تلاش سعودی‌ها برای جلب رضایت رئیس‌جمهوری آمریکا برایشان دردسرساز شده و با افت قیمت‌ها این کشور را به عقب‌نشینی از مواضع خود وادار کرده است. به دنبال درخواست دونالد ترامپ برای افزایش تولید عربستان بعد از خروج آمریکا از برجام، سعودی‌ها تولیدات خود را به سرعت افزایش دادند، به‌طوری‌که میزان پایبندی عربستان به توافق از متوسط حدود ۱۲۱ درصد از ابتدای اجرای توافق تا پایان ماه مه، به ۲۶درصد در ماه ژوئن رسید. حال به نظر می‌رسد افت قیمت نفت در هفته اخیر مقامات این کشور وابسته به درآمدهای نفتی را نگران کرده است. قیمت نفت برنت هفته گذشته به کانال ۷۱ دلار رسید، این در حالی است که کمتر از یک هفته پیش از آن بهای این نفت شاخص حدود ۷۹ دلار بر بشکه بود. آنها نگرانند که با سست شدن پایه‌های توافق نفتی، افت قیمت‌ها ادامهدار شود. نماینده عربستان در اوپک روز پنج‌شنبه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد این کشور قصد ندارد بازار را با عرضه زیاد اشباع کند. ادیب الاعما گفت آنها میزان تولیدات خود را در ماه جاری در سطح ژوئن نگه خواهند داشت.
تعجیل در جلب رضایت ترامپ
ترامپ ۸ ماه مه اعلام کرد که از برجام خارج شده و تحریم‌های نفتی علیه ایران در عرض ۱۸۰ روز مجددا فعال خواهد شد. پیش از این برخی منابع اعلام کرده بودند، ترامپ پیش از اعلام تصمیم به خروج از برجام، با مقامات سعودی هماهنگ و از افزایش تولیدات آنها برای جبران کاهش عرضه نفت ایران اطمینان حاصل کرده است. افزایش تولید نفت عربستان نیز در ماه مه این موضوع را تایید می‌کند. سعودی‌ها در این ماه بیش از ۸۵ هزار بشکه به تولیدات خود افزودند، به‌طوری‌که میزان پایبندی این کشور به توافق از ۱۳۳ درصد در ماه آوریل به حدود ۱۰۹ درصد در ماه مه کاهش یافت. علاوه بر این شاهد تغییر موضع عربستان درخصوص توافق نفتی بودیم. مقامات سعودی پیش از این بارها اعلام کرده بودند که توافق کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای کاهش عرضه روزانه ۸/ ۱ میلیون بشکه‌ای نه تنها تا پایان سال جاری اجرا خواهد شد، بلکه آنها باید این توافق را برای سال ۲۰۱۹ نیز تمدید کنند. اما این کشور با همراهی روسیه در نشست اوپک که ۲۲ ژوئن در وین برگزار شد، خواهان افزایش عرضه نفت و تعدیل توافق نفتی شد. انتشار آمار اوپک نشان داد که عربستان برای پاسخ به درخواست ترامپ پیش از این نشست تولیدات خود را به شدت افزایش داده است. بر اساس آمار دولتی عربستان، میزان تولید این کشور در ماه ژوئن ۴۶۰ هزار بشکه افزایش یافته و به حدود ۵/ ۱۰ میلیون بشکه در روز رسیده است. بر این اساس میزان پایبندی این کشور به توافق تنها ۲۶ درصد برآورد می‌شود.
نگرانی از فشار اقتصادی
دولت ترامپ در کاهش صادرات نفت ایران و حتی قطع آن بسیار مصمم به نظر می‌رسد. ترامپ از عربستان خواسته تولیدات خود را ۲ میلیون بشکه در روز افزایش دهد و افزایش تولید نفت عربستان در ماه گذشته نیز در این راستا بوده است. اما عربستان در حالی تولیدات خود را افزایش داده که هنوز تهدیدهای ترامپ تاثیر چندانی بر میزان صادرات نفت ایران نداشته است و احتمال می‌رود تا ماه نوامبر شاهد کاهش اساسی در میزان فروش نفت ایران نباشیم. از این رو افزایش عرضه نفت عربستان در کنار تشدید جنگ تجاری بین آمریکا و چین که تهدید بزرگی برای رشد تقاضای جهانی نفت محسوب می‌شود و همچنین احتمال آزادسازی بخشی از ذخایر استراتژیک آمریکا، موجب شد نگرانی‌ها از کمبود عرضه نفت کاهش یابد و قیمت نفت در هفته اخیر افت شدیدی را تجربه کند. «دنیای اقتصاد» در گزارشی با عنوان «مثلث فشار بر بازار نفت» این موضوع را بررسی کرده است. قیمت نفت در کمتر از ۱۰ روز گذشته حدود ۸ درصد افت قیمت را به ثبت رسانده است.
این موضوع عربستان وابسته به درآمد نفت را نگران کرده و به انتشار بیانیه نماینده این کشور در اوپک منجر شد. آنطور که رویترز گزارش داده است، او اعلام کرده که سطح صادرات نفت این کشور در ماه جاری در سطح ماه گذشته باقی خواهد ماند و در ماه آینده نیز حدود ۱۰۰هزار بشکه کاهش خواهد یافت. برآوردها نشان می‌دهد صادرات نفت عربستان در ماه ژوئن ۲/ ۷ میلیون بشکه در روز بوده که نسبت به ماه مه حدود ۲۲۰ هزار بشکه رشد داشته است. ادیب الاعما تاکید کرده که عربستان به دنبال رفع تقاضای مشتریان خود است و در عین حال به توافق نفتی برای کاهش تولید پایبند باقی می‌ماند. نماینده عربستان در اوپک نگرانی‌ها درخصوص اینکه این کشور و متحدانش عرضه شدید نفت را راهی بازار خواهند کرد بی‌اساس خواند. او تاکید کرد که بازاری با مازاد عرضه، تهدیدی برای سرمایه‌گذاری در نفت محسوب می‌شود. بر اساس این بیانیه میزان تولید نفت عربستان در ماه جاری نیز در سطح کمتر از ۵/ ۱۰ میلیون بشکه در روز باقی خواهد ماند. این در حالی است که برخی منابع اعلام کرده‌اند عربستان قصد داشته در ماه جاری تولیداتش را به ۸/ ۱۰ میلیون بشکه در روز برساند.
