یزدفردا

یادداشت-مقالات علمی-پیشنهادات-همایشها


مقدمه و سابقه:
یزدفردا -هدایت كارگر شوركی "دیری است كه برگزاری همایشهای علمی در اكثر كشورهای پیشرفته و در حال توسعه جهان، شیوه ای متداول و مرسوم برای تسریع جریان توسعه علمی و هماهنگی میان صاحبنظران علمی و حرفه ای در حوزه های مختلف محسوب می شود. اینگونه نشستهای علمی بعنوان رسانه ای موثر در جهت ایجاد ارتباطات اثربخش میان نظریه پردازان و بهره برداران دانشهای گوناگون، از نقشی بالقوه كلیدی در تسهیل فرایند توسعه دانش بنیان جوامع، برخوردار هستند.
در كشور ما نیز چندی است كه الگوبرداری از این تكنیك توسعه علمی، در اشكال و انحاء مختلف آغاز شده و گاه بصورتی افراطی و فارغ از تحلیل اثربخشی و كارآمدی برگزاری چنین محافلی، تب برپایی همایشها علمی، بر پیكر نه چندان سلامت جامعه علمی كشورمان، سایه می افكند. در این میان هم برخی فرصت طلبان می كوشند تا از اوضاع نابسامان و سلیقه ای برگزاری همایشهای علمی، دستاوردهای مادی و معنوی نامشروع و غیرقانونی كسب نمایند.

چالشها و تنگناها:
برخی از مهمترین كاستیها و نقائص برگزاری همایشهای علمی نامناسب در كشور را می توان بدین شرح برشمرد:
- برگزاری همایش برای برخی از اشخاص حقیقی و حقوقی، بصورت منبعی مطمئن جهت سودآوری و كسب درآمد تبدیل شده است. گاه، مدیران حرفه ای چنین محافلی، تنها با هدف بیشینه سازی سود خود حاضرند تا حد امكان از كیفیت و كمیت اجزا و مولفه های یك همایش علمی بكاهند.
- بی سامانی در این حوزه سبب شده تا تعرفه شركت در همایشهای علمی از هیچ منطق یا مقررات مشخصی تبعیت نكرده و حتی بدون توجه به تعداد و قدرت حامیان مالی همایش، تنها به سلیقه و تشخیص برگزاركنندگان همایشها بستگی داشته باشد.
- هیچ تضمین عینی برای اطمینان بخشی در مورد حصول دستاوردهای موردانتظار همایش و تحقق اهداف از پیش تعیین شده اش وجود ندارد. بسیاری از این گردهمایی ها تنها برای رفع تكلیف و بدون آنكه پایشی اولیه پیرامون اثربخشی و نتایج انها صورت پذیرند، برگزار می شوند.
- وجود ارتباطات غیررسمی حاكم بر محافل علمی كشور نیز گاه سبب شده تا پذیرش یا رد مقالات پیشنهادی به این همایشها، چندان بر اساس ملاكهای معتبر علمی صورت نپذیرد.
- صرف نظر از آنكه كیفیت برخی از مقالات پذیرفته شده در این همایشها (به دلایل فوق الذكر) از استانداردهای حداقلی نیز برخوردار نیستند، نحوه ارائه شفاهی مقالات نیز عموما نامناسب و غیربهینه می باشد. حتی گاهی مقالاتی كه ارزش علمی بالایی دارند بدلیل ضعف نویسنده در ارائه حضوری مطالب، بسیار نامناسب و بی كیفیت جلوه می كنند.
- از سوی دیگر بسیاری از شركت كنندگان در این همایشها نیز بویژه اگر از قاطبه كاركنان دولتی باشند، همتی برای بهره گیری هرچه بیشتر از محتوای همایشها مصروف نداشته و تنها به حفظ حداقل حضور فیزیكی برای دریافت گواهینامه شركت در همایش بسنده می كنند.
- همچنین موازی كاری و اقدام به برگزاری همایشهای تكراری، همپوشان و غیرضروری، از جمله دیگر آفات این سیستم محسوب می شود.

