یزدفردا
پایگاه خبری و تحلیلی
به گزارش تابناک یزد، از چندی پیش ساخت جداره های میدان امیرچخماق یزد توسط میراث فرهنگی از سرگرفته شد. این طرح با مخالفت و استعفای رئیس دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد مواجه شد. او در این گفتگو از قرارداد مشاوره این دانشکده درباره جداره ها می گوید.دکتر محمدحسین آیت اللهی رییس مستعفی دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد است. برای روشن شدن تمامی زوایای این پروژه، مصاحبه‌ای با دکتر آیت‌اللهی توسط سایت یزدنگاه انجام شده است که در ادامه می‌خوانیم.
آقای دکتر، کلیات طرح احیای امیرچخماق و دلیل مخالفت و اعتراض شما به نحوه اجرای این طرح چیست؟
من بیشتر از این جهت می‌خواهم صحبت کنم که در خصوص این پروژه یک مسیر طی شده است. قراردادهایی عقد شد، مشاوری برای آن انتخاب شد و درنهایت برای نظارت بر کار مشاور و داوری نهایی طرح، مسئولان دانشکده و پژوهشکده معماری بومی دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد را انتخاب کردند. گذشته تاریخی و شرایط شکلی که در حال حاضر پیش آمده است دو بحث مجزا هستند. چیزی که در حال حاضر، بیشتر مورد اعتراض بنده است، این نکته است که مشاوری اختیار شد و در ارتباط با بازوهایی که در حال حاضر در دست ساخت است، جداگانه از مشاور خواسته شد براساس مستندات تاریخی نظر خود را اعلام نماید. مشاور هم از نظر مستندات تاریخی که به‌دست آورده، ثابت می‌کند هم قسمت اولیه‌ی این بازوها که اجراشده و هم ادامه آنها مستندات تاریخی نداشته است، بنابراین این طرح را برای بررسی و کار کارشناسی بیشتر می‌گذارند. باز به دلیل اینکه میراث فرهنگی بر اساس طرحی که خیلی دستی تهیه شده بود، در نظر داشت این بازوها را ادامه دهد، تصمیم بر آن می‌شود که عامل چهارم هم در این‌باره نظر بدهد و عامل چهارم یعنی همان پژوهشکده‌ی معماری بومی دانشکده هنر و معماری. عامل چهارم در اسفندماه سال 93 این نظر که این طرح مستندات تاریخی ندارد را به‌صورت رسمی و کتبی به شهرداری ابلاغ می‌کند و اعلام می‌کند که ادامه بازوها به‌هیچ‌وجه درست نیست. اما در عمل اتفاقی که افتاده است، مخالف رأیی است که از طرف منتخب خود شهرداری ارائه شده است.
قرارداد مشاور و عامل چهارم هم‌چنان پابرجاست، بنابراین این سؤال پیش می‌آید که چرا نظر مشاور منتخب اعمال نمی‌شود؟ و حتی زمانی‌که عامل چهارم منتخب خودشان هم نظر مشاور را تأیید می‌کند باز بی‌توجهی می‌شود. من متأثر از اینکه نتوانستم تعامل مناسبی بین دانشکده و مسئولان مربوطه برقرار کنم، استعفای خود را تقدیم ریاست دانشگاه کردم. به‌هرحال مسائل این‌چنینی نیاز به هم‌فکری دارد.
برای آنچه که در حال حاضر در حال وقوع است، می‌شد صبر کرد تا مسائل مختلف آن حل‌شده و وفاق عمومی و متخصصان به‌دست آید. افراد صاحب‌نظری چون دکتر هادی ندیمی، دکتر مختاری و دکتر حبیبی با ادامه‌ی این بازوها مخالفت کردند، به ویژه به این شکل که در حال حاضر در حال ساخت است، ممکن بود به طرحی برسیم که اثرهای واقعی گذشته را نشان دهد، اما شکل بازسازی موردقبول خیلی‌ها نیست. من نمی‌توانم بحث‌های محتوایی را در قالب یک مصاحبه تلفنی ارائه نمایم، اما بحث شکلی طرح که با سرعت تمام در حال انجام است، مورد تأیید خیلی‌ها نیست و من از جانب خودم از دانشجوهایم و همکاران متخصصم عذرخواهی کردم که نتوانستم حرف دانشکده را منتقل کنم و به این دلیل استعفا دادم که شاید شخص بهتری بیاید و بتواند شرایطی را فراهم کند که این همدلی بهتر برقرار شود.
