در شماره سوم روزنامه تبریز به تاریخ 25 محرم 1297 هجری قمری تحت عنوان «وضع و فایده روزنامه» آمده است: «می‌خواهیم بدانیم که وضع روزنامه برای چیست و انتشار آن در اقطار و اکناف چه فایده دارد. روزنامه در حقیقت آینه و عکس وضع و بنای مملکت است که همه حالات و واقعات آن مملکت را به آن آیینه توان دید اصل وضع روزنامه… برای اینست که عمل نیک و ثمر کردار و رفتار هرکسی واضح شود و در صفحه زمین انتشار یابد تا مردم از استماع و اطلاع آن در آثار خیر، به خیرات و مبرات شایق شوند و از کار نالایق که مایه فضیحت و رسوایی است بپرهیزند. پس در این صورت محض خیرخواهی ملت و دولت برای روزنامه‌نگار لازم است بی‌ملاحظه و ترس با کمال آسودگی، حقیقت کارها را از خوب و بد بی‌تغییر و تلبیس در روزنامه شرح دهد تا با انتشار آن وقایع و حالات معینه آنها که مستحق تحسین و تمجیدند خوشدل و سرافراز شوند و آنان که مستوجب لوم و توبیخند نادم و پشیمان گردند و عبرت گیرند و می‌خواهیم بدانیم که معنی آزادی اخبارنامه و اخبارنویس چیست؟
آزادی روزنامه‌نگار این است که ترس و طمع و حب و بغض و اغراض نفسانی شخصی و دولتی او را مجبور نکند که به خلاف واقع خبر دهد و به دروغ و افترا خوب را به لباس بد و بد را به لباس خوب ادا نماید و برای توقعات شخصی از مردمان مختلف و تملق بزرگان، افکار و نوشتجات خود را تابع رای و خیالات مردم نکند و او را محبت مال و منال اسیر و بنده اغراض نفسانی ننماید تا بتواند به آزادی، بیان واقع و حقیقت کند…»(1)
17 مرداد سالروز شهادت شهید محمود صارمی و 8 نفر از همراهان و همکاران آن شهید در مزار شریف افغانستان است که به دست گروه متحجر طالبان به شهادت رسیدند اصحاب جراید و مطبوعات و اهالی قلم و رسانه و خبرنگاران و خبرگزاری‌ها در این روز یاد و خاطره شهید صارمی و تمام ایثارگران و آزادگان را گرامی می‌دارند که در کسوت روزنامه‌نگاری و خبرنگاری طی 8 سال دوران دفاع مقدس با صلابت و استقامت و با درج اخبار و پیام‌ها برای ایجاد امنیت و آزادی از این سرزمین مقدس و از دین دفاع کردند.
این روز در هر سال یادآور ایثار و فداکاری افرادی است که حرمت قلم را نگه داشتند، برای احقاق حق از پای ننشستند، واقعیت‌ها را برای مردم نوشتند و در مسیر بیداری جامعه از هیچ کوشش و تلاشی دریغ نکردند، مجیزگو نبودند و صفحات درخشان نشریه را به «روزی‌نامه» تبدیل نکردند. به یقین هر سال در چنین روز و هفته‌ای فرصتی است که از مخالفان و دشمنان رسانه نیز سخنی به میان آید تا درس عبرتی برای دیگران باشد «…در سال‌های آخر سلطنت ناصرالدین شاه که شاه به قدرت تاثیر مطبوعات در پرورش افکار عمومی و میزان نفوذ افکار عمومی در سیر حوادث سیاسی بیشتر پی برده بود و روزنامه‌های خارج را برای او می‌آوردند و ترجمه‌های آنها را بر او می‌خواندند از این بابت خیلی رنج می‌برد و گاهی که چیزی مخالف طبع خود در روزنامه‌ای می‌یافت دستور می‌داد آن را حضوراً بسوزانند وقتی ظل‌السلطان در حضور پدرش شاهد چنین منظره‌ای بود و به شاه می‌گوید: هزارها شماره دیگر این روزنامه در دست مردم جهان باقی است و می‌خوانند و نابودی این شماره در آنها اثر نمی‌کند جواب می‌دهد: می‌دانم ولی می‌خواهم غضب خود را فرو بنشانم و حتی‌الامکان مردم ایران را از این سوء‌تاثیرها و بدگویی‌ها دور بدارم!!»(2)
