یزدفردا
پایگاه خبری و تحلیلی
آشنائی با خوشه نساجي يزد
یزدفردا "محسن بهجت:صنعت نساجي يزد، مهم ترين بخش صنعت نساجي ايران به شمار مي‌رود. اين صنعت، ريشه چند صد ساله در شهر يزد دارد و در مناطقي از شهر، مردم و چندين نسل قبلي آنها در اين حرفه شاغل بوده‌اند. يزد در توليد پارچه‌هاي زربافت به خصوص در زمان ساسانيان (قبل از اسلام) نقش بسيار مهمي داشته است. در زمان مغول‌ها و همچنين در زمان صفويه، مردم يزد از توليدكنندگان مهم پارچه در كشورمان بوده‌اند و اين توليدات در موزه‌هاي بزرگ دنيا مشهود است.
كارخانه‌هاي بزرگ نساجي يزد دردهه‌هاي 60 و70 ميلادي پايه‌گذاري شده‌اند و در دو دهه گذشته، رشد واحدهاي كوچك و متوسط (SME) نساجي جهش‌وار بوده است. اين واحدها، به غير از شهرك صنعتي يزد، در مناطقي نظير گردفرامرز، ابرندآباد، مريم‌آباد، محمودآباد، و اكرم‌آباد كه در همة آنها رگه‌هاي تاريخي اين حرفه و تخصص يافتگي خاص ديده مي‌شود، توسعه چشمگيري داشته‌اند.
صنعت نساجي يزد، طيف وسيعي از محصولات نساجي، از جمله انواع الياف، نخ، پارچه لباس، رومبلي، پرده‌اي، موكت و فرش را شامل مي‌شود. اين صنعت با حدود 600 واحد توليدي كوچك و بزرگ، و بيش از بيست‌هزار شاغل، در محدوده‌اي به عرض تقريبي 50 كيلومتر استقرار يافته است.
رويكرد به خوشه
حدود دو دهه است که توسعه صنعتی مبتنی بر خوشه‌ها، بعنوان یک استراتژی نوین مورد توجه برنامه‌ریزان و سیاستگذاران در کشورهای صنعتی و در حال توسعه می‌باشد. خوشه صنعتي به مجموعه‌اي از واحدهاي كسب و كار گفته مي‌شود كه در يك منطقه جغرافيايي تمركز داشته و محصول مشخص يا دامنه‌اي از محصولات مشخص را توليد مي‌كنند و اهداف، فرصتها و تهديدهاي مشترك دارند. تعامل و ارتباط بنگاه‌ها مي‌تواند تسهيل‌کننده دسترسي به نهاده‌ها و بازارهاي فروش، كسب دانش و فناوري توليد، و كاهش‌دهنده هزينه‌ها باشد.
سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران در راستای مأموریتهای خود و با هدف شناسایی و توسعه خوشه های صنعتی کشور، نسبت به تهیه نقشه کشوری خوشه‌های صنعتی نموده است. در اين راستا، از سال 1384، خوشه صنعتي نساجي يزد به عنوان يك خوشه ملي در زمينه نساجي شناسايي، و اقدامات ذيل در اين خصوص صورت گرفته است:
◙ استفاده از تسهيلات و پشتيباني سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (UNIDO)
◙ انعقاد قرارداد همکاری با سازمان توسعه صنعتی ایتالیا (IPI)
◙ شروع پروژه توسعه خوشه صنعتي نساجي يزد
تنوع محصولات
در حال حاضر، يزد كاملترين تنوع در توليد منسوجات را در كل ايران دارد. به عبارتي مي‌توان صنعت نساجي يزد را قطب صنعت نساجي ايران ناميد. در هريك از مناطق يزد، منسوجات بخصوصي توليد مي‌گردد. انواع توليدات موجود را مي‌توان به شكل ذيل دسته‌بندي نمود.
◙ توليد انواع پارچه‌هاي رومبلي (توليد بيش از 80% سهم توليد رومبلي در ايران)
◙ توليد انواع پارچه‌هاي پرده‌اي
◙ توليد انواع پارچه‌هاي پيراهني، ملحفه‌اي، متقال و ...
