یزدفردا

اسفنديار رحيم مشاييحوريان بهشتي در ميهماني اسفنديار

بهراد مهرجو ؛«اسفنديار آمد.» اين بار دعواي بنزين يار رئيس دولت را به ميدان نکشيده بود. اسفنديار رحيم مشايي در ميهماني همسايگان ترک نيز شرکت نکرده بود که خبرساز شود. اسفنديار حوريان بهشتي را نيز به ميدان جدال هاي رسانه يي نکشيده بود. او قدم به ميداني گذاشت که بيش از دو دهه مروجان سرشناس آن به حاشيه کشيده شده بودند. اسفنديار هنگامي که رياست سازمان مطالعات جهاني شدن را برعهده گرفت، نويد آينده يي جديد را داد که اساس آن بر مبناي دکترين مهدويت استوار بود که اتفاقاً رئيس دولت نيز سرسختانه به آن اعتقاد داشت. زمستان به نيمه نرسيده بود ولي سرماي هوا آنقدر بود که ميهماني رئيس سابق مرکز جهاني شدن را به تباهي کشاند و سخنراني رئيس جديد را کم اهميت جلوه دهد هرچند اندکي بعد تحليل هاي مردان خارج از دولت اهميت گفتار اسفنديار را نمايان ساخت. اظهارنظرهايي که نويد از اتفاقاتي جديد مي داد؛ تحولاتي که ريشه در تاريخي 30 ساله داشت. دو روز قبل از آنکه همايش برگزار شود، اسفنديار يار صميمي رئيس دولت رداي رياست سازمان مطالعات جهاني شدن را بر تن کرده بود. او آمده بود تا يکسره از ديدگاهي جديد پيرامون پديده يي جهاني سخن براند. اسفنديار رحيم مشايي جايگزين محمد نهاوندياني شد که عده يي او را مردي مذهبي با گرايشات خاص در پديده جهاني شدن قلمداد مي کردند. گرايشاتي که گاهي به فعاليت هاي انجمن هاي ناکام دهه 60 تنه مي زد. اما اسفنديار نيز چندان متفاوت از نهاونديان نبود. اگر رئيس اتاق بازرگاني ايران حوزه رفته يي لقب گرفت که سازماني مطالعاتي را اداره مي کرد، اسفنديار نيز چهره يي به شمار مي آيد که هدايت جلسات اخلاقي کابينه را برعهده گرفته بود. نهاونديان به ياري خاتمي به رياست سازمان رسيده بود هرچند سال هاي حضورش با تحولي همراه نبود و پژوهشي در کارنامه سازمان مطالعات جهاني شدن به ثبت نرساند. گذر از نهاونديان و غلتيدن در دامان اسفنديار نيز با تحولي همراه نبود. چه مشايي بيش از آنکه در بند مطالعات دانشگاهي پيرامون جهاني شدن باشد، در قيد عقايدي گرفتار آمده که نمونه هايي از آن را در اولين روز همايش جهاني شدن به نمايش گذاشته بود. اسفنديار اما چهره ناشناسي نبود، چه او يک سال قبل با شايعاتي در مورد حضور در مراسم رقص و آواز زنان ترک بحران ساز شده بود و اندکي بعد نيز هنگامي که پاي حوريان بهشتي را به مراسم وليمه حج خود گشود، به صدر اخبار بازگشت. روزنامه جمهوري اسلامي يک روز پس از برگزاري مراسم وليمه مشايي خبري را منتشر ساخت که براساس آن ميهمانداران زن در ميهماني معلم اخلاق کابينه حضور يافته بودند ولي اسفنديار از انتشار چنين خبري برآشفت و جوابيه يي بلندبالا روانه ساختمان روزنامه جمهوري اسلامي کرد که خود سرآغاز داستاني جديد شد. مشايي در اين تکذيبيه نه تنها «حضور ميهمانداران زن» در وليمه حج خود را از اساس تکذيب کرد که تاکيد کرده اين خبر «با هدف تخريب وجهه اينجانب و تعدادي از مسوولان محترم دولت و نظام» منتشر شده است. وي در پايان جوابيه خود اين احتمال را به نقل از «ظريفي» مطرح کرد که «شايد در آن شب فرشتگان يا حوريان بهشتي براي خدمت به مومنين آمده بودند که ميزبان و ميهمان از ديدن آن ناتوان بوده ولي صاحبان ديده بصيرت بهره برده باشند.» او کلام خود را نيز با کنايه گشوده بود؛ «خسن و خسين سه دختر معاويه بودند.» اسفنديار مراسمي در رستوران صحرا برگزار کرده بود تا بازگشت از حجي را به جشن بنشيند که حاصلش حکمي جديد در پرونده رفاقت او با رئيس دولت بود. عبور از نهاونديان در سازمان مطالعات جهاني شدن اتفاقي شگفتي ساز نبود چه رئيس سابق اين مرکز شيخي نام گرفت که کليد ورود به جهاني نو را نه در انديشه هاي جديد که در بازسازي باورهاي گذشته جست وجو مي کرد. اما اسفنديار سرفصلي جديد در دفتر جهاني شدن به شمار مي آيد چه او اکنون نه مانند گذشته قصد پرده پوشي دارد و نه مانند ديگر مردمان جهان سوداي پردازش ايده هاي جامعه شناسانه در مورد جهاني شدن را. او آمده تا از ديدگاه مهدويت به جهاني شدن رنگي جديد بخشد؛ رنگي که شايد پيش از اين بسياري ديگر در تکاپوي تحقق آن بودند. اما اسفنديار و محمد شايد هر دو اشتراکي يکسان داشتند چراکه اين دو مرداني ديني به شمار مي آيند که جهاني شدن را نه براي تحقق روياهاي استيگليتز که براي آرماني مي خواهند که به باور مروجان ديني فلسفه ظهور نام گرفته است.