روز خبرنگار یادآور ایامی است که میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل پس از شکنجه در باغ شاه تهران در برابر محمدعلی شاه قاجار کشته شد. روزنامه‌نگاران و آزاداندیشان و خبرنگارانی چون فرخی یزدی، محمد مسعود، کریم پورشیرازی و بسیاری دیگر در دوران ستم‌شاهی پهلوی کشته شدند یا عده‌ای سال‌ها در زندان‌های مخوف تحت سخت‌ترین و بدترین شرایط به سر بردند. نگارنده این سطور وظیفه می‌داند از سیاست و روش حجت‌الاسلام والمسلمین سید ابراهیم رئیسی در مورد صدور دستور توقف رسیدگی به پرونده رسانه‌ها که در دادگاه‌ها مطرح بوده و بازداشت افرادی چون اکبر طبری بیچاره کننده دو رئیس قوه قضائیه و رسیدگی به ماجرای قتل جوان زندانی فشافویه و دیدار با مسئولان و اصحاب رسانه و معرفی قضات و کارمندان متخلف دادگستری به دادگاه و… تقدیر نموده یادآور شود به خواست پروردگار این‌گونه عملکرد به جامعه این امیدواری را می‌دهد که قرار نیست از این پس در رسیدگی به پرونده مطبوعات اولین قدم تعطیلی نشریه باشد که معمولاً خسارت‌های جبران‌ناپذیری در پی خواهد داشت.
در سال‌های اخیر دیدیم و شنیدیم که در برهه‌ای از زمان ده‌ها روزنامه و نشریه را به تعطیلی کشاندند، عده‌ای را به زندان افکندند یا کشته شدند و چه به روز افرادی چون مهندس عزت‌ا… سحابی آوردند گرچه بعضی از مسببان این امر در همان دادگاه‌هایی که دیگران را محاکمه و حکم صادر می‌کردند خود به دست عدالت سپرده شدند و یا خودکشی کردند و دیدند آنچه که حقشان بود تا در تاریخ بماند و عبرت‌آموز دیگران باشد. تنها 17 مرداد روز خبرنگار نیست، به یقین اصحاب قلم و رسانه باید هنگام نوشتن بدانند خداوند به قلم و آنچه که می‌نویسند سوگند یاد نموده است. بنابراین سزاوار است بدون ترس و واهمه عملکرد مسئولان را در هر مقام و جایگاهی که قرار دارند نقد کنند، موفقیت‌های مقامات را بنویسند، از رفتار نیکشان سپاسگزاری کنند و اگر اعتراض و انتقادی هم هست با رعایت ادب و حفظ حرمت و رعایت کرامت افراد گزارش تهیه کنند و در مسیر رسالت خبرنگاری گام بردارند و در نهایت بدون حب و بغض گزارش متقن و مستدل تهیه و برای کاهش آسیب‌های اجتماعی و از بین بردن تبعیضات مهلک طبقاتی قلم‌فرسایی کنند در این صورت هر روز برای اصحاب رسانه روز خبرنگار است گرچه به ظاهر در مراسمی حاضر نباشند و به عنوان تشویق به آنها احسنت و آفرین نگویند.
نگارنده اجازه می‌خواهد در این ایام یاد و خاطره دکتر علی شریعتی را گرامی بدارد و اشاره نماید خبرنگارانی که در برابر صاحبان زر و زور و تزویر ایستادگی کردند گرچه سختی‌ها کشیدند، عده‌ای زندان افتادند و یا بر دار رفتند در مسیر سرور و سالار شهیدان حضرت حسین‌بن علی(ع) گام برداشتند و کاری حسینی کردند، نویسندگانی که در مسیر نوشتن و بیان واقعیت‌ها و بازگو کردن حقایق عملکرد کاخ‌نشینان، تجمل‌گرایان، صاحبان ویلاهای چند صد میلیاردی، بساز و بفروش‌هایی به نام فرزندان و نوادگان عزیزشان، هم‌نشینان با مفسدان اقتصادی را بدون وحشت و ترس به نقد کشیدند، در راه پیام‌آور و بانوی قهرمان کربلا گام برداشتند و کاری زینبی کردند اما آنان که با درج و نشر خبر و فیلم رفتار ناپسند و تخلف مقام و مسئولی را به هر دلیل موجه نشان دادند و بله قربان‌گو بودند کاری یزیدی کردند.