تحلیلگران این اقدام عربستان را به دنبال نگرانی از افت قیمت نفت اعلام کرده‌اند. بلومبرگ با «غیرمعمول» خواندن این بیانیه از قول مارتیان ریتز، مدیر برنامه مورگان استنلی نوشته است: «عربستان سعودی و چند عضو دیگر اوپک صادرات را بسیار جلوتر از اعمال تحریم‌ها علیه ایران افزایش داده‌اند و ناسازگاری زمانی موجب افت قیمت نفت شد.» کارشناس سوسایته جنرال نیز با بیان اینکه سعودی‌ها نگران افت قیمت نفت هستند، گفته است: «آنها می‌خواهند قیمت نفت را بین ۷۰ تا ۸۰ دلار نگه دارند.» آمیرتا سن، تحلیلگر انرژی اسپکت نیز بر این باور است که عربستان در فروش بشکه‌های نفت اضافه خود با مشکل مواجه شده است. او گفته است افزایش تولید شورای همکاری خلیج فارس و روسیه در حالی اتفاق افتاده که پالایشگاه‌ها ظرفیت اضافی برای پالایش این نفت ندارند. سایت خبری سی‌ان‌بی‌سی نیز این اقدام عربستان را با عبارت «شکست ترامپ» توصیف کرده و نوشت: «عدم افزایش تولید عربستان ضربه‌ای به دونالد ترامپ است که خواهان افزایش تولید اوپک برای کاهش قیمت بنزین در آمریکا شده بود.» جان کیلداف، تحلیلگر بازار نفت بر این باور است که «افت شدید قیمت نفت سعودی‌ها را ترسانده و آنها در تلاشند که کمی بیشتر پارامترهای بازار نفت را اندازه بگیرند.»
آنطور که «دنیای اقتصاد» پیش از این در گزارشی با عنوان «قمار اقتصادی سعودی‌ها» نوشته بود، «طرح افزایش تولید عربستان می‌تواند به اقتصاد این کشور آسیب بزند و پادشاهی را از میلیاردها دلار درآمدی که بیش از بسیاری از اعضای اوپک به آن نیاز دارد، محروم کند.» چراکه اگر عربستان ۵۰۰ هزار بشکه بر تولیدات خود بیفزاید و میزان تولیدات خود را به سطح پیش از اجرای توافق در دسامبر ۲۰۱۶ برساند، اما در مقابل قیمت نفت در سال جاری تنها یک دلار از متوسط کنونی کمتر شود یعنی به ۶۹دلار بر بشکه برسد، این کشور هیچ سود مالی از افزایش تولید خود به دست نخواهد آورد؛ یعنی درآمد این کشور در سال ۲۰۱۸ با تولید روزانه ۵/ ۱۰ میلیون بشکه و قیمت ۶۹ دلار با شرایطی که حدود ۱۰ میلیون بشکه در روز نفت تولید کند و قیمت‌ها بین ۷۰ تا ۷۱ دلار باقی بماند، تفاوت چندانی نمی‌کند. صندوق بین‌المللی پول نیز اعلام کرده عربستان به نفت ۸۸ دلاری برای تامین هزینه‌های خود نیازمند است؛ بنابراین این کشور با قیمت‌های کنونی نفت با کسری بودجه شدید مواجه خواهد شد و احتمالا مجددا به استفاده از ذخایر ارزی خود رو بیاورد.
حفظ اتحاد در اوپک؟
اما حلیما کرافت، کارشناس آربی‌سی کپیتال مارکت، با تاکید به نیاز عربستان برای حفظ کف بازار نفت، بر این باور است که سعودی‌ها این اقدام را در راستای افزایش اتحاد در اوپک انجام داده‌اند. کرافت گفته است، نماینده عربستان در اوپک در تلاش است تنش‌ها و نگرانی‌ها از اقدامات و افزایش تولید عربستان به درخواست ترامپ را کاهش دهد و احتمال برهم خوردن توافق نفتی را منتفی کند. بیانیه نشست اخیر اوپک با ابهامات بسیاری منتشر شد. در حالی که ایران می‌گوید این بیانیه به معنای حفظ توافق نفتی و سهمیه اعضا تا پایان سال ۲۰۱۸ است، عربستان اعلام کرده از این پس تنها سقف تولید اوپک اهمیت دارد، نه میزان پایبندی هر یک از اعضا به توافق. تعبیر عربستان از توافق نفتی می‌تواند به افزایش افسار‌گسیخته تولید کشورهای عضو اوپک منجر شود و توافق نفتی را به‌طور کامل لغو کند. آمار نشان می‌دهد در ماه ژوئن علاوه بر عربستان، هر کشوری که توان افزیش تولید داشته تولیدات خود را افزایش و میزان پایبندی‌اش را کاهش داده است. البته این نشانه نگران‌کننده‌ای برای سعودی‌ها محسوب می‌شود.
منبع:ویکی پدیا-روزنامه دنیای اقتصاد