مهدويت، اسفنديار، جهاني شدن

«مهدويت اولويت اول حوزه انديشه است.»رحيم مشايي هنوز رياست سازمان مطالعات جهاني شدن را برعهده نگرفته بود که چنين به بيان ديدگاه هاي خود پرداخت. او حداقل در اين حوزه با رئيس سابق نيز قرابت هايي دارد چراکه نهاونديان نيز نيمه هاي شب بر صفحه تلويزيون جام جم ظاهر مي شود تا اين بار به زبان انگليسي به بيان ديدگاه هاي خود در مورد فلسفه ظهور بپردازد. شايد از همين روي گذر از نهاونديان براي آينده جهاني شدن در ايران اتفاقي شگرف نباشد چه شيخ التجار حوزه رفته قصه اقتصاد ايران نيز خود در جمع ايدئولوگ هاي انديشه اسفنديار به شمار مي آيد؛ «انتظار جريان زلالي است که در تاريخ بشر جاي داشته و آمادگي آن را دارد که در همه بسترها جاري شود. مساله مفهوم ديني و انديشه مهدويت، حقيقت جهان است که مي بايست به درستي مورد توجه قرار گيرد. بايد از ظرفيت هاي موجود خود براي رسيدن به اهداف بهره بگيريم و توجه داشته باشيم که خداوند انسان را به گونه يي آفريده که مجموعه ملاحظات را در نظر بگيرد. آنچه امروز در جهان حادث شده تبيين مهمي دارد. انتخاب انسان، دخالت انسان و مديريت بشري اهميت ويژه يي دارد. امروزه مديريت انسان مديريتي خداگونه نيست. آنچه امروز در دنيا اتفاق مي افتد نبايد به حساب خدا گذاشته شود. خداوند فرموده است ما به بشر اين اختيار را داده ايم که شرايط را انتخاب کند و در ساخت شرايط زندگي موثر باشد، اما گزينه الهي همان ويژگي ممتازي است که ما با نام مهدويت از آن ياد مي کنيم.» اوج گفتار مشايي نيز چنين ادامه مي يابد؛ «بشر زير سايه اين مديريت مهدوي به کمال مي رسد. امروزه مديريت در بسياري از قسمت هاي جهان تحت نظارت شيطان صورت مي گيرد. تحقق جامعه مهدوي يک ضرورت است. ما در عرصه مسائل ديني از اولويت هاي مهمي چون مهدويت غافل شده ايم. در عرصه مديريت ديني بايد اولويت اول تلاش هاي ديني را به مهدويت اختصاص دهيم. اولويت اصلي حوزه انديشه ديني آن است که مهدويت به عنوان اولويت مباحث ديني بررسي شود. بر اين زمينه لازم است هزاران عنوان پژوهش در حوزه و دانشگاه صورت گيرد.» اما اسفنديار چندان هم در کار پرده پوشي نبود. او در همايشي که به مناسبت نيمه شعبان برگزار شده بود، اهداف خويش و بشريت را چنين تبيين کرد؛ «امروز در عرصه جهاني هيچ بحثي به اندازه مهدويت از اهميت برخوردار نيست. اگرچه بسياري از مردم دنيا با موضوع نيمه شعبان و ميلاد امام مهدي(عج) هنوز آشنا نيستند اما به زودي اين بحث جهاني خواهد شد... مهدويت در چارچوب سنت ها و آداب اسلامي و شيعي محدود نيست. بحث مهدويت متعلق به جامعه جهاني است و به زودي اين بحث در چارچوب توسعه ارتباطات جهاني و گفت وگوهاي بين مردم جهاني خواهد شد. اگرچه در دهه هاي گذشته مهدويت در جامعه شيعه نيز مهجور مانده بود اما در دهه هاي اخير مهدويت مبحثي جهاني شده و موضوع مهدويت در جهان اسلام در معرض يک توفان فکري قرار گرفته است.» اکنون جهاني شدن به ياري انديشه هاي جديد در ايران به وادي تازه هدايت مي شود