ای کاش هر سال در ایام برگزاری روز خبرنگار اجازه داده می‌شد بعد از شنیدن توصیه‌ها و مواعظ و ارائه راهکارها توسط بعضی از مدیران و مسئولان حداقل چند نفر از اصحاب جراید و مطبوعات در فرصتی ولو محدود مشکلات خبرنگاران را بازگو نمایند و بر آنچه که در یکسال بر این قشر کم‌توقع گذشته مختصراً مروری داشته باشند و از ضعف و ناتوانی مقامات نظارتی بگویند که در بعضی از وزراتخانه‌ها از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که به موقع برای جلوگیری از هدر رفتن صدها میلیون دلار اختصاص یافته برای واردات کاغذ اقدام ننمودند و راه را بر سوء‌استفاده‌کنندگان در این زمینه سد ننمودند یا بررسی شود کدام یک از روابط عمومی‌ها در هر شهر و استان در برابر نشریات وظیفه قانونی خود را انجام داده‌اند تا از آنها تقدیر و تجلیل به عمل آید و اگر احیاناً روابط عمومی اداره‌ای تسلیم بعضی از توهمات و خود رایی‌های مافوق اداری خود بوده در فرصتی مناسب دوستانه و محترمانه به وی متذکر گردند تا از روش ناپسندی که در پیش گرفته دست بردارد.
آخرین نکته این‌که راقم این سطور آن‌گونه که با پرداخت هزینه برگزاری مراسم توسط شهرداری یزد برای بزرگداشت بعضی از علما و فقها‌ی یزد که مردم دارالعباده به ساده‌زیستی و زهد و تقوای آنها ایمان دارند و خاطرات فراوانی نقل می‌کنند مخالف بوده بر همین اساس با برگزاری مراسم روز خبرنگار توسط شهرداری یعنی در واقع از پول مردم یا هر دسته و گروه دیگر آن هم چه برای هزینه شام و ناهار و شربت و شیرینی یا پرداخت وجه به منظور دعوت از گروه موسیقی موافق نیست و به عبارتی انجام این امور را اسراف و زائد می‌داند. در خاتمه وظیفه می‌داند به مناسبت روز خبرنگار از اولین روزنامه منتشر شده در 115 سال پیش در یزد نام ببرد. مرحوم «مخبر صادقی» مدیر روزنامه سفینه یزد در سال 1325 هجری قمری روزنامه «سفینه نجات یزد» را منتشر نمود.
در شماره دهم سال دوم که پس از چهارده ماه تعطیلی و توقیف روزنامه منتشر شده بود می‌نویسد: «بدواً علت توقیف و سکون سفینه را می‌نگاریم علت تاخیر دو امر ما را بدون حکمی مجبور به توقیف کرد اول عدم آزادی و شدت استبداد که قلم ما را اجازه نگارش هیچ واقعه و حادثه به طریق صواب نمی‌داد، دوم تملق‌گویی و معکوس‌نویسی همکاران محترم که البته قارئین اوراق آنها را دیده‌اند تا به حدی کشید که اواخر خودشان هم خجالت کشیدند ما نیز چون نمی‌توانستیم با آنها همراهی کنیم و به ناچار به ضدیت بودیم با آنکه خود را حق‌گو و طرفدار حریت می‌دانستیم مغلوب دست استبداد بلکه یقین به طرد و نفی کرده نجات را در سکوت و سلامتی را در انزوا و عزت را در عزلت دیده، دم در کشیده، زیر خرقه خزیدیم… و در 14 رمضان‌المبارک سال 1329 ه-ق تعطیلی روزنامه را با این عبارات به خوانندگان و مشترکین اطلاع داده است: «از آنجا که راست گفتن را نسبت به بعضی از محترمین جسارت و دروغ را منافی مقام و مسلک خود می‌دانیم از این نمره عجالتاً دوستان را وداع و طبع سفینه را به زمانی یسر ان‌شاءالله حواله می‌دهیم…»(3)
مدیرمسئول
پی‌نوشتها:
1- «تاریخ سانسور در مطبوعات ایران»، گوئل کهن، جلد یکم، صفحه 43 و 44، از 1253 ه-ق تا صدور فرمان مشروطیت
2- «تاریخ تحلیلی مطبوعات»، استاد محیط طباطبایی، صفحه 48 و 49
3- «تاریخ جراید و مجلات ایران»، تالیف محمد صدرهاشمی، جلد 3 و 4، صفحه 43 تا 46
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
جمعه 19,آوریل,2024