اخیراً عکسی منتشرشده که ادعا می‌شود این ساخت‌وسازها بر اساس آن، در حال انجام است. نظر شما در مورد این عکس چیست؟
این مسائل می‌رود روی بحث‌های محتوایی قضیه که خوب باید همه این مستندات تاریخی در کنار هم قرارگرفته و تفسیر شوند. عکسی که مشاور به آن تکیه می‌کند در حقیقت یک طرف بدنه امیرچخماق است و وقتی روبه‌روی آن می‌ایستیم، بخشی از سمت راست آن در راستای خود مسجد امیرچخماق است که می‌دانید خیلی جلوتر است. زمانی‌که جلوتر می‌رود، آنجا عقب‌نشینی می‌کند و در حقیقت یک شکل هندسی منظم نداشته است، چون آنجا به یک کاروان‌سرا و جایی که الآن دارند بازوهای قدیم را می‌سازند وصل می‌شده است. در واقع بر روی آثار به‌جامانده از کاروان‌سرا است که خوب این نکته ابهام است. من نمی‌توانم درستی یا نادرستی آن را صد در صد تأیید یا رد کنم، اما حداقل متخصصانی که متولی بوده‌اند، نظر دادند و مشخصاً گفته‌اند این شکلی که الآن در حال ساخت است، بر اساس مستندات تاریخی نیست و حتی اگر هم باشد، آیا قوانین بازسازی دقیقاً رعایت شده است؟ مضاف بر این مسائل، الآن بحث ترافیک و مغازه‌های اطراف هم مطرح است و وضعیت موجود جالب نیست. این جداره‌ها می‌آید تا نیم متری مغازه‌هایی که الآن وجود دارند وصل می‌شود و مسیر پیاده‌رو هم هست، خوب حقیقتاً به‌شدت احساس می‌شود که می‌توانست کار کارشناسی بهتری صورت بگیرد و شرایطی به وجود آید که همه باهم به یک طرح مناسب که تمام تبعات آن در نظر گرفته‌شده باشد برسیم. نظر کسبه، مردم و متخصصان برای این طرح مهم است و به نظر می‌آید این کار ضربتی، جایز نبوده است. اما من عرض کردم اعتراض من بیشتر به خاطر مسائل شکلی بوده است که باعث شد دانشکده هنر و معماری به‌عنوان یک تشکیلات علمی با بیش از بیست سال سابقه فعالیت زیر سؤال برود. حداقل درست این بود که این قرارداد را لغو می‌کردند با یک مشاور دیگری قرارداد می‌بستند یک عامل چهارم دیگری اختیار می‌شد و سپس نظر آنها را مورد تأیید قرار می‌گرفت و اجرا می‌شد. در حال حاضر من به این دلیل از جمع همکاران، معماران و شهرسازان عذرخواهی می‌کنم که نتوانستم حق مطلب را به‌درستی منتقل کنم.
آیا این ساخت‌وسازها از نظر فنی برای بنای اصلی مشکل‌ساز نیست؟
این هم جز مواردی است که ابهام دارد و باید در گزارش‌های کارشناسی بررسی شود. میزان بارگذاری و جرم‌گذاری در اطراف بناهای تاریخی تأثیر تازه‌ای می‌گذارد، که متخصصان امر باید توضیح بدهند. گروهی از متخصصان پیش‌بینی‌هایی کردند و برنامه‌ریزی‌هایی هم انجام دادند که حداقل من، شخصاً متوجه نشدم نتیجه‌ی آن چه شد. کار پرهزینه‌ای که ازنظر من در اولویت هم بود، اما الآن چنین طرحی که ممکن است به سازه صدمه هم بزند در اولویت قرار می‌گیرد و خوب این هم جز مواردی است که من به‌عنوان یک مسئول می‌خواهم به روی دانشجوها و همکارانم نگاه کنم و کاری کنم که این طرح حداقل به اسم دانشکده ما تمام نشود.
