفریننـده کـه در دو ژانر متفاوت هنری نشو و نما کرده اند: یکی به شدت نوگرا و آن دیگر سنتی. جالب اینجاست که خیال پردازی دو مؤلف با ویژگی‌های خاص خـود ، در تحلیل نهایی ، به نوعی همخوانی سنت و مدرنیته منتهی می‌شود.

بخش « داد و بیداد » این اثر یک شکل آوایی متحرک صـرف است و گریزان از مفهوم سازی، در حالی که بخش «زمستان» بنا به خاصیت کاربرد واژگانی و کلامی آن، به شدت آیینی، مناسکی و اسطوره‌ای است. بخش نخست نوعی گسست از سرچشمه آیینـی هنـری اسـت کـه بـنـابـر عـادت شنیداری ، زیبایی نمی‌آفریند ، امـا شگفتی می‌آورد . بخش دوم نگرشی آشتی پذیر با اسطوره‌سازی و خاطره‌پردازی دارد . اولی چیزی است که به جایی نرسیده و جدا از واقعیت تجربی است و پایه آن بر بی‌پایگی است رمز آمیز و پنهان.

باب بعدی کتاب به کنسرت حسین علیزاده و کیهـان كـلـهـر اختصاص دارد. در این بخش یکی از کنسرت‌های این دو نوازنده برجسته موسیقی کشورمان تحلیل می‌شود . در بخشی از کنسرت، نوازندگان به دونوازی سازهای شورانگیز و کمانچه و بداهه نوازی می‌پردازند که در نوع خود بی‌نظیر است

«تنها صداست که می ماند» عنوان فصل دیگر کتاب است که به استاد آواز ایران ، غلامحسین بنان، اختصاص داده شـده اسـت . برخـوردی احساساتی ، خاطرات کودکی نگارنده را در رابطه با یکی از آثار مشترک این هنرمند برجسته با استاد مرتضی محجوبی، آهنگساز و رهی ترانه سرا، با نام «کاروان» به تصویر می‌کشاند. تصنيف «کاروان» ترکیب موزونی است که اندیشه و احساس را در تلفیقی اصیل و ارجمند از شعر و معیری موسیقی، با آوای گرم و دلنشین بنان، همراه کرده است. در صدای بنان غم والایی نهفته است که شادی می‌آفریند.

فصل بعدی کتاب به محمدرضا شجریان اختصاص دارد . شجریان از چند نظر یگانه بود ؛ نه تنها در آواز خوانی‌؛ بلکه در آهنگسازی، خوشنویسی‌، سازسازی و باغبانی هم دستی بر آتش داشـت. با ادبیات سرزمینمان مأنوس بود و به آن اشراف کامل داشت. او بـه مـعـنـای واقعی کلمه یک طلبه بود. در کار خود به نهایت مسئولیت می‌پذیرفت و در این راه وسواس داشت. در خواندن آوازهای مذهبی نیز متبحر بـود.

باب بعدی کتاب اشارات کوتاهی است به استاد حسین دهلوی و نیز مطلبی «در دفاع از شور و سه گاه‌».

درنهایت کتاب با یادداشتی با عنوان «زن و موسیقی در ایران» به پایان می‌رسد.