یزدفردا
پایگاه خبری و تحلیلی
امنیت و نقش آن در توسعه صنعت گردشگری
امنیت و نقش آن در توسعه صنعت گردشگری
یزدفردا -حمید کاظمی فرد . راهنمای تور:صنعت جهانگردي در سطح جهاني براي بيش از 200 ميليون تن شغل ايجاد كرده و حدود 11 درصد از كل اشتغال جهاني را به خود اختصاص داده است. بديهي است كه با توسعه اين صنعت به خصوص با پيش بيني‌هايي كه WTO تا 2010 و 2020 انجام داده، آمارهاي ياد شده نيز افزايش خواهند يافت و در اين ميان توريست هاي موجود در سبد جهاني عايد كشورهايي خواهد شد كه بسترهاي لازم از جمله امنيت و خدمات را در بهترين شكل موجود آماده كرده‌اند.
اكنون گردشگري به عنوان يك صنعت درآمدزا و رونق‌دهنده چرخ‌هاي اقتصادي كشور، نقش مهمي در ارتباط بين ملل و اقوام در جهان دارد. از همه مهمتر اينكه جهانگردان قرار است براي ايران سفيراني باشند تا كشور ما و امنيت موجود در آن را همانطور كه هست، در عرصه بين‌الملل توصيف كنند. شايد از اين رو باشد كه گردشگران پس از سفر، تصوير ايران را با آنچه در روز اول در ذهن داشتند مغاير مي‌دانند.
در این مقاله سعی بر آن است که جایگاه و اهمیت واقعی این واژه در توسعه گردشگری کشورها و مقصدها مشخص و سپس با ارائه نمونه‌ها و مثال‌های بارز اهمیت آن را در رشد و توسعه پایدار گردشگری بشناسیم.
اگر امنیت را به‌عنوان اساسی‌ترین و مهم‌ترین رکن توسعه گردشگری معرفی کنیم، سخنی گزاف نگفته‌ایم. چون دوام و پایداری این صنعت با وجود امنیت کامل میسر خواهد بود.
بنابراین، یکی از عوامل مهم توسعه گردشگری در کشور امنیت است. به عبارت دیگر، یکی از شاخص‌های امنیت، توسعه گردشگری در کشور است که می‌تواند در قالب‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تجلی پیدا کند.
همین طور وجود صنعت گردشگری در یک منطقه و تردد گردشگران در یک مقصد موجب به‌وجود آمدن امنیت می‌شود، اما این قضیه همیشه صادق نیست، چون در برخی مواقع وجود پدیده گردشگری و رفت و آمد گردشگران باعث نا امنی شده است.
با این وجود صنعت گردشگری و مقوله امنیت ارتباط تنگاتنگی با هم دارند. یعنی اگر امنیت نباشد، صنعت گردشگری نیز عرض اندام نخواهد کرد. امنيت در معناي گسترده يكي از مهمترين مسائلي است كه در ميزان تقاضاي گردشگران خارجي براي سفر به ايران و هر كشور ديگر تأثير‌گذار است. به اين ترتيب امنيت داخلي و ملي شاخص‌ترين عامل گسترش گردشگري در هر كشوري است كه مي‌خواهد خود را با مشخصات كشورهاي پيشرو در امر توريسم تطبيق دهد.
اكنون كارشناسان گردشگري بر اين باورند كه رابطه امنيت ملي و گردشگري بايد مورد توجه قرار گيرد؛ به طوري‌كه تعريف جديدي از امنيت ملي در سايه حضور گردشگران خارجي و شناخت واقعيت‌هاي داخلي و انتقال آنها به خارج يك ابزار ضروري و لازم است.
نقش و تاثير صنعت جهانگردي در ترسيم امنيت ملي يك كشور چنان است كه اكثريت كشورهاي توسعه‌ي يافته با وجود دارا بودن منابع كلان اقتصادي و درآمد، ترجيح مي‌دهند بر روي صنعت توريسم متمركز شوند. حضور مستقيم بازديدكنندگان و گردشگران در يك كشور علاوه بر توسعه‌ي اقتصادي و تبادلات فرهنگي، آن كشور را به عنوان يك قطب امن گردشگري به جهانيان معرفي مي‌كند.
