یزدفردا

چيستي طرح جسورانه دولت نهم براي هدفمند کردن يارانه ها
فرهاد مهدوي- طرح تحول اقتصادي دولت نهم سوالات متعددي را دراذهان عمومي به وجود آورده است .رئيس جمهور محترم قرارگذاشته است حتي اگريک روزازعمر دولتش باقي مانده باشد آن را به اجرا در مي آورد.

یزد فردا: خبرگزاری جمهوری اسلامی:جسارت توام با صداقت رييس جمهورهم عده اي را به تحسين شجاعت وي در انجام کارها و پروژه هاي ملي وا داشته است و هم عده اي را به اظهار نگراني و بدگماني از اين عمل. اما آنچه که مشخص است اين است که هنوز قسمت هاي زيادي از اين طرح تحول اقتصادي مشخص نيست و اين کوه کم کم خود را از ميان دريا بيرون مي کشد، اما در اينجا ابتدا قله کوه ديده مي شود نه دامنه عظيم آن ...

سابقه هدفمندسازي يارانه ها
در مورد سابقه اين طرح اطلاعات دقيقي در دست نيست. محمدحسين شريف زادگان وزير رفاه دولت خاتمي مي گويد اين طرح سابقه اي 20 ساله دارد اما مهدي هاشمي فرزند آيت الله هاشمي رفسنجاني و از اعضاي حزب کارگزاران معتقد است که" پدرش در زمان رياست جمهوري اين طرح را به مجلس پنجم داده است که مجلس پنجم به خاطر بار تورمي آن را مسکوت گذاشته است. او مي گويد در 15 سال گذشته بحث هدفمند شدن يارانه ها دنبال شده است اما کسي توان انجام آن را نداشته است اين طرح يک جراحي بزرگ است که حتي اگر درد هم داشته باشد بايد انجام شود، اجراي اين طرح حتي اگر کار انتخاباتي هم باشد اشکال ندارد."
با اين حال اگر چه اکثر گروهها و جريانهاي سياسي نسبت به اجراي اين طرح عظيم اتفاق نظر دارند، اما در شيوه اجراي آن دچار ترديد و شک هستند؛ مصباحي مقدم رئيس کميسيون اقتصادي مجلس مي گويد اين طرح ممکن است موجي از ناآرامي را به وجود آورد. وي اجراي اين طرح را زير نظر مجلس شوراي اسلامي لازم مي داند.
خباز هم از نمايندگان اقليت مجلس مي افزايد: به خاطر تاثيرات گسترده اين طرح بايد ابتدا در بخش کوچکي از ايران اجرا شود به صورت آزمايشي، اما نمايندگان دولت با قاطعيت نسبت به اجراي اين طرح کمر همت بسته اند. مرتضي تمدن مشاور رئيس جمهور مي گويد: بر اساس سيستم هدفمند کردن يارانه ها در طرح تحول اقتصادي دولت، اخيرا پس از اجراي آن بخشي از يارانه ها حفظ و اصلاح شده بخشي صرف خدمات اجتماعي مثل بيمه ها خواهد شد و بخشي هم به صورت نقدي پرداخت مي شود.
تمدن، لازمه رسيدن به چشم انداز 20 ساله، اجراي کامل اصل 44 را اجراي اين طرح مي داند و مي گويد مطالعه اين طرح يک سال و نيم وقت دولت را گرفته است. در همين حال دکتر سيد شمس الدين حسيني ، وزير امور اقتصادي و دارايي با اظهار گلايه از دولتهاي قبل که اين طرح را به انجام نرسانده اند مي گويد: عليرغم بيماري مزمن اقتصاد ايران دولتهاي قبل هيچکدام از ترس هزينه هاي احتمالي هيچ کاري انجام ندادند. وي افزود: بر خلاف دولتهاي قبل که از ترس پيامدهاي تورمي از اجراي هدفمند کردن يارانه ها خودداري کردند دولت نهم بر اساس کار کارشناسي و مطالعات علمي دقيق به اين نتيجه رسيده که هدفمند کردن يارانه ها قطعا به صلاح کشور است، دولت آگاه است که نقدي کردن يارانه ها جهش قيمت ها را به دنبال دارد و برخي فشارهاي اجتماعي را ممکن است ايجاد کند اما تحمل درد کوتاه مدت به رونقي که در آينده نصيب کشور خواهد شد، مي ارزد.