آیا اجرای این ساخت‌وسازها در ثبت جهانی یونسکو مشکل ایجاد نمی‌کند؟
تا جایی که من اطلاع دارم، مهم‌ترین بحثی که در ارتباط با ثبت جهانی مطرح است، بحث مدیریت پلان چنین پروژه‌ای است، که وقتی تصمیم بر ثبت در یونسکو گرفته می‌شود، اینکه آیا متخصصان در کنار مسئولان و مردم تعامل داشته‌اند یا خیر، ملاک واقع می‌شود. این خیلی مهم است، شاید خطاهایی ازنظر معماری و مرمت سرزده باشد، ولی چیزی که بسیار مهم است، برای ثبت جهانی هماهنگی و انسجام در مدیریت این پروژه‌ها است که باید بین مسئولان به وجود بیاید و همه مسئولان یعنی شهرداری، میراث فرهنگی، راه و شهرسازی، شورای شهر و ... از طرف دیگر مردم، دانشگاهیان و متخصصان باید در اجرای پروژه تعامل داشته باشند. نکته‌ای که در نهایت برای من مهم است، دانشگاه و حوزه دانشگاه است که باید در کل نقش بسیار مؤثری در محیط پیرامونی ایفا کند، چه در شرایط زیستی که ما الآن با آن مواجه هستیم از نظر آلودگی‌ها و ... و چه چهره و سیمای شهر که می‌تواند در روحیات مردم تأثیرگذار باشد و چه از نظر اقتصادی که می‌تواند سرآمد کشور شود. پتانسیل‌های یزد متعلق به جهانیان است، نه فقط یزد، بنابراین خواهش من این است که تلاش برای این تعامل صورت بگیرد و یقیناً حذف دانشگاه دردی را دوا نمی‌کند. باید تمرین کنیم تا همدلی ایجاد شود؛ به‌ویژه که می‌خواهیم میراث ارزشمند یزد را ثبت جهانی نماییم
رئیس میراث فرهنگی یزد: نظراتشان قابل دفاع نبود
به گزارش ایسنا، حکایت از طرح ساماندهی مجموعه‌ی امیرچخماق یزد آغاز شد، طرحی که از اواسط سال گذشته و براساس یک تفاهم‌نامه که شهرداری یزد با عامل چهارم یعنی دانشکده‌ی معماری یزد امضا کرد تا این عامل نیز امکان نظارت و ارائه‌ی نظر درباره‌ی نحوه اجرایی شدن این طرح ساماندهی را داشته باشد.
در واقع از حدود آذرماه سال گذشته، ساماندهی محدوده تاریخی میدان امیرچخماق یزد بار دیگر در دولت یازدهم کلید خورد، طرحی که با توجه به گفته‌های گاه و بیگاه مسئولان شهری و میراثی یزد از 20 سال قبل هم حرف داشته و هم در برخی مواقع عمل، اما باز هم پس از مدتی متوقف شده است.
و آخرین‌بار در بهمن ماه سال گذشته به گفته محمد مهدی شرافت، مدیرکل اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان یزد نوبت به عمل برای اجرای این طرح رسید، طرحی که تا آن زمان فقط با کف‌سازی میدان همراه بوده است.
حتی از همان زمان این انتقادها که در نهایت به دلیل بی‌توجهی به آنها رئیس دانشکده معماری یزد استعفا داد مطرح بوده است، چون شرافت در بهمن ماه سال گذشته به خبرنگار ایسنا گفته بود: «طرح در دست اجرا برای ساماندهی میدان امیرچخماق یزد، یک طرح قدیمی است که توسط شهرداری یزد به‌روز شده و دانشگاه معماری یزد به عنوان عامل چهارم قرار است روی این طرح نظارت داشته باشد. »
بخش‌هایی از طرح تا آن زمان تائید نشده بود و شرافت علت این اتفاق را نیز به این دلیل دانسته بود: «هر چند به دلیل نهایی نشدن طرح، هنوز به میراث فرهنگی استان ارائه نشده است، اما مسئولان مدیریت شهری این قضیه را مدنظر دارند که اگر طرح در دست اجرا نسبت به طرح‌های قبلی تغییراتی داشت، باید در شورای فنی استان و سپس شورای سیاست‌گذاری فنی سازمان میراث فرهنگی و
گردشگری مطرح و بررسی شود. »
و حالا با گذشت حدود شش ماه از آن زمان، بازار انتقادها آن‌قدر زیاد شده که به خاطرش یک رئیس استعفا می‌دهد. این بار نیز شرافت در گفت‌وگو با خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا، علت این کار را بررسی کرد.