همچنین كارشناسان بر اين باورند كه رشد و توسعه اقتصادي پديده‌اي كاملا امنيت محور بوده و يكي از بخش‌هاي اقتصادي كه در صورت عدم وجود امنيت به شدت آسيب مي‌بيند، صنعت گردشگري است. همچنین توسعه‌ي صنعت گردشگري در هر كشور نشان از ثبات امنيت ملي در آن كشوراست و توسعه‌ي امنيت ملي در كشورهاي مختلف موجب رشد خارق‌العاده‌ي صنعت گردشگري در دهه‌هاي اخير می باشد و گردشگران هيچگاه در مناطق آسيب‌زده و ناامن حاضر نمي‌شوند و طبيعي است كه قبل از برنامه‌ريزي براي آغاز يك مسافرت، تلاش مي‌كنند تا اطلاعات كافي در خصوص امنيت و ايمني منطقه‌ي مقصد را به دست آورند و موفقيت در جذب گردشگران و شركت‌هاي بزرگ و تور‌گرداني جهان، ثبات و ضريب امنيت ملي را افزايش مي‌دهد. رابطه‌ي بين گردشگري و امنيت ملي، دو سويه است. در صورتي كه گردشگر بيشتري جذب شود به همان نسبت تصوير مثبت‌تري از ايران در مجامع بين‌المللي ايجاد مي‌شود. امنيت در معناي گسترده يكي از مهمترين مسائلي است كه در ميزان تقاضاي گردشگران خارجي براي سفر به ايران تأثير‌گذار است. جهانگردان به كشورهايي سفر مي‌كنند كه مخاطرات امنيتي در آن احساس نكنند و روبرو شدن كشورها با موج گردشگران اين موضوع را القاء مي‌كند كه امنيت در آن منطقه وجود دارد .
همانطور که در ابتدا گفته شد یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی که رونق و توسعه گردشگری در گرو آن است، «امنیت گردشگران و مقصدهای گردشگری» است . در ادامه به برخی عوامل تهدید کننده امنیت ملی و بین المللی و تاثیر آنها بر کاهش ورود گردشگران به کشورهای مختلف با ذکر مثال می پردازیم .
ناپایداری جریانات سیاسی داخلی برخی کشورها ، همچون اوضاع کنونی ، پاکستان، عراق، افغانستان ، لبنان ، فلسطین و این اواخر گرجستان و غیره به علاوه جنگ بین المللی علیه تروریسم باعث کاهش و رکود گردشگری در بسیاری از کشورهای جهان شده است.
با رکود و کاهش مسافرت به‌دنبال جنگ خلیج فارس و پس از آن حوادث ۱۱ سپتامبر، متخصصان بازاریابی و دولتها تلاش زیادی کردند تا دوباره امنیت را به مقاصد گردشگری باز گردانند.
کشور لبنان به‌عنوان یکی از زیباترین کشورهای‌های خاورمیانه یک مقصد دیدنی برای گردشگران اروپایی محسوب می‌شود و توانست در سال ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ به ترتیب ۲۷۸۰۰۰/۱ و ۱۴۰۰۰۰/۱ نفر گردشگر خارجی را جذب کند، اما با وقوع جنگ ۳۳روزه با اسرائیل صنعت گردشگری این کشور دچار رکود و آسیب جدی شد.
به‌طوری که تعداد گردشگران ورودی به این کشور در سال ۲۰۰۶ با کاهش ۸/۶ درصدی به ۰۶۴۰۰۰/۱ نفر رسید. متولیان گردشگری این کشور پس از جنگ گزارش دادند که هتل‌های این کشور خالی از مسافر شده و بسیاری از تأسیسات و امکانات گردشگری بر اثر اصابت گلوله و بمب به شدت تخریب شدند.
اکنون این کشور با تلاش مضاعف درصدد بازسازی تأسیسات گردشگری و تلاش در جهت بازگرداندن امنیت به منطقه است تا بدین وسیله گردشگران با آرامش خاطر به دیدن لبنان بیایند.