◙ محصولات سنتي و بومي (روفرشي، دستمال ابريشمي، چادر شب، انواع شال و روسري، ترمه و ...)
به دسته‌هاي فوق مي‌توان محصولات نوين در حال ظهور (داراي تكنولوژي بالا با تركيبات نانو) را افزود.
قابليتها و توانمنديهاي خوشه
سرمايه‌هاي اجتماعي: واحدهاي بافندگي در سطح خوبي از مهارت و منابع انساني برخوردارند. در اين خصوص بايد به 3 واحد دانشگاهي و شكل‌گيري رشته‌هاي تخصصي مهندسي نساجي (از سال 1369) و طراحي پارچه (از سال 1378) در منطقه اشاره نمود. همچنين در واحدهاي مختلفي چون چله‌كشي‌ها، بافت، رنگرزي و تكميل، كارگران و سرپرست‌ها، تجربه لازم را در كنار افراد خبره كسب نموده‌اند.
توان طراحي و مهندسي: در حال حاضر، به غير از طراحان استخدام شده در صنايع، حدود 20 شخصيت حقيقي و حقوقي، نسبت به تهيه طرح‌هاي مورد نياز صنايع نساجي فعاليت دارند. شكل‌گيري استوديوهاي طراحي پارچه، و راه‌اندازي اتاق نمايش در شهرك صنعتي يزد، از مهمترين اقدامات صورت گرفته در حوزه طراحي منسوجات مي‌باشد. همچنين استقرار بيش از 200 شركت خدمات مهندسي در پارك علم و فناوري يزد و مراكز رشد وابسته به آن (IT,Bio,Nano) ، زمينه مناسبي را جهت هم‌افزايي بين شركتهاي خدمات كسب و كار فراهم آورده است.
سطح تكنولوژي: مي‌توان به سه سطح تكنولوژي در منطقه اشاره نمود. اول، تكنولوژي كلاس پايين (ماشين هاي قديمي ساخت داخل) كه عمدتا به توليد محصولات سنتي مي‌پردازند. دوم، واحدهاي توليدي داراي تكنولوژي متوسط (ژاكارد)، كه عمدتا به بافت پارچه‌هاي پرده‌اي و سوسن، روفرشي و رومبلي مي‌پردازند. سوم، ماشين‌آلات با تكنولوژي بالا و مدل سال‌هاي 2006 الي 2008 (داراي سرعت بالا، و كنترلهاي بسيار دقيق و پيشرفته كامپيوتري) كه با توجه به تسهيلات و حمايتهاي دولت، ورود اين نوع ماشين‌آلات در سه سال اخير رو به رشد بوده است.
سياستها و جهت‌گيري‌هاي خوشه
با تعريف پروژه توسعه خوشه نساجي يزد، در سال 1384 و انجام مطالعات شناختي و ارزيابي‌هاي صورت گرفته، سياستها و جهت‌گيري‌هاي ذيل مطرح گرديده‌اند:
· توليد محصولات تحت ليسانس شركتهاي معتبر، با توجه به قابليتها و پتانسيل‌هاي موجود (با حفظ منافع طرفين)
· توسعه صادرات با اتكا به محصولات سنتي و همكاري‌هاي مشترك
· تقويت توان مالي توليدكنندگان (تامين سرمايه در گردش)
· ساماندهي زنجيره‌ها و شبكه‌هاي تامين و توزيع
· توسعه كاربرد فناوري‌هاي جديد (نظير نانو) در صنعت نساجي
· تقويت و توسعه واحدهاي تكميل
· تقويت توان طراحي بر اساس شناخت صحيح از بازار و سليقه‌يابي مشتري
· ساماندهي نظام‌هاي اطلاعاتي
· شناسايي و رتبه‌بندي واحدهاي خدمات كسب و كار (BDSp)
· ترويج اطلاع‌رساني و ارتباطات درون خوشه
· تلاش براي استفاده از ظرفيتهاي قانوني (منطقه ويژه اقتصادي) براي سهولت بيشتر در مبادلات خارجي
یزدفردا