یزدفردا | نسخه چاپی | روز ملي: روز هويت بخشي

یزدفردا -رضا ملاحسینی اردکانی :روزهاي ملي در همه كشورها جزء يكي از مهمترين اتفاقات سياسي ، فرهنگي ،اجتماعي آنان شناخته مي شود. به گونه اي كه دولت ها و نظام هاي سياسي براي زنده نگهداشتن آرمان ها و اهداف خود، و همچنين درگير كردن مجدد مردمان خود در امورات ملي به بزرگداشت اينچنين روزي مي پردازند. تا آنجا كه حتي برپايي مراسمات بزرگداشت روز ملي كشورها به يكي از جلوه هاي نمايش قدرت و وحدت ملي در اين روزگار مبدل شده است.

برپايي چنين برنامه هايي اما در كشورهايي كه نظام سياسي آنان نشات گرفته از انقلابات مردمي است رنگ و بويي ديگر دارد. به واسطه آن كه اساس وجود چنين نظام هايي نقش آفريني گسترده تمامي اقشار آن جامعه مي باشد. به همين دليل سران دولت هاي انقلابي تمايل وافري دارند كه با مردمي كردن جشن هاي بزرگداشت روز ملي كشورشان – كه معمولاً روز پيروزي انقلابشان نيز مي باشد- به ديگران نشان دهند كه نظام سياسي متبوعشان همچنان از پشتوانه حمايت مردمي برخوردار است.

اما چنين برنامه هايي در كشور ما رنگ و بوي نسبتاً متفاوت تري دارد؛ براي رسيدن به نتيجه اي مناسب بهتر است به اين نكته نيز اشاره كنيم كه پديده هاي سياسي – اجتماعي در كشورهاي مختلف تحت تاثير سياست ها و ايدئولوژي هاي حاكم مي باشد. بر همين اساس هر حكومتي سعي مي كند كه در قالب اينچنين پديده هايي به بيان و بازساخت آرمان ها و اصول اساسي حكومت خود به شيوه مطلوب خود بپردازند. در اين نوشتار قصد آن دارم تا در ابتدا به بيان مقايسه اي تطبيقي در ارتباط با مراسمات بزرگداشت روز ملي برخي كشورها بپردازم و پس از آن آسيب شناسي هرچند مختصري از چنين پديده اي در جامعه خود بيان نمايم.

همانگونه كه گفته شد روز ملي تقريباً در تمامي كشورهاي دنيا وجود دارد – هرچند كه در برخي واحد هاي سياسي، جغرافيايي غيرمستقل زيرمجموعه كشورها نيز يادروزهايي خاصِ آن مناطق وجود دارد- . چنين روزي معمولاً يا روز استقلال يك كشور – به ويژه در كشورهاي تازه استقلال يافته، مثل پاكستان، هند- ، يا روز پيروزي جنبش هاي سياسي ، اجتماعي مثل انقلابات – در كشورهاي انقلابي مثل چين، شوروي سابق - و يا پيروزي يك كودتا – در يك حكومت ديكتاتوري- و يا يك روز خاص و ماندگارِ تاريخيِ هويت بخشِ يك جامعه – مثل سالروز وقوع يك حادثه اجتماعي مهم و يا ... – مي باشد. همچنين گفته شد كه فلسفه اساسي بزرگداشت چنين روزهايي يادآوري آرمان هاي يك جامعه و برانگيختن حس غرور و افتخار ملي در يكايك شهروندان آن براي نمايشِ جاري بودن وفاداري مردم نسبت به آن آرمان ها و به تبع آن، نظام سياسي حاكم مي باشد.