وی با توضیح این نکته که یکی از برنامه‌های این اداره کل اجرایی کردن پروژه‌هایی است که طرح‌های مطالعاتی روی آنها انجام شده و با توجه به اینکه مراحل تصویب آنها حتی در دولت‌های گذشته انجام شده فعالیت مجدد این طرح‌ها را در دستور کار داریم، افزود: طرح «حسینیه تا حسینیه» که از میدان شهید مصطفی خمینی(ره) تا حسینیه شاه طهماسب و خیابان قیام تا مجموعه امیرچخماق را شامل می‌شود از جمله‌ی این طرح‌هاست که همه مراحل آن قبلا به تصویب رسیده بود، حتی بخش‌هایی از آنها به صورت علمی در گذشته کار شده بودند، مانند مرمت دو سوم از حسینیه امیرچخماق که در گذشته توسط میراث فرهنگی انجام شده بود.
او ادامه داد: برای اجرایی کردن این بحث و تکمیل آن، شهرداری یزد در دولت یازدهم عامل چهارم را وارد کرد، پیش از آن شهرداری به عنوان مجری طرح، میراث فرهنگی به عنوان ناظر، مشاوری که توسط شهرداری انتخاب شد به عنوان عامل سوم و مجموعه دانشکده معماری یزد به عنوان عامل چهارم که براساس قراردادی با شهرداری یزد به عنوان یک ناظر دیگر توسط شهرداری انتخاب شد، اما بحث انتقاد از اواخر سال گذشته در این زمینه توسط عامل چهارم مطرح شد.
شرافت درباره صحبت‌هایی که چند روز گذشته مبنی بر استعفای یکی از اساتید معماری این دانشکده برای مخالفت با اجرایی شدن طرح حسینیه تا حسینیه مطرح شده است، نیز گفت: وظیفه این دانشکده به عنوان عامل چهارم نظر دادن درباره طرح‌های مشاور بود. اما این عامل ناگهان درباره بخشی از پروژه نظر داد که مشاور هنوز هیچ طرحی برای آن نداده بود. در واقع عامل چهارم معتقد بود جداره‌های در دست اجرا در مسیر گردشگری تعریف شده نباید انجام شود.
وی تاکید کرد: این در حالی است که طرح در دست اجرا مصوبه عالی شورای معماری شهرسازی، کمیسیون ماده 5 و تاکیدات سید محمد بهشتی به عنوان رئیس پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی را با خود دارد. پس از مطرح شدن این مخالفت که در دی ماه سال گذشته مطرح شد برای اینکه بدانیم چرا طرح بالا دست را زیر سوال برده‌اند، خواستیم جلسه‌ای برگزار شود تا عامل چهارم نظرات خود را مطرح کنند، جلسه ی شورای فنی در اسفند ماه سال گذشته برگزار شد اما هیچ دلیل خاصی از سوی آن عامل مطرح نشد، بنابراین قرار شد پروژه روند خود را ادامه دهد.
شرافت با تاکید بر اینکه هیچ عامل چهارمی نمی‌تواند نقشی برای خود بالاتر از شورای عالی معماری و شهرسازی قائل شود، افزود: هرچند آنها می‌توانند نظر دهند اما در حال حاضر به عنوان یک مجموعه قانونی که استدلال‌ها را در این زمینه را بررسی می‌کند متوجه نمی‌شویم که عامل چهارم نسبت به چه اتفاقی اینگونه برخورد می‌کند؟
او گفت: متاسفانه درکی از آن اتفاقِ رخ داده ندارم و معتقدیم که این طرح می‌تواند به صورت کامل اجرائی شود.