ميزان يارانه هاي دولت
بودجه سال 87 نيز نشان مي دهد که دولت در سال جاري نزديک به 2/12 هزار ميليارد تومان يارانه واقعي مي پردازد.

دبير کار گروه تحول اقتصادي هم مي گويد: ما سالانه 78 هزار ميليارد تومان يارانه پنهان پرداخت مي کنيم.

با توجه به دو رقم اخير مبلغ کل يارانه آشکار و پنهان دولت چيزي در حدود 90 هزار ميليارد تومان است.

محمدباقر نوبخت نماينده سابق مجلس معتقد است که دولت در نظر دارد 6 هزار ميليارد تومان مربوط به يارانه کالاهاي اساسي، 12 هزار ميليارد تومان مربوط به يارانه وجوه اداره شده بانکي و 72 هزار ميليارد تومان آن نيز مربوط به يارانه حامل هاي انرژي است که به صورت نقدي بين سه گروه از دهک هاي جامعه تقسيم مي شوند.

طرح هدفمندي يارانه چيست؟

يارانه عبارت است از کمک بلاعوض نقدي و غيرنقدي دولت که به صورت مستقيم يا غيرمستقيم براي افزايش قدرت خريد واقعي مصرف کنندگان، افزايش قدرت فروش توليدکنندگان، عادلانه تر کردن توزيع درآمد، ثبات اقتصادي و جبران آثار ناشي از سياست هاي دولت به منظور حفظ يا ارتقاي رفاه اجتماعي اعطاء مي شود.

¤ تقسيم بندي انواع يارانه براساس اهداف دولت

در اين نوع تقسيم بندي يارانه ها به انواع يارانه اقتصادي، توسعه اي، اجتماعي، سياسي و فرهنگي طبقه بندي مي شوند.

1- يارانه اقتصادي: اين يارانه با هدف تخصيص بهينه منابع، تثبيت اقتصادي و توزيع عادلانه تر درآمد و با هدف کاهش هزينه هاي توليد يا حمايت از مصرف کنندگان کالا و خدمت خاص پرداخت شده، به شرطي که دريافت کنندگان نحوه عمل خود را تغيير داده يا تعديل کرده و از اين طريق توليد يا مصرف کالاي مورد نظر را تشويق کند.

2- يارانه توسعه اي: يارانه هاي توسعه اي براي شتاب روند توسعه اقتصادي کشور پرداخت مي شود. اين کمک ها به منظور تقويت زيربناهاي اقتصادي و اجتماعي جهت برقراري تعادل ميان سيستم توليد و مصرف و همچنين کمک به ايجاد موسسات تحقيقاتي و انتقال علوم و تکنولوژي، مرکز اطلاعات پايه اي، کمک به تحصيل دانشجويان داخل و خارج از کشور به منظور تقويت سرمايه انساني و ... پرداخت مي شود.

3- يارانه اجتماعي: يارانه هاي اجتماعي به منظور تامين اهداف اجتماعي پرداخت مي شوند، گرچه در پرداخت آنها مي تواند اهداف اقتصادي نيز مستتر باشد. يارانه هاي مستقيمي که براي پيشگيري از بروز خسارت هاي احتمالي از جمله کمک هاي مالي در جهت مطالعه کشف امور جنايي، نحوه رشد جمعيت، اوقات فراغت جوانان و زمينه هاي درمان، آموزش، تربيت بدني و ... پرداخت مي شوند جزء يارانه هاي اجتماعي محسوب مي شوند.

4- يارانه فرهنگي: يارانه هايي که دولت براي حمايت از بخش فرهنگ و هنر پرداخت مي کند در اين گروه جاي مي گيرند. مانند حمايت از تکثير متون قرآني، مذهبي، حمايت از مساجد و ...