براي رسيدن به اين هدف حكومت ها برنامه هاي مختلفي را در چنين روزي انجام مي دهند كه در چند بخش قابل بررسي است؛ نخست اينكه براي نمايش قدرت و اقتدار حكومت، معمولاً مراسم رژه نيروهاي مسلح به همراه نمايش دستاوردهاي نظامي آن در يك مكان هويت بخش عمومي برگزار مي شود – شبيه آنچه در روزهاي ملي فرانسه در دروازه پيروزي پاريس، يا در دوره شوروي در ميدان سرخ مسكو و ... برگزار مي گرديد- در مرحله بعد سعي مي گردد در چنين ايامي با يادآوري خاطرات گذشته پيرامون اتفاقات رخ در چنين روزهايي بازخواني دوباره اي از آنان وقايع صورت پذيرد؛ همچنان كه مي دانيم يكي از عوامل مهم همبستگي ملي، خاطرات مشترك ملي است كه نظام سياسي سعي مي كند با يادآوري آن خاطرات به نحوي بر شدت همبستگي ملي بيافزايد. اما در گام بعدي و شايد مهمترين برنامه، حكومت ها سعي مي كنند كه مشاركت وسيع مردم را در چنين روزهايي به نمايش بگذارند؛ براي نيل به اين هدف چند راهكار دارند نخست اينكه برنامه هايي در سطوح مختلف، براي مردمي كردن مراسمات انجام مي دهند، در گام بعد برنامه هاي خاص خود را در جايي برگزار مي كنند كه اجتماع وسيعي از مردم حضور داشته باشند و در آخر سعي مي كنند با پوشش وسيع خبري- تبليغاتي به نوعي اين حس مشاركت عمومي و اقتدار ملي را به همه شهروندان خود و همچنين ساير ممالك دنيا نشان دهند. اما نكته قابل تامل تر اينكه معمولاً برنامه هاي روزهاي ملي كشورهاي مختلف نوعي حالت برنامه هاي فرهنگي – اجتماعي – تاريخي دارد البته به استثناء برنامه رژه نيروهاي مسلح.

اما در مورد ايران پس از انقلاب؛ روز ملي جمهوري اسلامي به تبع انقلابي كه يكي از نتايج آن برپايي چنين نظام سياسي بوده است، ايام پيروزي انقلاب اسلامي در بهمن ماه هر سال و به طور خاص 22 بهمن ماه مي باشد. نكته اول اينكه بواسطه رخدادهاي مختلف انقلاب اسلامي در طول تاريخ خود از سال 1342 تا كنون، شاهد يادروزهاي بسيار متنوع در تمام طول سال هستيم – مثل 15 خرداد، 17 شهريور، 13 آبان، 12 فروردين،31 شهريور، 7تير، 8 شهريور و ...- كه در هركدام بسته به اهميت آن رخداد به برگزاري برنامه هايي مبادرت مي گردد. اين تنوع از يك منظر اهميت بسيار دارد و آن يادآوري مداوم مجاهدت ها و اتفاقات خاص در مسير دشوار تحقق انقلاب اسلامي در طول تاريخ خود براي شهروندان است و نگاه منتقدان نيز بر آن است كه كثرت و تنوع زياد اين مراسمات ممكن است كه موجب عادي شدن رخدادها و وقايع بر اثر تكرار زياد آنها براي شهروندان شود؛ - البته نگارنده خيلي به اين انتقاد معتقد نيست گرچه برخي از آنان را مي پزيرد- . نكته ديگر اينكه بواسطه انقلابي بودن حكومت جمهوري اسلامي و وابسته دانستن خود به حركت و مشاركت توده هاي مردم، حضور هميشگي مردم در صحنه هاي مختلف، اهميتي هويتي براي نظام داشته و البته كه اين تاكيد درست را مي توان در سخنان سران و مسولان نظام در طول اين سي سال مشاهده نمود. به همين منظور همواره تاكيد بر اين بوده كه برنامه هاي بزرگداشت دهه فجر مردمي است و مردم نقش اساسي در آن ايفا مي كنند. نكته بعدي اينكه برنامه هاي بزرگداشت روز ملي در ايران – دهه فجر- بيشتر از همه كشورها حتي برخي كشورهاي كمونيستي، ماهيتي سياسي داشته و كمتر به جنبه هاي فرهنگي – اجتماعي پرداخته شده است. دليل اين مدعا نيز اين است كه هرچند برخي برنامه هاي ملي فرهنگي – اجتماعي نظير جشنواره هاي تئاتر، فيلم، موسيقي فجر و مسابقات بين المللي ورزشي فجر، هر ساله در چنين ايامي در كشور برپا مي شود اما بايد توجه داشت كه هيچ كدام از اين برنامه ها براي توده هاي مردم – كه بنيانگذاران اصلي انقلاب اسلامي بوده اند- نبوده و به نوعي برنامه هاي خاص بخش نخبه فرهنگي ورزشي است. پس بنابراين مي توان گفت كه مردمي ترين برنامه دهه فجر، راهپيمايي روز 22 بهمن است كه اين برنامه نيز كاملاً سياسي است.

