ایده گفت و گوی تمدنها برای اولینبار از سوی ، رئیس جمهور دوره اصلاحات مطرح شد که از سوی جوامع داخلی و خارجی خصوصاً سازمان ملل متحد مورد استقبال قرارگرفت تا آنجا که دیبر کل سازمان ملل سال 2001 را سال گفت و گوی تمدنها نامگذاری کرد.
30 شهریور ماه هر سال در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران به نام روز گفت وگوی تمدنها نامگذاری شد. روز گفتوگو یا سال گفتوگوی تمدنها زمینهای برای تسری دادن گفتوگو و گفتوگوی تمدنها به عرصههای دیگر است.
امروزه که فرهنگها تأثیرگذارتر از موضع مستقیم سیاست هستند، مشترکاتی در حوزههای فرهنگی میتوان یافت که بر حوزههای سیاسی مقدم بوده و از رخداد بسیاری از آنها جلوگیری میکند.
حاملان این مقوله عالمان ادیان، اندیشمندان، هنرمندان، محققان، نهادهای مدنی و فرهنگی و علمی هستند که با درایت کامل میتوانند زمینهساز و تغذیه کننده بسیاری از نیازهای فکری و روانی بشر امروز گردند.
ارتباط تمدنها و فرهنگ میان نسلهای مختلف در غنیسازی فکر، تمدن و فرهنگ انسانها سهیم بوده است. گفت و گوی میان فرهنگها و تمدنها در نزدیک ساختن ملتها و دولتها و از بین بردن موانع ارتباط آنها با یکدیگر نقش بسزایی دارد.