تقسيم بندي مصاديق يارانه ها

- يارانه هاي مصرفي: اين يارانه ها به طور متوسط بيش از 80 درصد از کل يارانه هاي پرداختي را به خود اختصاص داده اند و به شيوه هاي گوناگون نيز اعطا مي شود. يارانه مصرفي در ايران شامل: يارانه گندم، آرد و نان، قند و شکر، شير و پنير، روغن نباتي، برنج، گوشت، چاي، مرغ و تخم مرغ و ... است.

- يارانه توليدي: حمايت مستقيم و غيرمستقيم دولت از توليد کنندگان مانند پرداخت يارانه کود، بذر، سم، بيمه محصولات کشاورزي و ... گاهي دولت در اين زمينه ارز دولتي ارزان در اختيار توليد کنندگان هم مي گذارد.

- يارانه توزيعي: توزيع دولتي و ارزان برخي از کالاهاي وارداتي براي کاهش قيمت تمام شده

- يارانه خدماتي: هزينه حمل کالاهاي اساسي کالابرگي روستايي و عشايري، کمک به تغذيه دانشجويان، تغذيه رايگان دانش آموزان، بن کارگري و کارمندي، کاغذ روزنامه، راه آهن، هزينه چاپ کالابرگ و ...

- يارانه صادراتي: کمک دولت براي حفظ بازارهاي صادراتي و بازاريابي به صورت تشويق صادرکنندگان

هدفمند سازي يارانه چيست؟

يارانه هدفمند؛ يارانه هايي هستند که مستقيما به گروه هدف بايد پرداخت شوند، گروه هدف مي تواند افراد فقير، کودکان يا هر قشري باشند. در روش پرداخت نقدي يارانه، کليه يارانه هاي موجود در کالاهاي اساسي و حامل هاي انرژي کماکان به مصرف کنندگان پرداخت مي شود ولي به جاي نظام کالابرگ در کالاهاي اساسي يا اعمال قيمت پايين تر نسبت به قيمت مرزي در مورد آرد و يا حامل هاي انرژي، در اين روش جديد سعي مي شود يارانه موجود به صورت عادلانه و بر اساس تعداد افراد خانوار به صورت نقدي به مصرف کنندگان پرداخت شود و دولت در اين رابطه هيچ گونه صرفه جويي مالي ندارد و تنها به رفع مشکلات موجود از جمله اصلاح نظام تخصيص منابع و جلوگيري از قاچاق خواهد پرداخت.

در اين زمينه احتمال چند نوع خطا و اشکال وجود دارد.

اول: ممکن است بسياري از خانواده هاي فقير و کم بضاعت و لازم الحمايه در هدفمند سازي يارانه از سبد حمايت دولت بي بهره يا حذف شوند.

دوم: در هدفمندسازي يارانه ها يکي از چالش هاي اصلي احتمال تحت پوشش قرار گرفتن خانواده هاي غير فقير است (مطالعات بسياري نشان داده است که خطاي دوم بيشتر از اول است)

سوم: عدم اتفاق نظر در مورد يک تعريف جامع و مانع از يارانه ها يکي از خلأهاي موجود در زمينه هدفمند کردن يارانه هاست.

چهارم: مشکل ديگر نحوه شناسايي گروههاي هدف براي پرداخت يارانه به آنهاست که اين معضل سالهاست دولتمردان ما را عاجز کرده است.


مراحل هدفمندسازي يارانه ها

1- تميز حوزه هاي مشمول يارانه (اعم از يارانه کالايي، مصرف کننده، خانوار، توليد کننده و ...)

2- بررسي عملکرد تغذيه اي خانوارهاي شهري و روستايي

3- اندازه گيري آثار رفاهي ناشي از کاهش (حذف) يارانه بر خانوارها و بخش هاي مختلف اقتصادي

4- شناسايي خانوارهاي مستحق دريافت يارانه به لحاظ نظري و کاربردي يا توجه به ويژگي هاي اقتصادي اجتماعي و شيوه هاي عملياتي کردن آن

5- تبيين معيارها و تعيين ميزان مطلوب يارانه

6- انتخاب بهترين شيوه و راهکار پرداخت يارانه
یزد فردا110