آثار و پیامدها:
آنچه بر اثر نقائص فعلی نظام برگزاری همایشهای علمی كشور بر سر جامعه علمی و اجرایی ایران آمده را می توان اینگونه شرح داد:
- كاهش شدید اعتماد صاحبنظران علمی و اجرایی به اثربخشی همایشهای داخلی
- صرف هزینه های گزاف و معمولا از اعتبارات هزینه ای دولت برای برگزاری این همایشها
- تبدیل شدن چنین همایشهایی به كانالی جهت سوءاستفاده و ثروت اندوزی برخی فرصت طلبان
- اتلاف وقت ارزشمند بسیاری از كارشناسان و مدیران دولت و بخش خصوصی در اینگونه محافل




ریشه ها و دلایل:
شاید بتوان ریشه اصلی چنین چالشهایی را در ضعف نظام مدیریت همایشهای علمی كشور دانست. گرچه در وضعیت فعلی نیز تلاشهایی اندك و عموما ناموفق برای مدیریت این نظام از سوی نهادهای مسئول صورت می پذیرند اما ناكارآمدی چنین برنامه هایی سبب شده تا آثارو پیامدهای پیش گفته عارض شوند. به نظر میرسد دلیل ریشه ای این نابسامانیها را باید در ضعف مدیریت جامعه علمی كشور بر این رسانه پرهزینه قلمداد كرد:

مدل پیشنهادی:
با هدف حل ریشه یا مشكلات بیان شده و نیز بمنظور ارتقای اثربخشی و كارآمدی برگزاری همایشهای علمی كشور، مدل جامع مدیریت همایشهای علمی بدین شرح پیشنهاد می گردد:
الف) تشكیل "انجمن حمایت از شركت كنندگان در همایشهای علمی" با ماهیت غیردولتی و به شكل یك سازمان مردم نهاد یا نهاد عمومی غیردولتی با عضویت نمایندگانی از:
- دانشگاه ها و مراكز آموزش عالی كشور
- پژوهشگاه ها و موسسات تحقیقاتی فعال كشور
- خبرگان حرفه ای حوزه های مختلف از جمله چهره های ماندگار علوم گوناگون
- مركز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی
- معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری
- موسسات حرفه ای برگزاری همایشهای علمی
- مدیران و كارشناسان دستگاه های دولتی و شركتها بخش خصوصی
ب) تدوین و اجرای نظام تشخیص صلاحیت و رتبه بندی داوطلبین حقوقی برگزاری همایشهای علمی بر اساس ملاكهای تخصصی
ج) صدور مجوز برگزاری همایشهای علمی و نیز تعیین تعرفه شركت در همایش توسط این انجمن بر اساس درخواستهای واصله و انطباق آنها با اولویت بندی های صورت گرفته و نیازسنجی های كارشناسی
د) نظارت دقیق بر كیفیت مراحل مختلف برگزاری همایش (شامل فراخوان مقالات، داوری، ارائه سخنرانیها، انتشار اسناد همایش و...)
ه) اعلام عمومی نتایج حاصل از ارزیابی ها در خبرنامه یا وبگاه تخصصی انجمن بهمراه انتشار "فهرست سیاه" شامل اسامی موسسات خاطی از استانداردهای تعیین شده و سخنرانان یا شركت كنندگان متخلف از مقررات ابلاغی
و) تشكیل و روزآمدسازی بانك اطلاعات همایشهای علمی ایران و انتظار ان بمنظور بهره گیری پژوهشگران و محققان


مزایا و كاربردها:
اجرای چنین مدلی می تواند ضمن ایجاد اطمینان از رعایت استانداردهای حداقلی در برگزاری همایشهای علمی، بسیاری از هزینه های مشترك اینگونه محافل را نیز كاهش داده و در مجموع، همایشهای بهره ورانه تر در جامعه علمی كشور ترتیب دهد. ایجاد ارتباط میان ذینفعان مختلف همایشها از جمله موسسات برگزاركننده، حامیان مالی، مقاله دهندگان، شركت كنندگان و... نیز از این طریق بسیار، سریعتر و موثرتر برقرار خواهد شد. ضمن آنكه زمینه های احتمالی سوءاستفاده فرصت طلبان نیز كاهش خواهد یافت.

یزدفردا