در برخي كشورهاي ديگر نيز مي توان چنين برنامه هاي سياسي عمومي را مشاهده نمود اما بايد توجه كرد كه در قالب اين برنامه هاي عمومي سياسي، بسياري برنامه هاي اجتماعي، فرهنگي خودجوش مردمي نيز وجود دارد كه شور و تحرك مضاعف به مردمي كه براي حمايت از سياست هاي نظام سياسي آمده اند، ببخشد. متاسفانه اين برنامه هاي اجتماعي، فرهنگي در روز 22 بهمن در كشور ما بويژه در شهر هاي كوچكتر- مثل شهرهاي استان خودمان-مي توان گفت كه شايد اصلاً نقشي ندارند. هر سال برنامه هاي بزرگداشت دهه فجر متاسفانه تكراري از آب در مي آيد؛ تبليغات تلويزيوني كه جاي بحث بسيار دارد، افتتاح پروژه هاي عمراني، برخي برنامه هاي فرهنگي- اجتماعي تكراري همه ساله اي كه آن هم بخش هاي دولتي به نيابت از مردم برگزار مي كنند و ...

اين زنگ خطري است جدي؛ روز ملي يك حكومت انقلابي بيش از آن كه به دولت وابسته باشد بايد و حتي حياتي است كه همچنان مردمي باشد. انصاف داشته باشيم، نقش مردم به جز حضور در راهپيمايي روز 22 بهمن در اين ايام چيست؟ راهپيمايي اين روز براي ما هويت بخش است، شكي نيست اما آيا نمي شود با برنامه ريزي بهتر و جمع آوري ايده هاي نودر اين امر شكوفايي و نوآوري داشت؟ آيا بهتر نيست به جاي آنكه دولتمردان به بهانه سي امين سالگرد پيروزي انقلاب به جاي آنكه عدد سازي كنند در افتتاح پروژه ها مثلاً 30 طرح در هر استان، - مثل استدلال جالب وزير علوم و تحقيقات كه در مصاحبه اي اعلام كردند كه طرح هاي افتتاحي اين وزارت خانه در اين ايام 150 مورد است كه مضربي از 30 است- و به جاي آنكه صدا و سيما 24 ساعته به تبيلغات فعاليت هاي عمراني – كه صد البته جاي قدرداني دارد- بپردازد، براي يكبار هم كه شده در همين ايام تورهاي صنعتي ايجاد كرد و خانواده ها را به بازديد مستقيم اين طرح ها كه به شكر خدا كم هم نيستند برد؟ آيا نمي شود در همين چند ساعت حضور مردم در خيابان ها در روز 22 بهمن بسياري برنامه متفاوت فرهنگي و ... اجرا نمود؟ پس چرا تعلل مي كنيم؟ نسل جوان براي برآوردن خواسته هاي خود به جواب هاي متناسب با شرايط خود نياز دارد، نه اينكه يك برنامه هويت بخش در طول سه نسل هيچ تغييري نيابد و هر سال مثل سال پيش باشد!

اميدوارم كه تا فرصت باقي است به اين ضرورت بازنگري، واقف شويم و چاره اي بجوييم تا هر سال شاهد حضور پررنگ تر و البته معني دار تر مردم در برنامه هاي دهه فجر باشيم زيرا كه معتقدم مردم در همه سنين همچنان انقلاب اسلامي اشان را دوست دارند!!

یزدفردا