دیگر تجربه‌های تلخ که صدمات جبران ناپذیری بر صنعت گردشگری جهان وارد کرد حوادث تروریستی یازده سپتامبر بود که طی آن برج‌های دو قلوی آمریکا در آتش سوختند و بزرگترین لطمه را بر فعالیت‌های جهانگردی و صنایع وابسته وارد کرد.
با زیر سؤال رفتن امنیت گردشگری در بزرگترین مقصد گردشگری جهان، نیویورک، مسافران از ترس و وحشت دیگر حاضر نمی‌شدند سوار هواپیما شوند و امنیت در این وسیله نقلیه سریع السیر زیر سؤال رفت.
شرکت هواپیمایی سوئیس ایر اعلام ورشکستگی کرد، خطوط هوایی بسیاری از کشورهای جهان به‌دلیل کمبود مسافر پروازهای خود را لغو نمودند و تا حد ورشکستگی پیش رفتند و نیروهای انسانی خود را تعدیل نمودند.
در سال ۲۰۰۱ صنعت گردشگری بسیاری از کشورهای جهان آسیب جدی دید و تعداد زیادی از گردشگران بین‌المللی سفرهای کوتاه مدت و درون منطقه‌ای را به جای سفرهای طولانی ترجیح دادند.
همچنین در همان سال حوادث تروریستی دیگری در شهر جاکارتا پایتخت اندونزی اتفاق افتاد.
مجموع این اتفاقات باعث شد که کشور اندونزی بسیاری از گردشگران بین‌المللی خود را از دست دهد و برای بازیابی امنیت به کشور هزینه‌های گزافی بپردازد.
حملات تروریستی دیگری که در آوریل ۲۰۰۲ در جزیره ژبرا در تونس به وجود آمد بسیاری از گردشگران را به کام مرگ کشاند.
در مومبای هند ۱۱ جولای ۲۰۰۶ در یکی از مناطق شلوغ و پر تردد هفت بمب تروریستی منفجر شد که بیش از ۲۰۰ نفر کشته و ۷۰۰ نفر مصدوم شدند.
همین طور در ۷ جولای سال ۲۰۰۵ بمب گذاری متروی لندن گزارش شد که تأثیر منفی زیادی بر صنعت گردشگری بسیاری از کشورها گذاشت. علاوه بر بمب گذاری مترو، شیوع بیماری جنون گاوی در سال ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ در چند منطقه بریتانیا صنعت گردشگری این کشور را تحت تاثیر منفی قرار داد.
همان طور که فعالیت‌های تروریستی، جنگ و کودتاهای داخلی، قاچاق انسان و مواد‌مخدر، آدم ربایی و غیره تهدیدی عمده برای گردشگری محسوب می‌شوند، بلایای طبیعی نظیر زلزله، طوفان، سونامی، بهمن، بیماری‌های واگیر همچون سارس، مالاریا و آنفلوانزای مرغی و غیره در کاهش امنیت یک منطقه تأثیر زیادی داشته و به نوبه خود صنعت گردشگری مناطق مختلف جهان را دچار رکود کرده و رشد و آهنگ توسعه گردشگری را در برخی مناطق متوقف، کند یا کاهش داده است.
در ۱۶ نوامبر ۲۰۰۲ یک سال بعد از حوادث تروریستی ۱۱ سپتامبر، حادثه تلخ دیگری دامنگیر صنعت گردشگری این بار نیز در شرق آسیا شد.
بیماری سارس (بیماری حاد تنفسی) در شهر Foshan استان Guangdong چین شایع شد. این بیماری مسری قابلیت انتشار در مسیرهای پروازی بین‌المللی را دارد.
طبق آمار و اطلاعات سازمان بهداشت جهانی ۸۱۰۰ مورد به این بیماری مبتلا شدند که ۹۱۶ نفر فوت نمودند.
هر چند که تعداد تلفات این بیماری به نسبت کم بود اما تأثیر عمده‌ای بر مسافرت و جهانگردی گذاشت.
اثرات اقتصادی این پدیده بر کشور مالزی – که فقط ۵ مورد گزارش شده بود- بسیار سنگین بود.
صنعت گردشگری مالزی که دومین منبع درآمد ارزی کشور بعد از صنایع بود به شدت از بیماری سارس آسیب دید.
گردشگری ۸/۷ درصد GDP این کشور را در سال ۲۰۰۲ تشکیل می‌داد که با شیوع این بیماری در شرق و جنوب شرق آسیا تحت‌تأثیر قرار گرفت و منجر به لغو تورها و رزرو هتل‌ها گردید.
بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی شورای اقتصاد ملی مالزی گردشگران ورودی به رزرو بلیت هواپیما ۴۰ درصد کاهش یافت.
بدین ترتیب کشورهای آسیای شرق و جنوب شرق ناامن تلقی شدند و گردشگران برنامه‌های مالزی ۳۰ درصد کاهش یافته و نرخ اشغال هتل‌ها در سراسر کشور به ۳۰ تا ۵۰ درصد در مقایسه با سال قبل کاهش و تا آخر ماه آوریل همان دوره سفر خود را به نفع کشورهای اروپایی تغییر دادند.
در سال‌های بعد بیماری مالاریا و آنفلونزای مرغی نیز اثرات منفی بعدی بر صنعت گردشگری وارد کردند. بیماری آنفلوانزای مرغی نیز در کشورهای مختلف جهان شایع شد و گردشگران از رفتن به مناطقی که نشانه‌های بیماری آنفلوانزا دیده می‌شد، خودداری می‌کردند.
علاوه بر بیماری، این بار بلایای طبیعی بر صنعت گردشگری مستولی شد.
به گفته فرانسسکو فرانجیالی، دبیر کل سازمان جهانی جهانگردی بزرگترین و پر تأثیر‌ترین حادثه‌ای که تاکنون در تاریخ جهانگردی به وقوع پیوسته سونامی سال ۲۰۰۴ در اقیانوس هند بود.
این زلزله مهیب که در قعر اقیانوس و در سواحل سوماترای اندونزی به وقوع پیوست و امواج آن ۱۴ کشور را در اقیانوس هند دربر گرفت و بیش از ۲۳۰۰۰۰ نفر تلفات و ۷/۱ میلیون نفر بی‌خانمان شدند.
مدارس، بیمارستان‌ها، زیر ساختها، هتل‌ها، روستاها و کلیه تأسیساتی که در مسیر این سونامی مهیب بود کاملا تخریب و از بین رفتند.
در این زمان مردم کشورهای تایلند، مالدیو، هند، سری لانکا و غیره مشغول گذراندن تعطیلات کریسمس بودند.
گفته می‌شود این زمان فصل اوج گردشگری محسوب می‌شد و گردشگران از کشورهای مختلف برای گذراندن تعطیلات کریسمس به این مناطق آمده بودند.
اندونزی و تایلند بیشترین صدمه را دیدند و صنعت گردشگری این کشورها به شدت به رکود رسید.
در تایلند علاوه بر زیان‌های مالی تعداد کشته شدگان به بیش از ۸۲۰۰ نفر رسید که ۲۴۳۶ نفر را گردشگران خارجی از ۳۶ کشور مختلف دنیا تشکیل می‌داد.
مناطق توریستی تایلند نرخ اشغال هتل‌ها به سرعت کاهش یافت و در برخی مقاصد توریستی این نرخ تک رقمی شد! طبق آماری که وزارت گردشگری تایلند منتشر کرد نرخ اشغال هتل در ۹ ماه اول حادثه به کمتر از ۴۰ درصد رسید.
اما اقدامات لازم برای بازیابی پایداری گردشگری، امنیت گردشگران و حمایت از آنها صورت گرفت.
یکی دیگر از بلایای طبیعی مؤثر بر صنعت گردشگری جهان طوفان کاترینا در ۲۹ اگوست ۲۰۰۵ در شهر نئواورلئان در ایالت لویسیانا آمریکا بود.
که صدمات جبران ناپذیری بر سامانه سد شهری وارد کرد. این منطقه مقصدی توریستی با مشهوریت جهانی است و زادگاه Mardi Gras موسیقیدان جاز آمریکا و مرکزی برای میراث هنری و فرهنگی است.
این منطقه سالانه بین ۵/۸ تا ۱۰ میلیون گردشگر را جذب و تقریبا ۸۰۰۰۰۰ شغل ایجاد می‌کرد و جهانگردی دومین صنعت بزرگ منطقه بود.
با وقوع این طوفان سهمگین رودخانه می‌سی سی پی در نقاطی از شهر که ارتفاع پائین بود فوران کرد و تقریبا ۸۰ درصد از شهر زیر آب رفت.بسیاری از گردشگران در این شهر از بین رفتند و تعدادی نیز منطقه را ترک کردند و بسیاری از تأسیسات و امکانات گردشگری این منطقه نابود شده و از بین رفت، به‌طوری که صنعت گردشگری در همان سال به شدت کاهش پیدا کرد.
از دیگر بلایای طبیعی که اثرات و تلفات جانی و مالی فراوانی در بر داشت می توان به زلزله مهیب و مهلک بم سال ۱۳۸۲ در ایران اشاره کرد که بیش از ۶۰۰۰۰ نفر را به کام مرگ کشاند. بر اثر این زلزله « ارگ تاریخی بم» یکی از مهم ترین جاذبه های گردشگری ایران به‌طورکامل تخریب شد.
با توجه به مطالب فوق پیرامون امنیت در بخش بین الملل می توان به اهمیت این بخش در صنعت جهانگردی پی برد و اینکه ایجاد امنیت در بخش بین الملل رشد و یا رکود این صنعت را تحت الشعاع قرار می دهد و به نوعی ارتباطی دو جانبه و تنگاتنگ یا صنعت جهانگردی دارد .
اما در بخش امنیت داخلی
کشور ما در وضعیت مناسبی به سر می برد . هر چند که در این زمینه گاها مواردی به چشم می خورند که خود در بعضی مواقع بخش امنیت داخلی ما را زیر سوال می برد . شاید این موارد ناچیز و اندک باشند اما در بخش امنیت کوچکترین مسائل نیز باید بررسی و ریشه یابی گردند و با ارائه راهکاراهای مناسب و اعمال آنها این موارد به نقطه سفر برسند . مواردی همچون گروگانگیری یک توریست ژاپنی در سیستان و بلوچستان ، کشته شدن یک جهانگرد فرانسوی در اصفهان ، آشوب اشرار در سیستان و بلوچستان و گروگانگیری تعدادی از سربازان نیروی انتظامی و به شهادت رسیدن تعدادی از آنها ، ماجرای بم و به شهادت رسیدن تعدادی از هموطنانمان توسط اشرار ، شرارت های گروه پ ک ک در مرز ترکیه و عراق و غیره ... . اما در ابعاد کوچکتر نیز می توان به وجود موتورسوران در بافت های تاریخی و اماکن تاریخی که گاها برای جهانگردان مشکلاتی را ایجاد می کنند همچنین کیف قابی و به سرقت بردن اشیاء با ارزش جهانگردان ، بی انصافی در فروش اشیاء عتیقه به جهانگردان ، وجود ارازال و اوباش در بعضی از سایت های گردشگری کشور بخصوص در بافت های قدیمی و تاریخی کشور . اما با توجه به اجرای طرح امنیت اجتماعی توسط ماموران نیروی انتظامی و ساماندهی ارازل و اوباش در سطح شهر و ایجاد سایه امنیت و آرامش بر سطح شهرها و معابر و راههای کشور به نظر می رسد که این اقدامات کشور را در سایه امن و آرامی قرار داده است .
اما با توجه به آنچه که گفته شد پیرامون امنیت و نقش آن در توسعه صنعت گردشگری در بعد امنیت بین الملل و امنیت داخلی و شناسایی مشکلات و موانع آن راهکارهای زیر پیشنهاد می گردد .
گام اول در بهبود صنعت توریسم در ایران برقراری و تضمین امنیت فراگیر، هم در بعد خارجی و هو در بٌعد داخلی و ملی آن است. به منظور تحقق این هدف باید پس از برقراری امنیت کامل با به کارگیری وسایل ارتباطی و رسانه های بین المللی ، وجود امنیت کامل در کشور را به سمع و نظر عموم مردم و جهانگردان همه کشورهای جهان رساند تا تصویر نادرست فقدان امنیت در کشور ، مانع از رشد و توسعه صنعت توریسم نشود.
در بخش امنیت بین الملل
خوشبختانه کشور ما به خاطر داشتن سیاست تنش زدایی و گرایش با صلح و دوستی با سایر کشورها و مردمان دنیا مانع از ایجاد حوادث بین الملل شده است . اما انچه که مسلم است کشورهای استعمار گر که خواهان عدم پیشرفت و استقلال ایران هستند به روشهای مختلف و به ابزار های مختلف سعی بر برهم زدن اوضاع داخلی کشور و تغییر دیدگاهها و ذهنیت های سایر کشور ها نسبت به ایران را دارند و در این راستا از هر روش و ابزاری مضایقه نمی کنند و با انجام تبلیغات گسترده ای سعی در ناآرام جلوه دادن کشور ایران و اینکه مردمان ایران تروریست می باشند را دارند اما واقعیت خلاف این می باشد و کشور ایران کشوری است با درصد امنیت و آرامش بالا و دارای حکومت و مردمانی صلح طلب. در این راستا و در جهت خنثی نمودن تبلیغات گسترده دشمنان می توان :
1. با ایجاد شبکه های ماهواره ای و انجام تبلغات کشور و موقعیت و جو حاکم بر کشور را به نحو احسن به سایر ملل معرفی کرد .
2. ارایه راهکارههایی برای از بین بردن مشکلات دیپلماتیک جهانی.
3. برگزاری نمایشگاهها و همایشها اختصاصی در سطح بین المللی جهت شناساندن ظرفیتهای گردشگری کشور ایران و شركت فعال در نمايشگاههاي بين المللي خارج از كشور.
4. تشویق مردم، سازمانها و ایرانیان خارج از کشور به سرمايه گذاري در زمینه گردشگری وحذف تمامي ريسكها و نااطميناني‌ها در این زمینه.
5. استفاده از تجربيات ديگر كشورها به ويژه کشورهای موفق در حوزه گردشگري.
در بخش امین داخلی :
1. افزایش امنیت مرزی و داخلی
2. جلوگیری از وقوع حوادث و رخدادهای داخلی بر علیه گردشگران بین المللی.
3. افزایش امنیت راههای ارتباطی و مواصلاتی.
4. تربیت نيروي انساني كارآمد و آشنا به زبانهای بين‌المللي.
5. تربيت پليس راهنما.
6. تسهیل در زمینه اخذ ویزا برای گردشگران خارجی
7. برگزاری همایش ها و سمینارهای مختلف در جهت توسعه و ارتقاء امنیت
8. آشنایی راهنمایان تور با مسائل امنیتی
9. برقراری امنیت در سایت های گردشگری بخصوص در زمینه تورهای طبیعت گردی و کویر نوردی
10. شناسایی مسیر تردد اشرار و عدم برگزاری تورهای گردشگری در این مسیرها
11. برخورد با موتورسواران که در نزدیکی بافتهای تاریخی مزاحمت هایی برای گردشگران ایجاد می کنند .
12. تامین امنیت برای گردشران در ساعت های خلوت و کم تردد در بافت های تاریخی
13. برخورد جدی با افرادی که به شکل غیر مجاز به راهنمایی جهانگردان می پردازند .
14. به همراه داشتن جی پی اس توسط راهنمایان تور در زمینه تورهای کویر نوردی
15. هماهنگی و برقرای تعامل دو جانبه بین دفاتر مسافرتی و گردشگری یا راهنمایان تور و نیروی انتظامی در ارتباط با برگزاری تورهای گردشگری بخصوص کویر نوردی و طبیعت گردی .
یزدفردا